Galen : Diferéncia entre lei versions

[[Fichièr:Galen detail.jpg|thumb|right|200px|Claudi Galen. (Litografia, Gregoire e Deneux, ca. 1865)]]

'''Galen''' o '''Claudi Galen''' ([[grèc ancian]]: Γαληνός, ''Galinos''; [[latin]]: ''Claudius Galenus'') nascut a [[Pergamum]] en [[131]] aprèp lo Crist, mòrt en [[201]], foguèt un mètge [[Grècia|grèc]] de l'[[antiquitatAntiquitat]]. Lo pichon nom ''Claudi'' es absent dels tèxtes grècs e apareis sonque a la [[Renaissença]].

Galen, nascut dins la ciutat grècagrèga de [[Pergamum]] (uèi [[Bergama]], [[Turquia]]), èra lo filh d'un ric arquitècte nomenat [[Aeulius Nicon]]. S'interessava d'un biais eclectic a l'[[agricultura]], l'[[arquitectura]], l'[[astronomia]], l'[[astrologia]], e la [[filosofia]]; duscas que finsfin finala se concentraconcentrèt sus la medecina.

A l'edat de vint ans devenguèt un terapèuta associat del dieu [[Asclèpi]] dins lo temple local per quatre annadasans. Aprèp la mòrt de son paire en [[148]] o [[149]], se'n n'anèt per estudiar a [[Esmirna]], [[Corint]] ande [[Alexàndria]] per un periòde de dotze ans. QuoraQuand tornèt a Pergamum en [[157]], trabalhèt coma mètge dins una escòla de [[gladiator]]s per tres o quatre ans. D'aquel temps aquereguètaqueriguèt una granda experiéncia dins lo tractament dels traumàs e feridas. Agaitarà maipus tard las nafraduras coma "de fenestras{{cita|fenèstras dins lo còs"còrs}}.

Galen capitèt mantunaqualques operacions audaciosas que foguèron pas pus realizadas per almens dos millennis, coma la cirurgia del cervèl o dels uèlhs. Per operar la [[cataracta]], Galen inserissiá unaun aisinainstrument coma una longa agulha dins l'uèlh darrièr lo cristallin. Mas la pus pichona dècadeca podiá provocar la cecitat definitiva. Dins mantundivèrses domenidomenis Galen establiguèt las basas de la medecina modèrna.

En [[162]], se'n n'anèt a [[Roma]] ont aescriguèt fòrçae escrit,legiguèt legitfòrça e demostratdemostrèt publicament sonsa saberconeissença de l' [[anatomia]]. AquereguètAqueriguèt la reputacion d'un mètge experimentat e sa practica èra fòrça apreciada. Un dels seus clients èra lo [[consolcònsol]] [[Flavius Boethius]] que l'introdusiguèt a la cort Imperialaimperiala ont devenguètvenguèt lo mètge de l'emperaire [[Marc Aurèli]]. Mai tard, tractèt tanben [[Lucius Verus]], [[Commòde]] e [[Septimi Sever]]. Galen auriá parlat e escrit dins son grèc natiu, que seriá estat popular dins la ciutat de Roma. Tornèt brèvament a Pergamum en [[166]]-[[169]].

Galen passèt la rèsta de sa vida a la cort Imperialaimperiala, a escriure e experimentar. Realizèt la [[viviseccion]] de nombrós animals per tal d'estudiar las foncions dels [[rens]] e la [[mesolha espinala]]. Son subjècte favorit èra lo macaca de [[Gibartar]]. Se ditz qu'emplegava vint escribas per consignar sos trabalhs. En [[191]], un fuòc dins lo Temple de Patz destrusiguèt una partida de sos escrichs. La data exacta de sa mòrt es generalament situada a l'entorn de [[200]], basada sus una referéncia del [[sègle X]], lo ''[[Suda]]'' lexicon. D'autres, ça que la, l'estiman cap a [[216]], sus la basa de sos darrièrs escriches situats vèrs [[207]].

Los escriches de Galen sus l'anatomia èran la basa del "curriculum" del mètge d'universitat medieval. A l'entorn de las annadas 1530, un mètge e anatomista bèlga nomenat [[Andreas Vesalius]] aguèt comaper projècte de revirartraduire mantun tèxtes grècs de Galen en latin. Lo trabalh pus famós de Vesalius, [[De Fabrica]] foguèt fòrça influénçat per los escriches de Galen. Vesalius cercava de reviscolar los metòdes de disseccion e la filosofia naturala de Galen. Faguèt el meteis la disseccion d'un cadavre uman, çò que duscasfins alara èra pas estat fach, çò quee foguèt una evolucion logica del trabalh de Galen. Alara que l'apròcha de Galen demorava sens cambiament dins l'universitat medievala, Vesalius promoguèt e expausèt Galen dins los seus corses, en utilizant de metòdes d'estampariá amb de libres, e demostracions practicas.<ref>Revolutionizing the Sciences: European Knowledge and Its Ambitions, 1500-1700, by Peter Dear. Princeton University Press, New Jersey. 2001. pp.37-39</ref>.

[[Categoria:Literatura grèga d'epocaepòca romana]]