Calendièr republican : Diferéncia entre lei versions

L’invencion d'aqueste [[calendièr]] se faguèt progressivament. Tre l'endeman de la [[presa de la Bastilha]] ([[14 de julhet]] [[1789]]), l'usatge èra aparegut d'apelar [[1789]] « l’an I de (l’Èra de) la Libertat » ; los [[mes]]es e [[jorn]]s èran demorats los meteisses, totun. En l’an IV de l’[[èraÈra de la libertatLibertat]], lo [[22 de setembre]] de [[1792]], la [[Convencion Nacionala]] decretèt que « Totes los actes publics son d'ara enlà datats a partir de l'an I de la Republica ». Es lo [[20 de setembre]] de [[1793]] que [[Charles-Gilbert Romme]], raportaire del grop de trabalh nomenat pel [[Comitat d'instruccionInstruccion publicaPublica]], presenta davant la Convencion (lo Comitat el- meteis aguèt drech a una presentacion sièis jorns de per abans) çò que vendrà lèu lo calendièr republican. Aprèp qualques ajustaments, entrèt en vigor a partir de l'endeman del decret de la Convencion Nacionala del 14 vendémiaire an II ({{Data|5|d'octobre de|1793}})<ref>[http://www.louisg.net/C_republicain.htm louisg.net]</ref>.

Lo 22 fructidor an XIII ([[9 de setembre]] de [[1805]]), [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] signèt lo [[senatus-consult]] qu'abrogètabroguèt lo calendièr republican e instaurèt lo retorn al [[calendièr gregorian]] a partir del {{1er_de genièr}} de [[1806]].

L'organizacion del calendièr novèl foguèt creada per una comission formada de [[Charles-Gilbert Romme|Gilbert Romme]] e de [[Claude Joseph Ferry]], que demandèron que [[Charles-François Dupuis]] lor siáfoguèsse adjunt. Associèron [[Louis-Bernard Guyton-Morveau]], [[Joseph-Louis Lagrange]], [[Joseph Jérôme Lefrançois de Lalande]], [[Gaspard Monge]], e [[Alexandre Guy Pingré]] a lors trabalhsòbras. Gilbert Romme foguèt lo raportaire de la comission, e es amb aqueste títol que la creacion del calendièr republican li es generalament atribuida<ref>[[James Guillaume]], ''Procèsses verbals del Comitat d'instruccion publica de la Convencion Nacionala'', t. I, pp. 227-228 e t. II, pp. 440-448 ; Michel Froechlé, « Lo calendièr republican correspondiá a una necessitat scientifica ? », ''Congrès Nacional de las Societats Sabentas : scientifics e societats, Paris, 1989, pp. 453-465.</ref>.

L'annada del calendièr republican èra decopada en dotze meses de trenta jorns cadun (=&nbsp;360 jorns), mai [[Jorn complementari del calendièr republican|cinc a sièis jorns]] (segon las annadas) apondut en fin d'annada per que demòre alinhada amb l'[[annada tropica]] (~365¼ jorns). Cada mes èra decopat en tres decadas de dètz jorns. La jornada deviá èsser decopada segon lo sistèma decimal : « ''de [[mièjanuèch]] e mièjanuèch'' » : comportava dètz oras decopadas en dètz partidas, elas meteissas decompausablas en dètz partidas, atal de seguida « ''fins a la maipus pichona porcion [[commensurabilitat|commensurabla]] de la durada'' ». Aquesta division decimala de la jornada foguèt pas jamai aplicada e abolida en [[1795]] (environ l'an III).