Sofòcles : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Vivarés (discussion | contribucions)
m ortografia
Vivarés (discussion | contribucions)
m correccions divèrsas
Linha 35 :
 
 
'''Sofòcles''' (en [[grèc]]: ''Σοφοκλῆς'' (Sophoklễs)), nascut a [[Colonos]] (actual quartièr popular d'[[Atenas]]) en 496 o 495 ab. C. e mòrt en 406 o 405 ab. C. es l'un dels tres grands [[tragedia|tragedians grècs]] que lor òbra es en partida coneguda, amb [[Esquil]] (526-456) e [[Euripides]] (480-406). Es subretot l'autor de cent vint -e -doas pèças (que una centena de tragedias), mas solasse sètne sonconeis conegudaspas que sèt uèi. Citat coma [[paradigma]] de la tragedia par [[Aristòtel]], subretot per l'usatge que fa del [[còr (teatre)|còr]]<ref>[[Aristòtel]], ''[[Poetica (Aristòtel)|Poetica]]'' (XVIII), 1456a 26</ref> e per sa pèça ''[[Edip rei]]''<ref>Tragedia la pus sovent citada dins la ''[[Poetica (Aristòtel)|Poetica]]''</ref>, ganhèt tanben lo pus grand nombre de victòrias al concors tragic de las grandas [[Dionisias]] (dètz e uèit), e jamai foguèt darrièr.
 
Son teatre rompèt amb la trilogia « ligada » e aprigondiguèt los aspèctes [[psicologia|psicologics]] dels personatges. Sas pèças metent en scèna d'[[eròis]], sovent solitaris o fòragetats ([[Aias (Sofòcles)|Aias]], [[Antigòna (Sofòcles)|Antigòna]], [[Edip]], [[Electra (Sofocles)|Electra]]), e confrontats a de problèmas morals que venon de la situacion tragica. Comparat amb [[Esquil]], Sofòcles met pas o pauc en scèna los dieus, qu'intervenon solament amb los oracles que lor caractèr escur engana sovent los òmes, sul mòde de l'[[ironia tragica]].
Linha 43 :
Los detalhs de la vida de Sofòcles son coneguts, pasmens fòrça mal, mercé a una compilacion anonima<ref>la Soda, una enciclopedia grèga de la fin del sègle IX</ref><ref> La Soda (Σοῦδα) Βίος Σοφοκλέους, ed. Westermann in ''Vitarum Scriptores Graeci Minores'', Brunswick, 1845, pp. 126-132 [http://books.google.fr/books?id=FwByAAAAIAAJ&pg=PA126 legir en linha]</small>. Aquel obratge se referís a d'escrits perduts de [[Doris de Samos]], [[Ister]], [[Aristoxèna]], [[Neanta]], [[Satiros]] e mai.</ref>, la [[Soda]] (Σοῦδα)<ref>« Σοφοκλῆς », Adler sigma,815 [http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl?search_method=QUERY&login=guest&enlogin=guest&page_num=1&user_list=LIST&searchstr=sigma%2C815&field=adlerhw_gr&num_per_page=25&db=REAL legir en linha]</ref> e a d'autres coma [[Plutarco]] o [[Atenèa]]<ref>Smith [http://remacle.org/bloodwolf/erudits/athenee/auteur4.htm#SOPHOCLEA lire en ligne]</ref>. Foguèt lo filh de Sofilòs e nasquèt en 496 (segon la [[cronica de Paros]]<ref>[[Cronica de Paros]], 56 [http://www.ashmolean.museum/ash/faqs/q004/q004013.html legir en linha]</ref>) o en 495 (segon son biograf anonim<ref>id: La Souda</ref>), a [[Colonos]], vilatge près d'[[Atenas]], ont situèt sa darrièra pèça ''[[Edipe a Colonos]]''. Seguèt una fòrt bona educacion, subretot en musica, avent per mèstre lo celèbre Lampros, e en gimnastica: a setze ans, foguèt el que conduguèt lo còr del trionf de [[Batalha de Salamina|Salamina]]<ref>Atenèa I, 20, f</ref><ref>La Soda</ref>. Contemporanèu de [[Pericles]], Sofòcles coneguèt l'apogèu atenian, e participèt a la vida politica: foguèt designat entre los [[elenotame]]s (tresorièrs de la [[Liga de Delos]]) en 443 442, e entre los estrategias dos còps<ref>id: La Soda</ref>. A uechanta tres ans, foguèt tanben un dels dètz conselhièrs designats aprèp lo desastre de [[Sicília]].
 
