Urani : Diferéncia entre lei versions

L' '''urani''' es un [[element quimic]] que dins la [[taula periodica]] a lo simbòl U e lo [[nombre atomic]] 92. Es pesuc, blanc d'argent, toxic, [[metal]]lic, e [[radioactiu]] de forma naturala. Aparten a la seria dels [[actinids]] e son isotòp urani-235 s'utilzautiliza coma font d'energia dins los [[reactor nuclear|reactors nuclears]] e las [[arma nucleara|armas nuclearas]]. L'Uraniurani se tròba en pichonas quantitats dins las [[ròca]]s, ello [[sòl]], l'[[aiga]], las [[plantas]], e dins los [[animal]]s (inclús dins los [[Homo sapiens|umans]]).

Es l'element quimic pus pesuc d'origina naturala que esse tròba sus la [[Tèrra]]. Foguèt descobèrt en [[1789]] per M. H. Klaporfth que lo nomenèt atal en onor de la planeta [[Uranus (planeta)|Uranus]] que venguèt deveniá d'èsser descobèrta en [[1781]].

L'urani natural a tres tipes d'isotòps: urani 238 (²³⁸U), urani 235 (²³⁵U) e urani 234 (²³⁴U). Per cada [[grama]] d'urani natural 99,28 % de la massa es urani 238, 0,71% urani 235 e 0,005% urani 234. La proporcion Urani 238/Urani 235 es constanta sus tota la Tèrra e sus las autras planetas del [[sistèmaSistèma solarSolar]].

Coma totes los elements amb un pes atomic superior a aquel del [[fèrre]], l'urani ven de forma naturala pendent las explosions de las [[supernova]]s. Lo procèssus fisic determinant dins l'afondrament d'una supernova es la [[gravitat]]. Las valors tan elevadas de gravitat que se tròba dins las supernovas genèra las capturas neutronicas que donendonan luòc als [[atòm]]s pus pesucs, entre aqueles l'urani e lo [[protactini]].

=== Datacion mejanspel losmejan dels periòdes d'urani ===

La datacion mejanspel losmejan dels periòdes d'urani se basa sus la [[desintegracion radioactiva]] dels [[isotòp]]s de l'[[urani]].<ref>Renfrew, C. y Bahn, P. (1993), ''Arqueología. Teorías, Métodos y Práctica.'', Madrid: Ediciones Akal. ISBN 978-84-460-0234-5.</ref>

==== Basas dedel la metòdametòde ====

I a dos istòpsisotòps radioactius de l'urani: l'U238 e l'U235 que se desintègran gradualament en elements “filhs”. Dos d'aqueles, lo Th230 ([[tori]]) e lo Pa231 ([[protactini]]), tanben se descompausan amb semividas utilas per la datacion. L'aspècte essencial es que los isotòps “pars” de l'urani son solubles dins l'[[aiga]] mentre que los filhs nono son pas. Son necessaris qualques 100 gramas de [[carbonat de calci]] per aconseguirobtenir una bona dataciódatacion.

LaLo metòdametòde s'utiliza per datar de [[ròca]]s amb un naut contengut en carbonat de calci, sovent aquelas que se depausan per l'accion de las aigas superficialas o sosterranhas venent dels luòcs rics en [[calç]] o a causa del filtratge dins lalas caunas amb un naut contengut en calç. Las [[estalagmita]]s se forman atal dins aquel tipe d'[[balma|espelugas]]. LoLos objèctes e los [[òs]] normalament demòran incrustats dins de capasjaces de carbonat de calci o d'autreautres tipes de sedimentsediments entre diferents nivèls dels despausesdepauses calcaris.

La principala dificultat essenciala es de determinar lo bon ordre del depaus dins uns bauma,; aquò es una causa ges facilfacila e s'explica atal que qu'aquel metòde sovent dona de resultats ambigús. Pasmens, ello metòde se mostrèt èsser fòrça util, com per exemple a la bauma de [[Pontnewydd]], al nòrd de [[Galas]], ont se trobèt un objècte vièlh de 220.000{{formatnum:220000}} ans o en [[Alemanha]], dins lo jaç de [[Bilzingsleben]], ont se trobèt objècte vièlh de 414.000{{formatnum:414000}} ans.

Lo metòde a unaun margamarge d'error teoricateoric de 12.000{{formatnum:12000}} ans per una anóncia de 150.000{{formatnum:150000}} e d'unsaperquí 25.000{{formatnum:25000}} per una de 400.000{{formatnum:400000}}. En practica l'inexactitud pòt èsser mai granda, per aquò es indispensable d'aplicar d'autres metòdes coma aquel de la [[termoluminància]] per comparar e verificar los resultats.

== Efèctes nocius per a la santat ==

E mai l'urani es lo paire d'una de las cadenas naturalas, que l'un de sos filhs radioactius, lo [[radon|radon-222]], es considerat cancerigènacancerigèn el meteis e amb [[sinergia amb lo fum del [[tabat]].

[[Categoria:ActínidsActinids]]