|
L'efèit d'aquel fenomèn sus las diferéncias del clima entre los dos emisfèris es una question interessanta, que balha per la Tèrra un resultat susprenent : <br />
* La diferéncia de temperatura ''globala'', que seriá de gaireben {{unitat|4|°C}} entre lo perièli e l'afèli <u>amb una superfícia unifòrma</u>, es en fach estonament inversada! <br /> ⇒ Es quand la Tèrra es pus prèp del Solelh que sa superfícia es (globalament) pus freda ! <br /> Aquò es a causa principalament del desequilibri del repòrt tèrra/ocean entre los dos emisfèris: l'emisfèri sud essent a 90 % marin. Lo fenomèn d'inèrcia termica elevada dels oceans (efèit de la capacitat termica elevada de l'aiga) dominariá los autres efièits (ex: [[albedòalbedo]] diferent). <br /> ⇒ La temperatura globala ''integrada'' de la Tèrra seriá atal pus elevevadaelevada a l'afèli (que qu'al perièli) de {{unitat|2.3|°C}} <ref>Phillips, Tony, "[http://science.nasa.gov/headlines/y2002/02jul_aphelion.htm The Distant Sun (Strange but True: the Sun is far away on the 4th of July)]," [http://science.nasa.gov/default.htm Science@NASA], downloaded 24 June 2006</ref>.
== Sason astronomica e calendièr ==
Dins la tradicion europèa, lo debut de las sasons se definís pels solsticis e los equinòccis: la [[prima]] debuta a l'[[equinòcci]] de març (vèrs lo 21), l'[[estiu]] al [[solstici]] de junh (vèrs lo 22), l'[[automne]] a l'[[equinòcci]] de setembre (vèrs lo 23), l'[[ivèrn]] al [[solstici]] de decembre (vèrs lo 21).
Dins aquela tradicion, lo jorn pus long e avent pus fòrta incidéncia dels rais del solelh se considèra coma lo ''debut'' de l'estiu. Aquò tendten compte d'una realitat: lo 21 d'abril, se pòt encara gelar e lo 23 d'agost, fa encara calimàs: pasmens l'insolacion d'aquel dos jorns es gaireben egala. En França, lo jorn en mejana pus caud es vèrs lo 28 de julhet e pus fred vèrs lo 27 de genièr. Es l'[[inèrcia termica]] qu'indusís un retard entre declinason del Solelh e temperatura. En comparant la Tèrra amb una caçairòla sul fuòc, lo solstici d'estiu (21 de junh en França o 21 de decembre en Austràlia) correspond a una caçairòla sus un fuòc viu. Quand se bassa un pauc (çò que correspond a la bassabaissa progressiva de la durada de l'ensolelhament pendent los meses d'estiu) la temperatura continua encara d'augmentaraumentar.
Es pas de meteisparièr en Orient. Los solsticis e los equinòccis son considerats coma lalo mitan de las sasons. Atal, lo 21 de junh essent lalo mitan de l'estiu e pas lo debut, l'estiu debuta doncas vèrs lo 6 de mai, l'automne vèrs lo 6 d'agost, l'ivèrn vèrs lo 6 de novembre, la prima vèrs lo 6 de febrièr (quand debuta lo periòde del novèl an chinés). Aquò seriá la consequéncia d'un mendre retard termic dins lo [[clima continental]] que dins lo [[clima oceanic]], ont l'aiga a un fòrt efèit de tampon termic.
Aquela explicacion es encara mai logica que la Russia admet una definicion intermediària de las sasons, a mièg camin entre la concepcion europèa e la concepcion chinesa : prima: 1{{èr}} de març, estiu: 1{{èr}} de junh ; automne: 1{{èr}} de setembre; ivèrn: 1{{èr}} de decembre.
L'estructura de l'annada calendèriacalendària en quatre sasons s'aplica pas pertot; es caracteristica de las regions de la zona [[clima temperat|temperada]]. Entre los dos tropics par exemple, lo Solelh es totjorn sufisentament prèp de la perpendiculara per que la diferéncia de temperatura entre estiu e ivèrn siá pas fòrça marcada. I a alara sovent solas doas « sasons » (al sens climatic) : una [[sason de las pluèjas]] e una [[sason seca]], e lo clima i es [[clima tropical|tropical]] (o ben [[clima desertic|desertic]], segon la situacion geografica).
== Autres ==
=== Fèstas ===
Esquematicament dins las diferentas tradicions borealas, dempuèi de millenaris, se marca cada novèla sason es marcada per una fèsta:
* [[Pascas]] per la prima,
* [[Fèsta de Sant Joan|Sant Joan]] per l'estiu,
| 