Creissent : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
m robot Ajoute: it:Croissant (occitano) |
m r2.5.2) (robot Modifie: it:Crescente (occitano); changement de type cosmétique |
||
Linha 6 :
De còps, los parlars dau Creissent dau costat [[lemosin (dialècte)|lemosin]], a l'oèst, son apelats tanben '''marchés''' mas correspondon pas exactament a l'extension de la província de la [[Marcha]].
== Lo territòri ==
Lo territòri dau Creissent se compausa:
* D'una benda fina que travèrsa lo mitan dau departament de [[Charanta (departament)|Charanta]], dau sud-oèst au nòrd-èst, en passant ras e ras a l'èst d'[[Engoleime]].
Linha 13 :
Las vilas occitanas mai importantas dau Creissent son [[Garait]], [[Montluçon]] e [[Vichèi]].
== L'atribucion dau Creissent a l'occitan ==
La granda majoritat daus lingüistas especializats dins lo Creissent afortisson lo caractèr majoritariament occitan d'aquela zona lingüistica (Tortolon & Bringuièr, Dahmen, Escofier, Chambon & Olivier, Quint). Solet Ronjat exprimís un avís mai prudent en refusant de dire explicitament se lo Creissent relèva mai de l'occitan o dau francés. En seguida de la prudéncia de Ronjat, quauques libres de vulgarizacion occitanista (Bèc, Lafont) esitèron de presentar lo Creissent coma una zona integralament occitana. Pasmens las experiéncias culturalas menadas dins lo Creissent a partir daus ans 1970 (Quint, Mèrle) pròvan que la presa de consciéncia occitana, lingüisticament e culturala, lai se fai sens dificultat. Uei lo jorn, doncas, e dempuèi los ans 1970, las mapas d'[[Occitània]] incluson gaireben totas lo Creissent dedins lo País d'Òc.
Linha 20 :
Totes aqueles faits objectius permeton de considerar que lo Creissent es be occitan.
== Evolucion istorica, territoriala e lingüistica ==
Las influéncias dau francés son ancianas dins lo Creissent: tre la segonda mitat dau sègle XIII, los documents administratius e juridics lai foguèron escrits en francés e non pas en occitan, tant dins la [[Marcha]] (domeni [[lemosin (dialècte)|lemosin]]) coma en [[Borbonés]] (domeni [[auvernhat]]). Aquò venguèt de la preséncia d'administrators e de senhors francofòns. En Borbonés, quitament, los primèirs documents escrits coneguts en lenga vulgara son d'actes en francés amb quauques formas occitanas inseridas, a partir de 1245. Doncas lo Creissent coneguèt una situacion
Quò es una chausa segura que lo limit entre occitan e francés a reculat long daus sègles e que se trobava mai au nòrd a passat temps. Los parlars francés situats au nòrd dau Creissent (sud de [[Berric]], nòrd de [[Borbonés]]) gardan encara las traças d'un substrat occitan (Dahmen).
Linha 29 :
Dins lo Creissent, la progression dau francismes avança e fragiliza l'occitan. Durant los darrèirs sègles, aquela progression sembla d'aver avançat mai lèu dins la Marcha (domeni lemosin) qu'en Borbonés (domeni auvernhat). Mas dempuèi lo sègle XX, en tot cas, la generalizacion dau francés abotís a una situacion de diglossia e de substitucion lingüistica similara dins l'ensems d'Occitània. Aquò relativiza, uèi, l'aspècte "afrancesat" de l'occitan dau Creissent, perque gaireben totes los parlars occitans s'afrancesan.
== Subdivisions dialectologicas ==
Existís gran de subdivision dialectologica ben clara dins lo Creissent e l'impression generala es aquela d'una fragmentacion granda. I a gran de limit clar entre [[auvernhat]] e [[lemosin (dialècte)|lemosin]] ja que lo "limit" entre aqueles dos dialèctes es una vasta zona de transicion dins l'èst de la region de Lemosin (que vai ben delai lo Creissent).
Linha 36 :
Dins lo domeni [[auvernhat]], òm destria una zona d'influéncia dau [[francoprovençau]] dins lo sud-èst de [[Borbonés]] (sud-èst d'[[Alèir]]), vèrs la [[Montanha Borbonesa]]. La ''d'' intervocalica lai es tombada dempuèi una epòca fòrça anciana, en particular dins la terminason ''-aa'' (per ''-ada''), coma en [[vivaroalpenc]] (ont la chasuda de ''d'' maitot s'explica per la proximitat amb lo francoprovençau).
== Los traits daus parlars dau Creissent ==
Los parlars dau Creissent son pro eterogenèus (segon Ronjat) mas i trobam sovent las caracteristicas seguentas:
* Segon los testimoniatges daus occitanofòns dau Creissent, l'intercompreneson es un pauc dificila mas sovent possibla amb los autres parlars occitans situats mai au sud. Es fòrça mai dificila amb los parlars francés situats mai au nòrd.
Linha 42 :
* Los recors expressius, maugrat l'invasion de formas francesas (per ex. ''était'' fai concurréncia a ''èra''), gardan un grand nombre de traits occitans autentics e mai una granda creativitat lexicala e idiomatica (Escofier).
== Vejatz tanben ==
* [[Occitan]]
** [[Auvernhat]]
Linha 53 :
** [[Dialectologia]]
== Bibliografia ==
* BÈC Pèire (1995) = BEC Pierre, ''La langue occitane'', coll. Que sais-je? n° 1059, París: Presses Universitaires de France [1a ed.1963]
* BONIN Marcèl (1981) = BONIN Marcel, ''Le patois de Langy et de la Forterre (région de Varennes-sur-Allier)'', Canha de Mar: Cahiers Bourbonnais
Linha 72 :
{{Occitània}}
[[Categoria:Lingüistica]]
[[
[[ca:Creixent]]
[[en:Crescent (Occitania)]]
[[fr:Croissant (Occitanie)]]
[[it:
| |||