Haka : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
VolkovBot (discussion | contribucions)
m Bot: Adjuntet: he:האקה (ריקוד)
Vivarés (discussion | contribucions)
mCap resum de modificació
Linha 1 :
<!--Article redigit en lengadocian-->
[[Image:MaoriWardanceKahuroa.jpg|thumb|260px|Lo haka es una mena de dança tradicionala MaoriMaòri. Aquesta representacion de dança de guèrra haka es datada de 1845]]
Lo '''haka''' es una dança tradicionala del pòble [[Maòri]] en [[Nòva Zelanda]]. Es una dança de postura acompanhada de cants bramats, realizada per un grop.<ref>Lo grop de gens que fan un haka es definit coma ''kapa haka'' (''kapa'' significa "rengada"). Lo mot Māori ''haka'' es tanben conegut dins d'autresautras [[lengas polinesianas]], per exemple: Tongan ''haka'', ' accion de las mans en cantar'; Samoan ''sa'a'', Tokelau ''haka'', Rarotongan '' 'aka'', Hawaiian ''ha'a'', Marquesan ''haka'', que significa 'dança'; Mangarevan '' 'aka'', ' dançar en vestits tradicionals ; dançar acompannhatacompanhat de cant, mai que mai per la guèrra'. Dins unasqualques lengas, lo sens es diferent, peper exemple en Tikopia ''saka'' vòl dire 'far un rite dins lo sistèmsistèma tradicional'. la forma reconstruïda pel Proto-Polinesian es ''*saka'', derivada del Proto-Oceanic ''*{{IPA|saŋka(g)}}''.</ref>
 
==Espandi==
Emai que lo [[Haka dels All Blacks]] aja popularizat un tipe de haka, existisson d'idèas falsas. Los Haka<ref>''Haka'' es tanben la forma plurala</ref> son pas sonque de danças de guèrra, e son pas unicament realizats per d'òmes. Unes son fachs per de femnas, d'autres per de grops mesclats , e unes haka simples son dançats per los mainatges . Los Haka son realizats per diferentas rasons: per amusament, coma benvenguda corala per de convidats illustres, o coma signe de reconeissança bèla dins unas ocasions (McLean 1996:46-47). Diferentas accions son emplegadas dins un Haka, inclusidas de contorcions de la cara coma mostrar lo blanc dels uèlhs e tirar la lenga, e una varietat granda d'accions vigorosas del còs coma se tustar lo pitre o las cuèissas amb las mans o tustar lo sòl dels pès. Coma paraulas de cant, mantun brams e crits son utilizats. Lo Haka pòt èsser comprés coma una mena de simfoniasinfonia que las diferentas partidas del còs representan los instruments. Las mans, braces, cambas, pès, voces, uèlhlsuèlhs, lenga e lo còs coma una mena de combinason per exprimir coratge, desaprovacion, jòia o tot autra sentiment.
 
Los Haka son subretot populars coma danças de guèrra, mas los haka individuals an per origina diferentas rasons, que son pas totas ligadas a la guèrra. Los haka de guèrra, qu'an los seus pròprespròpris tèrmes, ''peruperu'' èran a l'origina complits pels guerrièrs abans una batalha, en proclamar sa fòrça e poder per tal d'intimidar l'oposicion. Uèi, haka constituit una partida integrala de las ceremonias formalas o oficialas de benvenguda per los visitors illustres o dignitaris estrangièrs, per mostrar l'importanciaimportància de l'occasionocasion.
 
==Haka e genre==
Fòrça haka son realizats principalaments per d'òmes, qu'an de còps que i a daissatsdaissat creire l'idèa falsa que sonque los òmes podianpodián far lo haka. Ça que la, i a una minoritat de haka que son executats per de femnas, un dels mai famós haka femininfeminins se sona ''Ka Panapana''. Dins fòrça haka , lo ròtle feminin, se limita a cantar darrièradarrièr.
 
Las femnas son fòrtament implicadas dins l'origina tradicionala del haka. Segon la [[mitologia MaoriMaòri]], lo dieu solelh, ''[[Tama-nui-te-rā]]'', aviá doas esposas, la filha estiu, ''[[Hine-raumati]]'', la filha ivèrn, ''[[Hine-takurua]]''. Lo filh de ''Tama-nui-te-ra'' e ''Hine-raumati'', ''[[Tāne-rore]]'' seriá a l'origina de la dança.
 
==Tipes de haka==
[[Image:MaoriWardance.jpg|thumb|260px|Imatge d'un haka al sègle XIX]]Los diferents tipes de haka inclusisson ''whakatu waewae'', ''tutu ngarahu'' e ''peruperu''. Lo ''peruperu'' es caracterizat per de sauts que las cambas i asseguran una butada jol còs. Autre còps , lo ''peruperu'' èra relizatrealizat abans una [[batalha]] per tal de d'invocar lo dieu de la guèrra e de descoratjar e far paur als enemics. Calia Caliá per aquò d'expressions ferotgesferotjas de caras e d'engaunhadas , tirar la lenga, far los uèlhs gròsses, rondinar e bramar, e mostrar sas armas. Se lo haka èra pas executat dins una union perfècta, aquò èra vist coma un un meissant presagi per la batalha. Sovent los guerrièrs anavan nus a la batalha , levat una cinta de lin treçat a l'entorn de la talha. La tòca dels guerrièrs èra de tuar totes los sòcis de la còla enemiga, per tal que i aja pas de revenja possibla.
 
Lo ''tutu ngarahu'' tanben demanda de sautar, mas a costat l'un de l'autre, alara que lo ''whakatu waewae'' se fa sens sautar. Una autra mena de haka realizat sens armas es lo ''ngeri'', la tòca n'es la motivacion psicologica dels guerrièrs. Los movements son fòrça liures, e cada dançaire deu èsser expressiu dels seus sentiments. ''Manawa wera haka'' son generalament associats a un enterrament o autre eveniment funèbre. Coma lo ngeri son executats sens armas , e amb pauc movement o de coregrafia.
 
Lo haka maipus conegut es ''[[Ka Mate]]'', atribuit a ''[[Te Rauparaha]]'', cap de guèrra de la tributribú ''[[Ngāti Toa]]''. Lo ''Ka Mate'' es classificat coma ''Haka Taparahi'' - haka de ceremonia. Lo ''Ka Mate'' concernisconcernís la rusa, '' Te Rauparaha ''l'utilizèt per enganar los seus enemics, e pòt èsser interpretat coma 'una celebracion del triomftrionf de la vida subre la mòrt' (Pōmare 2006).
 
==VeireVejatz tanben==
* [[Haka dels All Blacks]]
* [[Haka dins la cultura populara]]
* [[Kapa haka]]
* [[Kailao]]
* [[musica MaoriMaòri]]
* [[Siva tau]]
* [[Cibi]]