La carrièra de tragedian de Sofòcles comencèt en 468. Aquela annada, la trilogia, quee en particular son ''Triptolèm'', es coronatcoronada del primièr premi, davant [[Esquil]]. Sofòcles foguèt lo rival d'aquel pendent dotze ans, abans qu'[[Euripides]] lo concurencièsseconcurrencièsse a son torn a partir de 455.
 
Sofòcles moriguèt en 406 o 405. Foguèt lo paire de Iofon, filh de l'ateniana Nicostrata, e d'Ariston, filh de la [[Siciona|sicioniana]] Toris<ref> id: La Soda</ref>. E tanben Leostenès, Stefanos e Menecleidès<ref>id: soda</ref>. Ariston es lo paire de Sofòcles lo Jove, tanben dramaturg
Linha 50 :
== Òbras ==
 
Sofòcles es l'autor de cent vint -e -tres tragedias<ref> id: soda</ref><ref >Romilly 1970, p. 82-91</ref>, e mai de dramas satirics<ref>Romilly 1980, p. 87</ref>. Fòrça son perdudas: demòran cent catòrze títols<ref>Demont & Lebeau, p. 97</ref> e solament sèt pèças, amb los fragments importants del drama satiric ''[[Los Limièrs]]'', trobats en 1912<ref>Romilly</ref>. Sofòcles ganhèt en 468 sa primièra victòria, per la trilogia que ''Triptolèm'', vincentvencent [[Esquil]]. Ganhèt en tot dètz e uèit victòrias a las grandas [[Dionisias]]<ref>[[Inscriptiones Graecae]] II², 2325, I, col. 1, l.5 [http://epigraphy.packhum.org/inscriptions/oi?ikey=4561&bookid=5&region=1 legir en linha]</ref> e sièis autras a las [[Leneanas]], per un total de vint -e -quatre victòrias, jamai egalat dins la [[Grècia classica]]<ref> id: La Soda</ref>. Ganhèt la darrièra en 409, a uechanta sèt ans, per ''Filoctetes''<ref> id: Romilly</ref>.
 
En mai de sas pèças, Sofòcles es l'autor d'òbras divèrsas, coma una òda a [[Erodòt]]<ref>Romilly</ref> o, segon [[Plutarco]], un tractat ''Sul còr'' (Περὶ χοροῦ), ont expliquèt son pròpri estileestil e son evolucion<ref>Demont & Lebeau, p. 99</ref>. On lui attribue aussi un Παιάν (pean) <ref>cant collectiu e solemne</ref> per [[Asclepiòs]], que Sofòcles participèt a n'introduire lo culte.<ref> Romilly</ref>
 
=== ''Aias'' ===
{{Article detalhat|Aias (Sofòcles){{!}}''Aias''}}
 
Ben lèu representada vèrs 445, çò que ne fariá la pus anciana de las pèças conservadas de Sofòcles<ref>Demont & Lebeau, p. 100</ref>, ''Aias'' (Αἴας) conta l'episòdi de la foliá d'[[Aias filh de Telamon|Aias]]: lo guerrièr massacrèt lo bestial de l'armada en cresent d'assassinar los caps [[Atrides]]. Davant lo còr dels marins de [[Salamina]], Aias revengut, desesperat, refusa d'èsser consolat per sa companha [[Tecmessa]], exòrta son filh [[Eurisaces]] a l'onor e anóncia que se va purificar, se suicidant sus la scèna meteissa, solament amagat per un bartàs. Los pròches constatant sa mòrt se ploran, e [[Agamemnon]] accèpta aprèp las suplicacions de [[Teucros filh de Telamon|Teucros]] la sepultura d'Aias.
 
