Glòbe terrèstre : Diferéncia entre lei versions

La natura esferica de la tèrretèrra foguèt clarament coneguda pels romans coma o mòstra [[Plini lo Vièlh]] qu'escriguèt:

: ''« Entre totes los crims de nòstra ingratitud comptarai tanben nòstra ignorància de la natura de la tèrra. (2) En primièr, sus la seuna figura, lo consentiment unanim atal decidiguèt : disèm lo glòbe de la tèrra, e convenèm que la circonferéncia se limita pels pòls. Es pas, es vertadièr, una esfèra perfèita; i a tròp de montanhas elevadas e de planuras espandidas; mas se fasèm passar una corba per las extremitats de las linhas, descrivèm d'aquel biais una superfícia esferica regulara. Las leis naturalas vòlon que siá redonda, mas non en vertut de las meteissas causas qu'aquelas que tornam portar pel cèl (II, 2). (3) En efèit, lo cèl es una esfèra cava que pesa de totas parts sus son pivòt, es a dire sus la tèrra; aquela, solida e condensada, ven redonda coma per un movement de soslèvament, e se desvolopa. Lo mond va cap al centre, la tèrra va cap fòra del centre, e lo glòbe immens que constituís tend capacap a a la forma esferica, per l'efèit de la revolucion perpetuala del mond a l'entorn d'ela meteissa»''<ref>Plini lo Vièlh, Istòtia naturala, libre II, Cap 64-66 [2,64] LXIV</ref>.

Lo pus ancian glòbe terrèstre pervengut fins a nosautres es lo glòbe de [[Martin Behaim]], realizat a Nurembèrg en 1492. AmeriqueAmerica e Austràlia i figuran logicament pas sus aquel glòbe de 51 cm de diamètre.

Lo cartograf [[Martin Waldseemüller]] adaptèt en 1507 imprimeriá als besonhs dels fabricants de glòbes en creant los fusèls. Fins alara, los glòbes foguèronèran totjorn pintats e unics. E mai, las mapas de Waldseemüller publicats a [[Saint-Dié-des-Vosges]] foguèron las primièras aque portarportèron l'inscripcion « America ».

L'alemand [[Johann Schöner]] publiquèt en [[1515]] una mapa del glòbe sus dotze fusèls amb un manual de mòde d'emplec per montar son glòbe terrèstre de {{unitat|27 |cm}} de diamètre. La demanda foguèt tala que los fabricants de glòbes avián pena per fornir. Malgrat lo nombre important de glòbes comercializats a aquel periòde, subretot als [[Païses Basses]], ne demòra pas cap d'exemplar uèi. Los pus vièlh glòbes terrèstres imprimits pervenguts fins a nosautres son de produccions del neerlandés [[Gemma Frisius]] (vèrs 1536). [[Gerardus Mercator]] trabalhèt notablament a la gravadura dels glòbes en 1536 e 1537. Aquel darrièr se metèt apuèi a son compte en produsent un glòbe de {{unitat|41 |cm}} de diamètre.

Al debutcomençament del sègle XVII, Amsterdam s'impausa coma la capitala dels glòbes. [[Jodocus Hondius]] ne fabriquèt. Demòra pas un glòbe signat Hondius uèi. Sol subsistís una còpia d'un glòbe de {{unitat|21 |cm}} del mèstre neerlandés realizat en 1615 per l'Italian Giuseppe de Rossi a partir d'un modèl de 1601. Entre los autres fabricants d'Amsterdam, i a [[Willem Blaeu]], que realizèt de glòbes de {{unitat|68 |cm}} de diamètre en 1616. Foguèron alara los pus voluminoses jamai construits.

L'escolaescòla d'Amsterdam eissama en Euròpa pendent la segonda partida del sègle XVII. En Anglatèrra, es Joseph Moxon, format a Amsterdam per Blaeuw, que produguèt a la mitat del sègle de glòbes de cinc dimensions. En Alemanha, i a de citar Georg Christoph Eimmart (1638-1705).

Los Païses Basses tornèron èsser al vam al començament del sègle jos l'impulsion de Gerard e Leonard Valk que produson entre 1701 e 1726 sèt parelhs de glòbes terrèstres e celèstes de {{unitat|7,.75 |cm}} a {{unitat|62 |cm}} de diamètre.

Alemanha produtz un glòbe estonant: lo glòbe mut. Signat per [[Franz Ludwig Güssefeld]], aquel glòbe de {{unitat|10,.3 |cm}} de diamètre a pas cap de legenda. Aviá un usatge pedagogic, per interrogar los escolans.

En França, [[Guillaume Delisle]] (1675-1726), ancian disciple de [[Jean-Dominique Cassini]], signèt un glòbe terrèstre de {{unitat|31 |cm}} de diamètre vèrs 1700. [[Didier Robert de Vaugondy]] (1723-1786) realizèt son primièr glòbe terrèstre en 1745. Recebèt en 1751 una comanda reiala per la marina amb de glòbes de {{unitat|45,.5 |cm}}. Per las mesas a jorn ligadaligadas a las novèlas descobèrtas, los fabricants de glòbes asseguran dempuèi l'origina una forma de servici aprèp venda en fornissent a lors clients d'elements delsde las mapas per empegar sul glòbe.

De l'autre costat de la Marga, lo Francés [[Charles François Delamarche]] (1740-1817) domina lo mercat, amb sos glòbes de {{unitat|32,.5 |cm}} de diamètre. [http://www.la-rose-des-vents.com/delamarche.html Delamarche] aviá comprat le fons documentari de Robert de Vaugondy. Foguèt lo debut d'una dinastia de fabricants de glòbes de tres generacions.