Hymenoptera : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
m Bot: Adjuntet: ar, is, la, lv, sk, su Modificat: nl |
Apondon contenguda |
||
Linha 1 :
{{Taxobox animal | Imenoptèrs | Hymenoptere(s).jpg | femèla ''[[Andrena|Andrena sp.]]'' (familha [[Andrenidae]]) }}
{{Taxobox phylum | Arthropoda }}
[[categoria:Hymenoptera]]▼
{{Taxobox sosembrancament | Hexapoda }}
{{Taxobox classa | Insecta }}
{{Taxobox sosclassa | Pterygota }}
{{Taxobox infraclassa | Neoptera }}
{{Taxobox superòrdre | Endopterygota }}
{{Taxobox taxon animal (autor) | [[Òrdre (biologia) |Òrdre]] | Hymenoptera |[[Carl von Linné|Linnaeus]], [[1758]] }}
{{Taxobox taxons animal |
[[sosòrdre (biologia)|Sosòrdres]] :
* [[Symphyta]]
* [[Apocrita]]
}}
{{Taxobox wikispecies | Hymenoptera }}
{{Taxobox commons | Category:Hymenoptera }}
{{Taxobox fin}}
Los '''imenoptèrs''' ('''''Hymenoptera''''') son un {{b òrdre}} d'[[insècte]]s, {{b sosclassa}} dels [[pterigòt]]es, seccion dels [[neoptèr]]s, {{b superòrdre}} dels [[mecopteroïdèu]]s. Aqueste òrdre compòrta d'espècias fòrt beneficas a l'òme de per lor ròtle pollinizator o d'auxiliaris de culturas, mentre que d'unes autres sián de depredators de vegetals o de mitans forestièrs.
Los imenoptèrs constituisson, aprèp los [[coleoptèr]]s, l'òrdre d'insèctes mai diversificat. s'evalua actualament lor nombre a mai de 120 000 espècias descrichas.
Los Imenoptèrs son d'insèctes [[olometabòl]]s d'una talha compresa entre 0,1 mm e 10 cm, provesit de 4 alas membranosas cobladas en vòl e de pèças bucalas del tipe trissador-lepador. Lo cap es separada del torax per un còl fòrt fin e fòrt mobil. Lor metatorax es fòrt cort, soudat al primièr segment abdominal per formar lo segment mediar. Aqueles insèctes son de bon reconéisser al nivèl de l'òrdre.
L'òrdre dels Imenoptèrs compren de [[fitofag]]s<ref>11 % d'espècias conegudas, cf. Jose Luis Viejo Montesinos (1998). Evolución de la fitofagia en los insectos, ''Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural (Actas)'', '''95''' : 23-30. {{ISSN|0583-7499}}</ref>, de [[pollinizator]]s e una largz part d'[[entomofag]]s que jogant un ròtle central dins lo manten dels equilibris naturals.
Los entomofags compòrtan en majoritat de parasitoïdes (43 % de las espècias [[Imenoptèr]]s descrichas) mas tanben de predators.
S'estime al nivèl mondial lo nombre real d'[[imenoptèr]]s entre 1 a 3 milions d'espècias repartidas en un centenat de familhas. Fòrça espècias demòran de descriure o quitament de descobrir.
== Etimologia ==
Lor nom proven de las [[ala de l'insècte|alas]] [[membrana|membranoses]] que la màger part dels insèctes imenoptèrs pòrtan per pars. Lo mot ven del [[Grèc ancian|Grèc]] ''hymên'', « maridatge », e ''pteron'', « ala ». Aquò ven del fach qu'existisson de croquets sus la nervadura anteriora de l'ala posteriora que permeton a aquesta d'èsser coblada amb las ailas anterioras.
== Evolucion ==
Los fossils d'imenoptèrs mai anciens retrobats datan del [[Triàs]], apartenon a la familha dels [[Xyelidae]]. L'aparicion d'imenoptèrs socials que vivon en colonias es datada del [[Cretacèu]].