=== ''Antigòna'' ===
{{Article detalhat|Antigòna (Sofòcles){{!}}''Antigòna''}}
''Antigòna'' (Ἀντιγόνη, ''Antigónê'') es datada amb precision de 442<ref>Romilly</ref>. Per aver enterrat son fraire rebèl [[Polinices]], tuat dins sa luta amb son fraire [[Eteocles]], [[Antigòna filha d'Edipe|Antigòna]] qu'enfrangís la lei de [[Creon (Tebas)|Creon]] deu èsser punida de mòrt. Lo tiran refusa de cambiar sa decision malgrat los plors del còr dels aujòls de [[Tebas (Grècia)|Tebas]] e las suplicacions de son pròpri filh [[Emon fils de Creon|Emon]], promés d'Antigòna. Son los presagis de [[Tiresias]] que lo fan cambiar d'avisavís, mai èra tròp tard: Antigòna e Emon se tuèron l'un l'autre, e la femna del prince, [[Euridices (Tebas)|Euridices]], se suicidèt tanben.
 
=== ''Las Traquínias'' ===
{{Article detalhat|Las TraquiniasTraquínias{{!}}''Las Traquinias''}}
 
De datacion imprecisa mas considerada coma una de las pus ancianas tragedias de Sofòcles, ''[[Las Traquínias]]'' (Tραχίνιαι, ''Trakhíniai'') an per subjècte la mòrt d'[[Eracles]]. A [[Traquis]], sa femna [[Deianèira]] (''Δηϊάνειρα''), prevenguda per son filh [[Illos]] (''Ὕλλος'') del retorn d'Eracles, mas inquieta de veire aquel davançat per la jove [[Iòla]] (''Ἰόλη'') que desira, aquela fa enviar per Illos una tunica banhada dins lo sang del [[centaure]] [[Nessos]] (''Νέσσος''). Pensant atal de garantir l'afeccion d'Eracles, de fach lo tua. Quand apren l'eveniment, se suicida mentre que son espós arriba a Traquis e, entendentausent de la boca d'Illos la novèla d'aquela mòrt, aquel darrièr compren que morís per l'engana d'un mòrt, Nessos, coma o aviá predich un oracle.
 
=== ''Edip rei'' ===
Linha 75 :
{{Article detalhat|Electra (Sofòcles){{!}}''Electra''}}
 
La question de l'anterioritat entre l’''Electra'' de Sofòcles (Ἠλέκτρα, ''Êléktra'') e [[Electra (Euripides)|aquelala d'Euripides]] demòra dubèrta<ref>Romilly 1980, p. 89</ref><ref>Demont & Lebeau, p. 106</ref>. Sul le tèma de ''[[Los Coefores]]'' (''Χοηφόρες'') d'[[Esquil]] (e conservant lo còr de las femnas joves femnas), Sofòcles descriu lo retorn a [[Micenes]] d'[[Orestes]] (Ὀρέστης), venjador de son paire [[Agamemnon]] (Ἀγαμέμνων). Torna veire sa sorresòrre [[Electra (Atrida)|Electra]], que son totjorn mai desesperava son retour e projectava se venjar d'esperela. La scèna de reconeissença interven dins lo darrièr episòdi e lo murtre de [[Clitemnestra]] (''Κλυταιμνήστρα''), e aquel d'[[Egistos]] (''Αἴγισθος''), son omplitscomplits dins l'[[exodos]] (darrièra partida de la pèça).
 
=== ''Filoctetes'' ===
{{Article detalhat|filoctetes (Sofòcles){{!}}''filoctetes''}}
 
Precisament datada de 409, los Filoctetes (''Φιλοκτήτης'', Philoktḗtēs) ganhèt aquel an lo primièr premiprèmi<ref>Romilly</ref>. Mandat per [[Ulisses]] per tornar menar a [[Tròia]] [[Filoctetes]], ferit e abandonat alara per el e los [[Atridas]] sus una illa desèrta, amb son arc, lo jove [[Neoptolemos]] (''Νεοπτόλεμος''), filh d'[[Aquiles]], es confrontat a una causida morala delicada. Sa mission es indispensabla segon l'oracle, mas lo jovent pòt pas se resòlvre a traïr l'infortunat. Neoptolemos rend l'arc aprèp l'aver raubat, e tempta d'utilizar la persuasion onèsta; mas Filoctetes testut refusa de seguir e de perdonar als Atridas, pasmens que li foguèt assegurat que seriá curat a Tròia. Es l'aparicion d'[[Eracles]] que salva la situacion e fa cambiar d'avisavís Filoctetes.
[[Imatge:Euaion.jpg|thumb|right|Retrach de l'actor Euiaon dons ''Andromedes'' de Sofòcles. Vèrs 430.]]
 
