Art romanic : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Cornelhac3 (discussion | contribucions)
Cap resum de modificació
Vivarés (discussion | contribucions)
mCap resum de modificació
Linha 2 :
[[imatge:Sant-climent-exterior-boi04.jpg|thumb|[[Absida]] e [[campanar]] de la [[Sant Climent de Taüll]] ([[Alta Ribagorça]],[[Catalonha]]]]
 
L''''art romanic''' se desvolopèt en l'[[Euròpa Occidentala]] del sègle X al sègle XIII, aprèp de la dislocacion de l'[[EmperiEmpèri Carolingian]].
 
En mai de las influéncias evidentas [[Empèri Roman|romanas]] apareisapareisson de novèlas tendéncias [[Lombardia|lombardas]] que s'exprimiguèron per de novèlas formas e estructuras inspiradas pels edificis encara subsistissent, tanben i a una assimilacion clara dels modes orientals.
 
L'estil novèl lèu s'espandiguèt per totas las culturas europèas mediterranèas, traversant los [[Alps]] cap als païses delde [[Ren]] e tanben los [[Pirenèus]] per tota la [[Peninsula Iberica]].
 
Al començament l'estil èra especialament foncional e austèr, utilizant subretot pèira de talha. Per la nau s'aplicava la [[volta de brèç]], sens decoracions o duberturas. Plan sovent la pòrta de dintrada es situada del costat del miègjorn e sola dubertura, amb d'escasses fenèstras de doble arcas. E mai a l'exterior de las [[absida]]s e dels murs ressortissiá de [[lesena]]s (o faciada lombarda) e d'[[arc cèc|arcs cècs]]. Las naus podián èsser divididas amb de pilastres units per [[Arc de plen cindra|arcs de plen cindra]].
 
A la fin del sègle XI esse produguèron de cambis importants com las primièras realizacions amb de pèiras polidas, de decoracions esculturalas de las fenèstras, portals, [[capitèl]]s, veirals e objèctes de culta, ... E foguèt, al sègle XII, qu'esclatèt la construccion de las grandas òbras romanicas, amb pinturas muralas, enlairament de grands [[campanar]]s, [[clastras]]... Mai totjorn limitats pels recorses arquitectonics que melhorèron basicament l'estil [[arquitectura gotica|gotic]].
 
== Los elements de l'arquitectura romanica ==
Linha 16 :
[[imatge:Conques - Abbatiale Sainte-Foy 23.jpg|thumb|right|[[Abadiá de Santa Fe de Concas]] [[Roergue]](vèrs 1050)]]
[[Imatge:Speyer Dom BW 3.JPG|thumb|Catedrala de Spire ([[Renània-Palatinat]]) (vèrs 1060) – [[Vòuta tunèl]] –]]
S'agís d'un art subretot religiós que las construccions segissonseguisson de dessenhesdessenhs centrats o -es la moritat- de dessenhesdessenhs diches de basilicas.
Se trapantrapa dins aqueles darrièrs los elements seguents :
* a la dintrada, lo [[Timpan (arquitectura)|timpan]]; fòrça simple suls primièrs edificis romanics, aquel element venguèt totjorn mai descoratdecorat a l'encopencòp per magnificar l'ostal de Dieu e participar àa l'instruccion religiosa en prepausant de scènas de libres liturgics; que de tèmas representats, i a per exemple aquel del [[Tetramòrf]] (lolos quatresquatre animals de l'[[Apocalipsi]], simbolssimbòls dels quatre [[Evangelista]]s), aquel del [[jutjament darrièr]], ...
* la [[nau]] de d'una o mai [[travada]]s, amb [[vòuta]] dicha [[plen cindra]] ([[vòuta tunèl]] o amb arcs doblats), en [[brèç brisat]], en [[vòuta d'arestas]], en [[fila de copòlas]].
* un [[crosièr]] en general simple o amb de [[capèlas escalonadas]]; se pòt pasmens trobar de glèisas sens crosièr per las construccions mai umilas o amb dos crosièrs, en particular en Alemanha ont se desvolopèt l'[[arquitectura ottonianaotoniana]].
* un [[Còr (arquitectura)|còr]]
* una [[absida]] amb o sens [[absidiòla]]s
Linha 26 :
Lo bastiment es orientat cap a l'Èst
 
A la fin del primièr art romanic apareisson los [[deambulatòri]]s que lolor desvolopament s'explica pel vam del culte de las [[relíquias]] e dels [[pelegrinatge]]s.
 
L'estructura del dessenh, fòrça simplesimpla al començament venguèt maipus complèxecomplèxa a l'apogèu ([[Cluny]]) subretot dins l'organizacion de la partida Èst de las construccions (crosièr, còr, absida) ; en reaccion a aquela riquesa arquitecturala ostentatòria, l'[[art cistercenc]] pretend de tornar a la simplicitat.
 
