Grèc (omonimia) : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
classificacion, dialèctes |
||
Linha 16 :
Lo '''grèc''' (o rarament ''grègo'', ''ellenic'') (en grèc ancian ''ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα = hê hêlênikế glỗtta'', en grèc modèrne ''τα ελληνικά / η ελληνική γλώσσα = ta ellīniká / i ellīnikī́ glṓssa'') es una dei [[lengas indoeuropèas]], apareguda en [[Grècia]] vèrs 2000 avans lo Crist, que uei la parlan mai de 10 milions d'estatjants en Grècia e mai de comunitats grègas nombrosas dins totei lei parts dau Mond.
==Classificacion==
Lo grèc es una una branca de la familha de las lengas indoeuropèas e aquela branca se compausa d'una sola lenga, lo grèc (es una situacion similara a las de l'[[armèni]] e de l'[[albanés]]).
==Dialèctes==
Lo grèc antic (micenèu, arcaïc e ancian) teniá almens doas grandas brancas: los dialèctes '''ionians''' e los dialèctes '''dorians'''. I cal apondre una tresena branca de classificacion discutida, lo '''macedonian antic''': èra siá una dialècte grèc periferic, siá una lenga indoeuropèa procha del grèc (a pas cap de rapòrt amb lo macedonian actual qu'es una lenga eslava).
A l'origina, l'ionian ocupava lo còr de Grècia mentre que dorian e macedonian èran dins lo nòrd. Lo dorian, originari del nòrd-èst, s'espandiguèt a l'oèst e al sud après l'afondrament de la civilizacion micenèa cap al sègle XI. Lo grèc classic se partatgèt alara en dos grops dialectals principals, dorian e ionian, lo macedonian demorant acantonat al nòrd.
L'epòca ellenistica favorizèt l'expansion de l'ionian dins sa forma parlada en [[Atica]], la region d'Atenas. L'ionain atic foguèt la basa de la '''koinè''', una varietat literària e mai prestigiosa que las autras. Aital l'ionian atic remplacèt gaireben totes los dialèctes ionians, dorians e macedonians.
Durant las epòcas ulterioras, del periòde roman e fins a uèi, la koinè a engenerat tornar-mai de dialèctes diversificats dins tot lo mond ellenic. Pasmens, un sol dialècte dorian a subreviscut fins a nòstra epòca, es lo '''tsakonian''', acantonat a qualques localitats a las confinhas orientalas d'Argolida e de Laconia.
==Lo grèc micenèu==
Linha 30 ⟶ 42:
==Lo grèc arcaïc==
Après una crisi e un afondrament de la civilizacion micenèa, lo '''grèc arcaïc''' seguís dels sègles XI a VI abans lo Crist, .
Lo '''grèc arcaïc''' seguís dels sègles XI a VI abans lo Crist. Los trébols que seguisson l'epòca micenèa an entraïnat la desparicion del linear A. L'[[alfabet grèc]] actual nais cap al sègle IX abans lo Crist en s'inspirant de l'[[alfabet fenician]], gràcias al comèrci amb lo Pròche Orient. Una tradicion orala solida permet l'emergéncia e la transmission dels poèmas epics de l'[[Odisssèa]] e de l'[[Iliada]], compausats per [[Omèr]] al sègle VIII abans lo Crist, puèi transcriches. Se discutís l'existéncia istorica d'Omèr, coma persona.▼
Lo dialècte dorian, originari del nòrd de Grècia, s'installa dins de regions de l'oèst e del sud a travèrs de migracions de populacions (es pas segur que se pòsca parlar d'"invasions dorianas" violentas, segon las recèrcas istoricas mai recentas). Ansin, dorian e ionian son las principalas divisions dialectalas del gròs de Grècia, mentre que lo dialècte macedonian demòra acantonat al nòrd.
▲
==Lo grèc ancian o classic==
===Lei dialèctes e la koinè===
[[Imatge:Greek-dialects-mod.jpg|300px|right|thumb|Lei dialèctes dau grègo ancian (Una classificacion)]]
Au començament, i aviá una varietat importanta de [[dialècte]]s, acampats en quatre grops : arcadochipriòta, occidentau, eolian e ionian-atic.
Parlar '''''dau''' grègo ancian'' vòu pas dire grand causa se si vòu referir a n'un deis lengatges antics : dins lei fachs, pasmens, '''''lo''' grègo'' designa lo dialècte d'Atenas. L'atic (dialècte dau grope ionian-atic), lenga de l'[[Atenas vièlha]], constituís aquela que i es escricha la màger part de la [[literatura grèga]] classica. Sota l'aflat d'[[Alexandre lo Grand]], l'utilisacion dei dialèctes foguèt restancada, dau biais que lo monde grègo empleguèt la ''[[koinè]]'', lenga comuna (es la significacion de l'adjectiu ''koinos'', que donèt puei la famosa ''[[koinè]]'' occitana dei trobadors) eissida de mai d'un dialècte dau grope ionian-atic. Aqueu d'aquí li permetiá de comunicar emé son armada e èra ensinhat ai ciutadans dei regions conquistadas, venent ansin la ''lingua franca'' de l'[[Antiquitat]], en concurréncia emé lo [[latin]]. La ''koinè'' venguèt puei lenga oficiala de l'[[Empèri roman d'Orient]], avans que de contunhar d'evoluir per far nàisser lo [[grègo modèrne]] d'encuei.
| |||