Linha 86 :
{{Article detalhat|Edip a Colonos{{!}}''Edip a Colonos''}}
 
Pèça jogada a títol postum en 401 dirigida pel seu pichon filh, [[Sofòcles le Jove]], e primièr premiprèmi aquel an<ref>Demont & Lebeau, p. 108</ref>, ''Edip a Colonos'' (''Οἰδίπoυς ἐπὶ Κολωνῷ'' ''Oidípous epì Kolônỗi'') descrichdescriu l'arribada del faidit, cec e maudit, a [[Colonos]], prèp d'[[Atenas]]. Foragetat, podantpodent contarcomptar solament sus sas filhas [[Antigona]] e [[Ismèna]], (''Ἀντιγόνη'' e ''Ἰσμήνη'') s'esfòrça de se disculpar dels crims qu'es acusat. Edip deu tanben defendre sa libertat fàcia a sos filhs: [[Creon (Teba)|Creon]] (''Κρέων''), madatmandat per [[Eteocles]] (Ετεοκλής), ven per lo prendre el e las filhas, mas l'ajuda preciosa de [[Tesèu]] (Θησεύς), rei d'Atenas, los salvansalva. Puèi es [[Polinices]] (''Πολυνείκης'') que ven demandar son sosten per la [[Guèrra dels setsèt caps|guèrra dels setsèt]] que se prepara. ForagetantFòragetant sos filhs, Edip se prepara a morir: accompanhatacompanhat de Tesèu, desapareis en un luòc secret en prometent sa proteccion a Atenas. A l'apèl dels dieus, lo maudit es elevat al reng dels eròis.
 
=== ''Los Limièrs'' ===
{{article detalhat|Los Limièrs{{!}}''Los Limièrs''}}
De fragments de ''[[Los Limièrs]]'' (''Ἰχνευταί'', Ikhneutaí) foguèron descobèrts en [[Egipte]] en [[1912]]<ref> Romilly</ref>. Representan una mitat. Los critèris estilistics e metrics fan que Los Limièrs son datatdatan probablament d'abans 440<ref>Demont & Lebeau, p. 110-111</ref>.
 
Los fragments permeton de ne reconstituir lo resumit. Lo subjècte es lo meteis qu'aquel de l’''[[Imnes omerics|Imnes omerics a Ermes]]'', es a dire la raubariá dels tropèls d'[[Apollon]] per [[ErmesErmès]] novèl nascut. La pèça comença pel planh d'Apollon, que lo còr del satires prepausa d'ajudar contra la promessa d'èsser liberats de l'esclavatge. Las pesadas los conduson a la balma de la [[ninfa (mitologia)|ninfa]] [[Cillèna (mitologia)|Cillèna]] (''Κυλλήνη''), que velha sus l'enfant. La fin del drama deuriá presentar la reconciliacion entre Apollon e ErmesErmés mercé a la [[lira]] d'aquel<ref>Demont & Lebeau</ref>.
 
=== Pèças perdudas ===
 
Sus las cent vint -e -tres pèças escritas per Sofòcles se coneis cent catòrze títols<ref>Demont & Lebeau, p. 97</ref>.
 