== Los autres domenis de l'art romanic ==
Linha 35 :
[[Fichièr:Albanipsalter DreiKoenige.jpg|thumb|left|upright|Los tres [[Reis Mages|mages]] du Salmièr de St. Albans, Anglatèrra, sègle XII]]
[[Fichièr:Hunterian Psalter c. 1170 Gemini.jpg|thumb|right|150px|Salmièr d'Hunter a la [[Hunterian Museum and Art Gallery]]]]
Fòrças escòlas regionalas convergiguèron per produire los primièrs manuscrits enluminats: l'escòla d'Anglatèrra e del nòrd de França "channel school" influénciada fòrça par l'art Anglosaxon tardiu, alara que Occitània l'estil es d'influéncia iberica, e en Alemanha e en dejòs l'art ottonianotonian perseguèt e los estilesestils Bizantins influiguèron Itàlia. A la fin del sègle XII, las influéncias recipròcas de totes aqueles estilesestils se mesclèron, tot en gardant de diferéncias regionalas.
 
Lo subjècte tipic de l'enluminadura romanica es la Bíblia, ont cada libre pòt èsser prefaciat per una granda Iniciala illustrada, e los [[Salmièrs]], ont de majusculas inicialas èran enluminada tanben. De cisclescicles de scènas podavanpodián èsser representadas sus desde paginas entièrament enluminadas, de cop qu'i a mai d'una paginaspagina per scèna, dins de compartiments. Las Bíblias avián en particular desde paginas de dimensions grandas e podián èsser religats en mai d'un volumsvolum. Per exemple, lo Salmièr de Sant Alban, aquel d'Hunter, la [[Bíblia de Winchester]], aquela de Fécamp, de Stavelot e de Parc Abbey. A la fin d'aquel periòde, de talhièrs comercials d'escribas e d'artistas venguèron importants, e l'enluminadura, e los libres en general, venguèron totjorn mai disponibles pel clerjat coma pels laïcs.
 
=== Pintura romanica ===
[[Imatge:Meister aus Tahull 001.jpg|thumb|Fresca [[Catalonha|catalana]], uèi al [[Museu Nacional d'Art de Catalunya]].]]
De largas superfícias de parets e de vòutas del periòde romanic son aisidament disponibles per la decoracion murala. Malurosament, fòrça d'aquelas pinturas foguèron destruidas per de restauracions, o perque las parets tornèron èsser engeissadas o pintadas..
 
La pintura d'una glèisa seguis un esquèma classic, derivat d'exemples precedents de [[mosaïca]]s. Lo punt focal es dins la vòuta de nau, amb un [[Crist en Majestat]] o un Crist redemptor sus son tròn e uneuna [[mandòrla]] encadradaenquadrada per quatre elements alats, simbòls dels Quatre Evangelistas, en comparason dirèctedirècta amb los exemples de las coberturas ornadas o las enluminaduras dels evangeliaris de l'epòca. Se la [[Verge Maria]] es la dedicacion de la glèisa, pòt remplaçar Crist. SuSus las parets de l'absida, en dejós, son representats los sants e apòstols. Sus las arcas del sanctuarisantuari èran de figuras dels apòstols, profètas, o los 24 aujòls gaujoses de l'Apocalipsi, regardant lo Crist, o son simbòl jos forma d'anhèl, a la cima de l'arca. La paret nòrd de la nau pòt presentar desde scènas narrativas de l'Ancian Testament, e la paret sud lo Novèl Testament. Sul mur oèst arrièrde darrièr i a lo [[Jutjament darrièr]], amb un Crist sus un tròn que jutja a la cima <ref>{{en}}James Hall, ''A History of Ideas and Images in Italian Art'', p154, 1983, John Murray, London, ISBN 0-7195-3971-4</ref>.
 
Las [[Fresca]]s son aisidas de realizar, mas cal trabalhar lèu perque sus un enduit fresc. Aquela tecnica pauc costosa explica que de modèstas glèisas modèstas avián de decoracions pintadas. Las colors son vivas.
 
<gallery>
Linha 51 :
Imatge:Fresques de Vals-Saint André et Saint Pierre.jpg|Sant Andrèu e Sant Pèire dins la glèisa de Vals, País de Fois, Occitània
Imatge:Peintures murales Jaleyrac 2.jpg|Crist en majestat dins la glèisa de [[Jaleirac]] Auvèrnha, Occitània
Imatge:Albi cathedral - fresco 1.jpg|Fresca dedel Jutjament Darrièr de la [[Catedrala de Santa Ceselha d'Albi|Catedrala de Santa Ceselha]] d'[[Albi]], Occitània
Imatge:Albi cathedral - fresco 2.jpg|Fresca dedel Jutjament Darrièr de la [[Catedrala de Santa Ceselha d'Albi|Catedrala de Santa Ceselha]] d'[[Albi]], Occitània
 
</gallery>
 
=== Veirals ===
[[Imatge:Süddeutscher Glasmaler 001.jpg|thumb|upright|lo profèta Danièl de la catedrala d'AugsburgAugsborg, fin del sègle XI]]
Los fragmentesfragments mai ancians coneguts de veirals pintats medievals serián del sègle X. Los personatges mai ancians pintats intactes son los cinc profètas del veiral d'AugsburgAugsborg, (fin del sègle XI). Dins las catedralas de [[Le Mans]], Canterbury e Chartres, e la Basilica de Sant Denis de París, fòrça panèls del sègle XII son encoraencara presents. Los artesanartesans del veiral foguèron maipus lents que los arquitèctes per cambiar lors estilesestils, e fòrça veiralveirals de la primièra partida del sègle XIII se pòdon considerar coma romanics. D'entreEntre lalas bèlas òbras conegudas, i a lo veiral de l'an 1200 de la catedrala d'Estrasborg (en partida dins lo musèu) e aquel de l'an 1220 de la glèisa de Sant Kunibert a [[Colonha]].
 
