Africa del Nòrd : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Luckas-bot (discussion | contribucions)
m robot Ajoute: ca:Àfrica del Nord
Vivarés (discussion | contribucions)
m correccions divèrsas
Linha 6 :
* [[Marròc]]
* [[Mauritània]]
* [[Sahara Occidental]] (ocupat pelper Marròc)
* [[Sodan]]
* [[Tunisia]]
Las illas [[Açòres]], [[Illas Canàrias|Canàrias]] e [[Archipèla de Madèira|Madèira]] e las vilas [[Espanha|espanhòlas]] de [[Ceuta]] e [[Melilla]] tanben en son partida, e a vegadas s'inclusi [[Etiopia]] e [[Eritrèa]], puslèu apartenon a l'[[Africa OrientalOrientala]].
 
Lo [[Magrèb]] es la partida de l'Africa del Nòrd qu'enclusís Marròc, lo Sahara Occidental, Argeria, Tunisia, Libia e Mauritània (es dea dire, fins a la valada del [[Nil]]). L'usatge abitual –e subretot en en [[francés]]– restrenh aquel tèrme als tres primièrs païses. En [[arabarabi]], se pòt referir solament ala Marròc.
 
Qualques estats al nòrd d'Africa, en particular Egipte e Libia, sovent s'enclusenencluson dins l'[[Orient MejanaMejan]], malgrat que qualques aspèctes los ligan pus a l'[[Asia]] occidentala qu'al Magrèb. PasmensMalgrat que la [[peninsula delde [[Sinai]], apartenent a Egipte, geograficament fa partida d'Asia, aquò fa de l'estat egipcian un país transcontinental, coma [[Russia]] e [[Turquia]], per exemple.
 
== Populacion e cultura ==
 
La populacion de l'Africa del Nòrd se diferéncia abitualament en tres gransgrands gropes: los [[berbèr]]s del Magrèb, los [[toarèg]]s a d'autras etnias associadas, d'origina los berbèrs negres, e los pòbles [[nilotic]]s, o negres de la valada del Nil. Aqueles gropes de populacion ocupan a tres grandas regions culturalas: [[Magrèb]], [[Sahara]] e la valada del [[Nil]].
 
La cultura del Magrièb e del Sahara combina d'elements autoctòns berbèrs amb d'elements arabsarabis. La majora partida dels magrebins e saharians a de racina berbèra e arabaaràbia e, a vegadas, de l'Africa negra. Parlan [[arabi]] o [[tamazight]] (la lenga dels berbèrs), e practican l'[[islam]]; los dialèctes arabis e berbèrs de Sahara son, en general, pus conservats qu'aqueles de la còsta. Aquelas doas lengas an de punts comuns, perque son de [[lengas afroasiaticas|familia lingüistica afroasiatica]]. Aqueles pòble foguèron influenciat per d'autres culturas coma lo: [[Núbia|nubians]], [[Grècia Antica|grècs]], [[Fenicia|fenicians]], [[Egipte antica|egipcians]], [[Empèri Roman|romans]], [[Vandal]]s, [[arab]]s e, finalment, [[Euròpa|europèus]]. Dins lo desèrt del Sahara, i a una distincion fòrt evidenta entre los abitants sedentaris dels [[oasi]]s e los [[bedoin]]s e [[toarèg]]s nomads.
 
La valada del Nil, amb un patrimòni cultural que remonta al temps dels [[faraon]]s, pus tard serà abitada pels pòbles de [[arabi|lenga arabaràbia]], la majoritat que foguèron [[musulman]]a, malgrat que qualques –los [[còpte]]s– foguèron [[cristianisme|crestians]]. [[Nubia]], país a caval entre Egipte a Sodan, un percentatge significatiu de la populacion parla [[lengas nubianas]]. Pus aval pel Nil, al Sodan meridional comença lo monde cultural totalament diferent dels pòples [[nilotic]]s e [[noba]]s, majoritàriament non musulmans.
 
L'Africa del Nòrd aviá una importanta populacion [[Judaïsme|josieva]], una granda partida que va a migrar a [[França]] o a [[Israèl]] quan los païses de la region obtenguèron l'independéncia. Abans de l'establiment modèrn de l'estat d'Israèl, dins la region nòrd africana i aviá entre 600000 e 700000 josieus, tant [[Sefarda]]s (expulsats de la [[Peninsula Iberica]] al sègle XV]]) coma autoctòns, nomenats ''mizrāḥîm''. Uèi, dins la region ne demòran mens de 15000, e la majoritat aperten a l'elitaelèit urbanaurban francofònafrancofòn.
 
== Istòria ==
Linha 29 :
A l'origina, la majora partida del Sahara foguèt abitada per de negres africans autoctòns de la region, coma en Egipte, tal coma se pòt veire dins l'[[Art rupèstre]] dind desèrt saharian. La region èra dominada per las [[lengas afroasiaticas]].
 
Aprés l'[[edat Mejana|epòca medievala]], la region passèt jos lo contraròtle de l'[[Empèri Otoman]], salvat lo Marròc. Fins a la fin del sègle XIX, va començar a èsser colonizada per [[França]], la [[Reialme Unit|Granda Bretanha]], [[Espanha]] e [[Itàlia]]. Pendent las decenias de 1950 e de 1960, totes los territòris nòrd africans venguèron d'estats independents, salvat las ancianas ciutats colonialas espanhòlas de [[Ceuta]] e [[Melilla]], sus la còsta nòrd de Marròc e lo [[Sahara Occidental]], que un còp abandonat per l'administracion espanhòla va passarpassèt jos lo contraròtle efectiu delde Marròc, en un contenciós que encara dura e qu'es jos l'arbitratge de las [[Nacions Unidas]].
 
== Ligams extèrnes ==