{{boita desenrotlanta debuta|títol=Desenrotlatz per veire la lista}}
Linha 125 :
* ''Dionisiscos'' (''Διονυσίσκος'')
* ''Los Dolopes'' (''|Δόλοπες'')
* ''Los EpigonesEpigòns'' (''Ἐπίγονοι'')<ref>FragmentsDe fragments dels ''EpigonesEpigòns'' foguèron descobèrts en abril de 2005 per d'ellenistas de l’[[Universitat d'Oxford]]. La tragedia raconta lo sètge de [[Tebas (Grècia)|Tebas]]. Matthew Murray, « [http://www.theatermania.com/content/news.cfm/story/5913 Newly Readable Oxyrhynchus Papyri Reveal Works by Sophocles, Lucian, and Others] », ''Theatermania'', 18 d'avril de 2005.</ref>
* ''Eracles al Tenare'' (''Ἐπὶ Ταινάρῳ'')
* ''Erigòn'' (''Ἠριγόνη'')
Linha 168 :
* ''Los Misians'' (''Μυσοί'')
* ''La Navigacion de Nauplios / Nauplios l’alumaire de fuòc'' (''Ναύπλιος καταπλέων / Ναύπλιος πυρκαεύς}}'')
* ''Nausicàa / Las LavandièrasBugadièras'' (''Ναυσικάα / Πλύντριαι'')
* ''Niobe'' (''Νιόϐη'')
* ''Lo Banh'' (''Νίπτρα'')
* ''Ulisses ferit per una espina'' (''Ὀδυσσεὺς ἀκανθόπλης'')
* ''La FoliaFoliá d’Ulisses'' (''Ὀδυσσεὺς μαινόμενος'')
* ''Ecles'' (''Οἰκλῆς'')
* ''Enomaos'' (''Οἰνόμαος'')
Linha 190 :
* ''Los Bergièrs'' (''Ποιμένες'')
* ''Polixèn'' (''Πολυξένη'')
* ''PríamPriam'' (''Πρίαμος'')
* ''Procris'' (''Πρόκρις'')
* ''Las fachilièras'' (''Ῥιζοτόμοι'')
Linha 196 :
* ''Sinon'' (''Σίνων'')
* ''Sisifes'' (''Σίσυφος'')
* ''Los ScitesScitas'' (''Σκύθαι'')
* ''Las Gents de Sciros'' (''Σκύριοι'')
* ''Las Convidats'' (''Σύνδειπνοι'')
Linha 222 :
 
=== Aspèctes formals ===
L'innovacion mai remarcabla de Sofòcles, se se compara son òbra a la [[Esquil]], es l'abandon de la tragedia « ligada », perque amb çò que sabèm compausèt pas una<ref>Demont & Lebeau, 111</ref>. Aquel cambiament accentua los enjòcs individuals, l'analisi psicologica<ref>Romilly 1970, p. 37-39</ref>, a l'escala d'una pèça, al delà de las decisions divinas e las malediccions pertocant los òmes sus plusors generacions.
 
A aquela evolucion correspond tanben amb la creacion d'un tresen actor (''[[tritagonista]]''), atribuida a Sofòcles per [[Aristòtel]] (coma tanben l'utilizacion del decòr) : {{cita|Amb Sofòcles, aguèt tres actors e de decòrs pintats sus la scèna<ref>''[[Poetica (Aristòtel)|Poetica]]'' (IV, 14), 1449a, trad. Michel Magnien, LGF, 1990</ref>}}. Aquela innovacion, que permet d'enriquir las interaccions e oposicions entre los personatges<ref>Romilly</Ref>, e a tanben per consequéncia de reduire significativament la part del còr dins lo debanar de la tragedia. L'exemple del títol de la pèça sul retorn d'[[Orestes]] es parlant: alara qu'Esquil met en abans lo còr (''[[Los Coefòres]]''), la sòrre d'Orestes passa al primièr plan per Sofòcles: la tragedia pren lo nom de l'eroïna, ''[[Electra (Sofòcle)|Electra]]'', e los eròis coma ela donan lor nom a totas las pèças conservadas de Sofòcles, levat una (''[[LosLas TraquiniasTraquínias]]'').
 
=== La tension morala ===
 
Levat las doas pèças de Sofòcles consacradas a [[Edip]] (ont l'obstinacion del eròis a pas de justificacion morala, e concernís pas una oposicion de valors<ref>Jean-Pierre Vernant, « Ambiguïté et renversement. Sur la structure énigmatique d'Œdipe-roi », Vernant & Vidal-Naquet, I, p. 104</ref>), lo primièr punt comun entre las pèças conservadas es la plaça centrala ocupada pels enjòcs morals jos forma de causida<ref> Romilly</ref>. ''[[Antigòna (Sofòcles)|Antigòna]]'' es l'exemple lo pus frapant, per l'oposicion entre plusors {{cita|cobles de devèrs}} que recensèt [[Jacqueline de Romilly]]<ref>Romilly 1970, p. 84</ref>: familha e Estat, umanitat e autoritat, religion e respècte de las leis. Coma loo remarca [[Jean-Pierre Vernant]], lo conflicte se resumaresumís pas a aquel de la lei dels òmes e de la lei divina, {{cita|opausa pas la pura religion [...] a l'irreligion complèta, mas dos tipes diferents de religiositat: d'una banda, una religion familiala, purament privada, [...] de l'autra, una religion publica ont los dieus tutelaristutelars de la ciutat tendon finalament a se confondre amb las valors suprèmas de l'Estat<ref> Jean-Pierre Vernant</ref>}}. Lo tòrt d'[[Antigòna filha d'Edip|Antigòna]] es de privilegiar una religiositat ala respècte de l'autreautra, la {{cita|[[Dice]] (Δίκη) dels mòrts}} àa la {{cita|dice celèsta}}<ref >[[Jean-Pierre Vernant]], « Tensions et ambiguïtés dans la tragédie grecque », Vernant & Vidal-Naquet, I, p. 33</ref>.
 