 
=== Elements de l'escultura romanica ===
[[Imatge:Mozac Saintes femmes.jpg|thumb|150px|left|[[Capitèl]]s de la Resurreccion de [[AbadiaAbadiá de Mosac]]]]
 
{{Article detalhat|Escultura romanica}}
 
En primièr descòradecòra los [[capitèl]]s dins las [[cròta]]s, las [[clastras]] e las glèisas. A la fin del sègle XI, sortisson sus lalas faciadas de las glèisas, del biais dels antics [[Arc de trionf|Arcs de trionfs]]<ref>{{fr}}[[Georges Duby]], Jean-Luc Daval, ''La sculpture, ...'', page 266</ref>. L'escultura ven « monumentala ».
A de fins pedagogicpedagogicas, aquelas d'ensenhar la vida dels apòstelsapòstols e dels sants, d'illustrar de passatges de l'Ancian Testament. S'inspira dels bas relèus e dels capitèls romanics mas subretot de lasdels imatges plaçadasplaçats dins los manuscrits enluminats e suls objèctes d'orfebreriá.
 
* L'escultura sus [[capitèl]]s: s'espand a partir de l'[[an mil]], alara que los començaments èran timids: dins las glèisas italianas de la primièra mitat del sègle XI se repètarepetís lo [[OrdreÒrdre corintian|modèl corintian]], mai o mens estilizat. Endacòm mai (Borgonha, Catalonha) s'ensagèt de capitèls d'entrelaces e de [[fuèlha d'acant|fuèlhas d'acant]]. Mas, lèu, los animals e las figuras antropomorficas apareisson, pasmens de demòran escassasraras abans de 1050. La [[Basilica de Sant Sarnin]] de [[Tolosa]] (segonda mitat del sègle XI) consèrva 260 capitèls romanics<ref>{{fr}}Georges Duby, Jean-Luc Daval, ''La sculpture, ...'', page 276</ref>.
 
Los principals escultors coneguts de l'epòca romanica son:
lo [[Mèstre de Cabestanh]], [[Bernard Gilduin]], [[Gislebert (sculpteurescultor)|Gislebert]], [[Unbertus]], [[Wiligelmo]], Niccolo e [[Benedetto Antelami|Antelami]]
 
Esculturas e ensembles romanics remarcables :
* La faciada de la glèisa de Nòstra Dama la Granda de [[Peitieus]].
* Lo lindal de l'abadiá de Sant Genís de Fontanes ([[Rosselhon]]), mai anciana escultura romanica datada.
* AbadiaAbadiá de [[Saint-Benoît-sur-Loire]] ([[Loiret (departament)|Loiret]]), la torre porguepòrge.
* [[Abadiá de Sant Pèire de Moissac|Abadiá de Sant Pèire]] de [[Moissac]] ([[Carcin]], [[Occitània]]), portal sud, vèrs 1120.
* Catedrala de [[Saint-Lazare d'Autun]] ([[Sòna e Léger]]), portal occidental, vèrs 1135.
Linha 85 :
 
=== Las ivòris ===
Se trapa de bèls cofretcofrets d’ivòri, que un de l'epòca carolingiana al musèu de ClunyClunhic; es de marquetariá de fusta colorada e ivòria, amb des d'entrelaces e quadres bordant d'animals fantastics<ref>{{fr}}Danièle Gaborit-Chopin, in Byzance, l'art byzantin dans les collections publiques françaises, Paris, 1993, no 20, p. 63-65 ;</ref>.
 
 
[[Imatge:CLUNY-Coffret Christ 1.JPG|thumb|Crist en majestat dins una Mandòrlamandòrla, amb emblaimasemblèmas dels evangelistaevangelistas: placas d'ivòri sus un cofret de fusta, Colonha, primièra mitat del sègle XIII ([[Musèu de ClunyClunhic]])]]
[[Imatge:Borradaile Oliphant.jpg|thumb|[[Olifant]] escultarescultat dins lol'Itàlia sud italianmeridionala a l'epòca bizantina.]]
 
Los [[olifant]]s, que lolor nom deriva etimologicament d'elefant, essent talhats dins l'extremitat de lorlors defensas. LorLors usatgeusatges, a l'Edat Mejana, èran variats: instruments de musica, banas per beure o caissa de relíquias.
 
=== L'apogèu de l'[[orfevreria]] ===