Auvernhat : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
a desplaçat Auvernhat vèrs Auvernhat (dialècte) |
simplificar lei títols |
||
Linha 1 :
<!--Article redigit en auvernhat-->
{{Lenga|Lenga=Auvernhat
|Païs=[[França]]
|Regions= [[Auvèrnha]]
|personas= 1,5 milion
|n=?
|tipologia={{SVO}}<br/>
{{Lenga sillabica}}
|familha=[[lengas indoeuropèas]] > [[lengas romanicas]] > [[occitanoromanic]] > [[occitan]] ([[auvernhat]])
|status=
|academia=[[Conselh de la Lenga Occitana]] (nòrma classica), [[Cercle Tèrra d'Auvèrnha]] (nòrma bonaudiana)
|iso-1=oc
|iso-B=oci
|iso-T={{Doc ISO3|auv|}}
|sil=AUV
|mòstra=
Article primèir de la Declaracion daus Dreits de l'Òme<br/><br/>
*Nòrma classica :
Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau agir entre elas amb un esperit de frairesa.
*Nòrma bonaudiana:
*Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de freiressà.
|espandida=I (lenga individuala)|grop=L (lenga viva)}}
[[Image:Auv.jpg|300px|right|thumb]]
L''''auvernhat''' z-es lo dialècte [[occitan]] parlat dinc la màger part d'[[Auvèrnhe]] (fòra vèrs [[Orlhac]]), dinc la màger part de [[Velai]] (levat vèrs [[Sinjau]]) e dinc la mitat sud de [[Borbonés]], 'quò-es dire lo departament entèir dau [[Puèi Domat]] e una part dau [[Cantal|Cantau]], dau [[Naut Léger]], d'[[Alièr|Alèir]] e de [[Cruesa]]. Z-es un parlar [[nòrd-occitan]], particularament evoluit sus lo plan fonetic dinc sas varietats dau nòrd (lo nòrd-auvernhat); pasmens l'auvernhat ten a l'encòp de recors expressius fòrça conservators dins lo lexic e la morfosintaxi.
==Caracteristicas==
Quauquas caracteristicas lhi son pròprias'''
*Palatalizacion de las consonantas davant ''i'' e ''u:'' ''libre'' [ljibrə], ''nus'' [njy]. Aquela palatizacion mena a de realizacions variablas segon los luòcs.
*Lo diptòng "au" en posicion atòna beila [uw] vèrs lo mèijorn e [œ] vèrs la bisa
*Los grops "qu" e "cu" se pronóncian [tʝ]
*"an"/anh en posicion tonica se pronócia [ɔ/ɔɲ]
*"gl" se pronóncia [ʎ]/[j], "la glèisa"; [la 'ʎejza]
*"gu" abotís [dʝ]
*L's davant d'i e u abotís [ʃ], de còps [ʒ]
*Lo grop "ch" abotís [ts]
*Pronociacion de la "j" coma [dz]
*Pronociacion dau diptòng "eu" coma [ju]
*Prononciacion de l'"l" intervocalica coma [x] vèrs lo [[Chantau]]
Quauquas caracteristicas daus parlars nòrd-auvernhats;
*"cl" baila [kj]; ''Clarmont'' ['kjaɾmun]
*"er(erre)/ern" beila [jaɾ/jaR]; "ivèrn" [i'vjaɾ], "fèrre" ['fjaɾ], "Auvèrnhe" [œ'vjaɾɲə]
*Chasuda de l'"s" intervocalica; "la chamisa" [la tsa'mjɔ]
*Chasuda de la "d" intervocalica vèrs Sinjau; "z-es arribaa" (''es arribada'')
*"és" beila [I]; "lo Barbonés" [lu baɾbu'nI]
*"es" a la debuta d'un mot beila "se"; ''escòla'' beila ''secòla'', ''espòrt'' beila ''sepòrt''
D'autras caracteristicas son comunas amb d'autres parlars nòrd-occitans;
*Palatalizacion daus grops ''ca'' e ''ga'' vèrs ''cha'' e ''ja/ia'': ''lo jal chanta'' (per ''lo gal canta'').
*Chasuda de las consonantas finalas : ''z-a chantat'' amb la ''-t'' finala muda.
*Utilizacion de l'z- eufonica davant vocala ''z-ai pas solaçat bei te" (per ''ai pas charrat amb tu'')
*Coma en niçard e en montpelhierenc, l'a atòna finala se pronóncia [a]
==Comparason de las nòrmas==
En auvernhat, doas nòrmas se fan concurréncia: la [[nòrma classica]] e la [[nòrma bonaudiana]].
<center>
{| class="wikitable" celpadding="4" align="center"
|-
! colspan="2"| Comparason entre las doas nòrmas existentas en occitan auvernhat (extrait de la Declaracion Universala daus Dreits Umans)
<small>Un tablèu mai complet de totas la nòrmas de l'occitan se pòt trobar a l'article [[occitan#Grafia|occitan]].</small>
|-
! [[Nòrma classica]]
! [[Nòrma bonaudiana]]
|-
|style="background: #f9f9f9; "|Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairesa.
|style="background: #f9f9f9; "|Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de freiressà.
(Touta la persouna naisson lieura e egala en dïnetàt e en dreit. Soun doutada de razou e de cousiensà e lour chau ajî entre ela am en esprî de freiressà.)
|}
</center>
==Vejatz tanben==
* [[Occitan]]
** [[Creissent]]
* [[Lingüistica]]
** [[Dialectologia]]
==Ligams==
[[Categoria:Dialècte occitan]]
[[Categoria:Lenga de França]]
[[af:Auvergnat]]
[[ast:Alvernés]]
[[ca:Alvernès]]
[[en:Auvergnat (dialect)]]
[[es:Auvernense]]
[[fr:Auvergnat]]
[[ko:오베르뉴어]]
[[pl:Język owerniacki]]
| |||