L'autre grand exemple es ''[[Electra (Sofòcles)|Electra]]'': lo murtre de [[Clitemnestra]] e d'[[Egistos]] interven a la darrièra fin de la tragedia, que desvolopa subretot la psicologia de l'eroïna, e lo tèma de la venjança del paire a travèrs lo murtre de la maire<ref> Romilly</Ref>.
 
Las oposicions del meteis ordreòrdre traversantravèrsan las tres autras pèças consideradas. Dins ''[[Aias (Sofòcles)|Aias]]'', pel contrastecontrast entre l'eròi inflexible dins sa concepcion de l'onor e los plors fidèls de Tecmessa, puèi per l'enjòc de la reabilitacion de l'eròi per [[Agamemnon]], fin finala per l'oposicion entre la moderacion d'[[Ulisses]] ete l'orguèlh d'[[Aias filh de Telamon|Aias]]; dansdins ''[[LosLas TraquiniasTraquínias]]'', pel contrastecontrast entre [[Eracles]] e sa femna, [[Deianèira]] de caractèr somessomés, atale comamai entre Aias e Tecmessa<ref> Romilly</ref>. Fin finala, lo ''[[filoctetesFiloctetes (Sofòcles)|filoctetesFiloctetes]]'' es tot entièr consacrat al [[dilemna]] de [[Neoptolemos]], del qual Ulisses reclama al nom de l'interès dels Grècs lo vòl de l'arc de Filoctetes, ferit e aflaquit. L'eròi se refusa ala finalla fin a tota compromission : {{cita|L'onestatonestetat aquí val fòrça melhor que l'agilitat<ref>V. 1246, trad. Paul Mazon</ref>.}}
 
=== Lo ròtle dels dieus ===
Alara que pesan de tot lor pes sul teatre d'[[Esquil]], los dieus an un ròtle fòrça diferent per Sofòcles. Son mai alunhats dels eveniments : {{cita|lo clima de sas pèças banha pas mai dins lo ritualisme religiós de las originas del teatre<ref>Baldry, p. 136</ref>.}} Levat [[Atena]] al començament d’''[[Aias (Sofòcles)|Aias]]'', los dieus apareisson pas dins las pèças conservadas. Mas aquela distància a per consequéncia de soslinhar lo contrast entre lo monde dels òmes, qu'evoluan sus la scèna, e aquello dels dieus, coma o soslinha lo còr d’''[[Antigòna (Sofòcles)|Antigòna]]''<ref>{{cita|Insensible a l'edat e al temps, demòras lo mèstre absolut de l'Olimp de l'esbleugissenta clartat}} (v. 609-610, trad. Paul Mazon)</ref> o aquel d’''[[Edip rei]]''<ref>{{cita|A! faga lo Destin que totjorn consèrvi la santa puretat dins totes los meus mots, dins totes lolos meus actes. Las leis que los comandan sèson dins las nautors: nasquèron dins l'etèr celèst, e l'Olimp es lor sol paire; pas cap d'èsser mortal loslor balhètdonèt lo jorn; jamai l'oblit los endormirà: un dieu poderós es en aquela, un dieu que vielhís pas.}} (v. 863-971, trad. Paul Mazon)</ref><ref>Romilly 1970, p. 97-113</ref>. Al contrari, Sofòcles qualifica l'òme d'{{cita|efemèr<ref>''Aias'', 399 ; ''Antigòna'', 790</ref>}} e soslinha son sòrt desòriderisòri davant lo temps que passa<ref>''LosLas TraquiniasTraquínias'', 126-135 ; ''Antigòna'', 1155-1160 ; ''Edip rei'', 1186-1192</ref> : coma loo cantan los marins del còr d’''Aias'', {{cita|I a pas gesres qu'esfaçaesface lo temps tot poderós<ref>V. 713, trad. Paul Mazon</ref>.}}
 