== Morfologia generala ==
Los imenoptèrs son caracterizats per :
* doas paras d'alas membranosas religadas una a l'autra per un sistèma de coblatge,
* las alas anterioras son mai largas que las pesterioras,
* l'[[Glossari dels insèctes#A|aparelh bucal]] varia del tipe trissador al tipe lepador amb de fòrmas intermediàrias.
* las [[Glossari dels insèctes#M|mandibula]]s plan desvolopats servisson a lo captura de las prèdas e al faiçonatge del [[nis]],
* las maxilhas e lo labium son units per una membrana e fòrman una mena de trompa que permet l'aspiracion dels liquids,
* las larvas son per la màger part desprovesidas de patas mas an una capsula cefalica plan visibla,
* a la fin de lor desvolopament, las larvas teisson sovent un cocon d'ont l'adult sortís aprèp la [[Glossari dels insèctes#N|nimfòsi]],
* los mascles son [[aploïd]]s perque lors cellulas contenon pas qu'un sol exemplari dels cromosòmes de l'espècia mentre que las femèlas son diploïdas, lors cellulas possedisson una para de cadun d'aquestes cromosòmes.
== Classificacion ==
L'òrdre dels [[Imenoptèr]]s es devesit en 2 grands ensembles :
* los [[Simfit]]s que lor abdomèn fa dirèctament seguida al torax (pas d'escanament) e
* los [[Apocrit]]s, que lor abdomèn es ben distincte del torax del fach d'un escanament, lo primièr segment abdominal o [[Glossari dels insèctes#P|propodeum]] es entièrament fusionat al torax.
Los [[Apocrit]]s son subdevesits entre [[Terebrant]]s (parasitica) e [[Aculeat]]s (pòrta agulhons).
Los Terebrants possedisson un abdomèn acabat per un oviscapte (tarièra) mentre que pels Aculeats, l'oviscapte a perdut sa foncion de ponduda e es vengut un agulhon.
* Caracteristicas dels [[Terebrant]]s (Parasitica) :
** Antena amb mens de 16 articles
** Nervacion alara fòrt simplificada
** Ovipositor visible al repaus.
* Caracteristicas dels [[Aculeat]]s :
** Antena de 12-13 articles
** Lòbe jugal visible sus l'ala posteriora
** Agulhon pas jamais visible al repaus.
Los [[Simfit]]s recampantla fòrt larga majoritat dels '''fitofags''', d'unas espècias son de degalhaires de mitans forestièrs o agricòls. Un autre grop important de fitofags, los [[Cinipid]]s, se rencontra çò los Apocrits Terebrants.
La màger part dels '''parasitoïdes''' apartenon al grop dels [[Terebrants]], en particular a las superfamilhas dels ''[[Chalcidoidea]]'', ''[[Scelionoidea]]'', ''[[Serphoidea]]'' e ''[[Ichneumonoidea]]''.
Los '''predators''' se rencontran per l'essencial çò los [[Aculeat]]s dins las superfamilhas dels ''[[Formicoidea]]'' ([[formigas]]), ''[[Pompiloidea]]'', ''[[Sphecoidea]]'' e ''[[Vespoidea]]''.
La majoritat dels pollinizators de plantas cultivadas se rencontra tanben çò los [[Aculeat]]s demest los [[Apoidea]], los representants d’aquesta superfamilha se noirisson exclusivament de pollèn e de nectar.
== Nòtas ==
<references />
== Vejatz tanben ==
== Ligams extèrnes ==
* {{Faunaeur|11273|''Hymenoptera'' }}
* {{TPDB|70707|''Hymenoptera'' Linne 1758 }}
* {{ITIS|152741|''Hymenoptera'' }}
* {{ADW|Hymenoptera|''Hymenoptera'' }}
* {{NCBI|7399|''Hymenoptera'' }}
=== Article connèxe ===
* [[Insèctes entomofags]]
[[ar:غشائيات الأجنحة]]
Linha 12 ⟶ 97:
[[et:Kiletiivalised]]
[[fi:Pistiäiset]]
▲[[fr:Hymenoptera]]
[[he:דבוראים]]
[[hu:Hártyásszárnyúak]]
| |||