E la distància atal establida empacha pas l'intervencion divina. Solament aquela interven per d'oracles e lo teatre de Sofòcles pòrta pas mai sus la « justícia divina » coma per Esquil, mas sul sens d'aqueles oracles, que son lo sol indici que los òmes dispausan de la decision divina<ref>Romilly</ref>. Al començament delsde las TraquiniasTraquínias, [[Deianaire]] anònciaanóncia l'oracle que concernís [[Eracles]]: {{cita|Se trobarà aquí lo tèrme de sa vida, ont trionfarà e dempuei alara par jamai passarà dins lo calme lo rèsterèsta de sos jorns<ref>V. 166-168, trad. Paul Mazon</ref>}}; dins ''Aias'', lo presagi de [[Calchas]] es raportat pel messatgièr, la colèra d'[[Atena]] deu perseguir l'eròi qu'{{cita|un sol jorn}}: {{cita|subreviu pasmens a aquel jorn, benlèu lo salvarem, amb l'ajuda de qualque dieu<ref>V. 747-782, trad. Paul Mazon</ref>}}. Segon los mots d'Eracles, [[Filoctetes]] pòt èsser gueritgarit a [[Tròia]] solament: mas va i arrivararribar<ref>V. 1014-1015</ref>? Coma se pòt veire, los oracles son sovent imprecís, escurs, {{cita|daissan doncas plaça a l'esperança e a l'error<ref>Romilly</ref>.}} A vegadas, es la comparason entre mai d'un oracles que dona la solucion, coma o constata Eracles al moment de morir: coma se foguèt profetizat a son paire, morís pel fach d'un mòrt, [[Nessos]], que lo baume mortal foguèt aplicat per Deianaire sus sa tunica<ref>V. 1159-1163</ref>. Per aquela plaça daissada a l'error arriban la suspresa e la peripecia, mas subretot l'espectacle del destin de l'òme se jogant: {{cita|tota la dramaturgia de Sofòcles repausa sus l'idèa que l'òme es lo joguet de çò que se poiriá nomenar l'ironia del sòrt<ref>Romilly 1970, p.102</ref>}}, una {{cita|ironia tragica, que loson sens s'inscriu en clar jos los uèlhs dels espectators, alara que los personatges ne distinguisson pas totjorn lo sens<ref>Romilly 1970, p. 104</ref>}}, e pròprepròpri a Sofòcles. Aquela ironia que fa de Deianaire l'instrument de la mòrt d'Eracles, que fa intervenir la mòrt aprèp los cants d'esper e de jòia del còr dins ''LosLas TraquiniasTraquínias'' <ref>V. 633-662</ref>, dins ''Aias''<ref>V. 692-717</ref>, dins ''Antigòna''<ref>V. 1140-1152</ref>. Per Esquil<ref>''[[Agamemnon (Esquil)|Agamemnon]]'', v. 973-974</ref> o Euripides<ref>''[[Ecuba (Euripides)|Ecuba]]'', v. 1021-1022</ref>, l'ironia tragica pòt far d'un personatge lo candid d'un autre, mas per Sofòcles los òmes s'enganan pas entre eles, levat escassas excepcions.
 
Aquela distància e aquela ironia tragica tròban lor illustracion mai abotida dins ''[[Edip rei]]'', {{cita|cèrca tragica}} d'Edip qu'apren çò qu'es, es a dire murtrièr de son paire e espós de sa maire, e que, avent tot fach per fugir l'oracle prononciat contra el, lo realizèt dins l'ignorància complèta de la portada de sos actes. La portada religiosa d'aquela perfeccion de l'ironia, particularament dins ''Edip rei'', deu pasmens pas èsser considerada coma lo fach de dieus crusèls o indiferents (Edip ven lo protegit dels dieus dins ''[[Edip a Colonos]]''<ref>Romilly</ref>). Pel piós Sofòcles, {{cita|los òmes an pas de comprendre, mas d'adorar<ref>Romilly 1970, p. 112</ref>.}} Creon, Edip o [[Iocasta]] pagan lor manca de respècte dels devinaires e dels oracles, la tragedia es lo fach de l'error dels òmes.
 
=== L'eròi sofoclesan ===
Alara, se pòt rapelar que l'òme es al centre del teatre de Sofòcles, coma o atèstan las evolucions formalas. L'eròi dona generalament son nom a la pèça e se tròba en oposicion a d'autres personatges: es aquò meteis que definís son estatut d'eròi, son {{cita|isolament progressiu de tota ajuda e de tot sosten umans<ref>Romilly 1970, p. 91-97</ref>.}} [[Antigòna filha d'Edip|Antigòna]] envita en primièr sa sorre a una accion conjunta, mas lo refutrefús d'[[Ismena]] l'enfèrra dins lelo reget de tota assisténcia, atal quantquand s'agís per Ismena de se jónher a aquela davant la colèra de [[Creon (Tebas)|Creon]]: {{cita|as pas volgut, tu, me seguir, e ai pas, ièuieu, associat tu a mon acte<ref>V. 539, trad. Paul Mazon</ref>}}. Antigòna es doncas alara sola, {{cita|sens amics, sens espós<ref>V. 876, trad. Paul Mazon</ref>}}. Lo còr constatant son acte la crei fòla<ref>V. 383</ref>, d'una foliá comparabla a aquela d'[[Aias filh de Telamon|Aias]] al debutcomençament de sa tragedia: malgrat lo còr del marins, malgramalgrat [[Tecmessos]] e son filh, refusa tot consolament, {{cita|fa paréisser dins son còr la solitud<ref>V. 614, trad. Paul Mazon</ref>}}, e la pèça s'articula a l'entorn de la scèna aquelaela meteissa solitària de son monològ e de son suicidi. Los adieus d'Aias son efectuats sens pas degun per los entendre, e se donan a pas cap d'òme mas al Solelh, a [[Salamina]], a [[Atenas]], al païsatge tròiantroian<ref>V. 855-864</ref>.
 
Aqueles elements existisson dins ''[[Electra (Sofòcles)|Electra]]'': foragetadafòragetada per sa familha e per lo còr, sa solitud culmina quand crei [[Orestes]] mòrt e que, coma dins ''Antigòna'', sa sòrre [[Crisotemis]] li refusa son ajuda. Alara Electra pren sa decision : {{cita|E ben ! soi ieu que, de ma man e tota sola, acabarai l'entrepresa<ref>V. 1019-1020, trad. Paul mazon</ref>.}} Coma o nòta [[Jacqueline de Romilly]], es doncas de la solitud que nais l'estatut eroïc<ref>Romilly</ref>. [[Filoctetes]] fin finala es sol, abandonat, e a pas mai que son arc que [[Neoptolemos]] ven lo ne privar.
 
Es encara un còp dins [[Edip]] que Sofòcles tròba la melhora aplicacion d'aquelas causidas. Dins ''[[Edip a Colonos]]'', l'eròi es un vagabond cec, foragetatfòragetat per sos filhs e fugit dels òmes. Una solitud de fach (agravada pendent de la pèça per Creon, que priva Edip de sas filhas), ont s'apond una solitud morala, Edip afirmant atal mai d'un còp d'aver subit fòrça mai que comés sos actes<ref>V. 267-273, 538-539, 964, 977, 987</ref>. Sofòcles càmbia pas fondamentalament aquela solitud: Edip morís sol e sens testimònis, demòra en marge<ref>Pierre Vidal-Naquet, « Œdipe entre deux cités », Vernant & Vidal Naquet, II, p. 204</ref>. Mas aquela solitud ven un signe de superioritat, de privilègi divin<ref>Romilly</ref>. {{cita|Es coma los eròis de las autres tragedias, un èsser a despart. Mas es un pauc mai que los autres: es a despart dels òmes<ref>Romilly 1970, p. 97</ref>.}}
 
== Nòtas e referéncias ==
Linha 257 :
 
;Fonts
* {{fr}}[[:fr:Aristote|Aristote]], ''[[:fr:Poétique (Aristote)|Poétique]]''
* Βίος Σοφοκλέους, éd. Westermann in ''Vitarum Scriptores Graeci Minores'', Brunswick, 1845, pp. 126-132 <small>[http://books.google.fr/books?id=FwByAAAAIAAJ&pg=PA126 lire en ligne]</small>
* [[Suidas]], « Σοφοκλῆς », Adler sigma, 815 <small>[http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl?search_method=QUERY&login=guest&enlogin=guest&page_num=1&user_list=LIST&searchstr=sigma%2C815&field=adlerhw_gr&num_per_page=25&db=REAL lire en ligne]</small>