Província de Luxemborg : Diferéncia entre lei versions

La Famena es une depression de terrens argilós que bordeja li contrafòrts nòrd‑oèst de l'Ardena; es traversada per l'Orta. Al centre, l'Ardena cobrís li dos tèrç del territòri en un ensempensem de planesas (planesa de Reconha a 500 m, de Sant Ubèrt a 585 m e de las Talhas a 652 m) cobèrtas de seuvas e de torbièiras e separadas per de valadas encaissadas (Semois, Lessa e Orta). Al sud, lo bas Luxemborg, o Lorena bèlga, s'enguilha entremieg la Lorena francesa e lo Gutland, en una tièira de còstas gresosas e calcàrias, viradas vel nòrd e separadas per de depressions orientadas oèst‑èst. La Lorena belga se compartís en doas partidas: a l'oèst, la Gauma, o país de Virton, region de parlar romãn; e, a l'èst, lo país d'Arlon onde se parla lo francique, sonat també ''luxemborgés''.

La província de Luxemborg es nascuda en 1839 del compartiment (previst en 1831) del grand duchat de Luxemborg entre la Belgica e l’Olanda. Despuèi lo sègle DotgeDotze, lo Luxemborg « bèlga » (lo que parla valon e qu'escriu en francés) fasia partida del duchat de Luxemborg, devengut província di País Bas borguinhons (1443), espanhòus, puèi austrians. eE puèi Estat independent al Congrès de Viena (1815), après son desmantibelament sota lo regime francés (departaments de l'Orta, de Sambra e Mòsa, e dei Seuvas).

Al congrès de Viena (1815), lo Luxemborg es destacat di País Bas, enauçat al reng de grand duchat e donat, a títol personau, al rèi Guilhèm Ier di País Bas. Li Luxemborgés patiraun lo regime olandés coma li Bèlgas e, en 1830, se ralhigaraunralhigaran a lor revolucion. Lo tractat di XVIII articles (Londres, 26 de junh de 1831), que separa la Belgica de l’Olanda, estipula implicitament que lo novèl Estat independent gardarà lo Luxemborg en son sen.

(Guilhèm Ier abdica l'annada seguissenta, mas li Luxemborgés deuraun esperar un niòu tractat de Londres (11 de mai de 1867) per veire lor independéncia e lor neutralitat garantidas per lei grandas poténcias, mas lo rèi di País Bas demòra pasmens grand duc de Luxemborg. En 1842, lo grand duchat dintra dinc la Deutscher Zollverein. A la mòrt de Guilhèm III (1890), lo tròne grand ducau revé a Adòufe de Nassau, passant atau a una auta brinchabrancha de la maison de Nassau, la que l'ocupa enquèra d’uèi.)

Maissin, dinc l’oèst de la província, de damont de la cresta del Spihou a un calvari breton vengut tot dreit de Brò-Gerne (Cornoalha) e tornat formar pèira a cha pèira. Una Santa Ana en faiença de Kemper vilha a costat sobre d’ossuaris tapissats d’èdra sorna. Aquò’s lo cementèri di Bretons que lai moriguèron en agost de 1914, tant nombrós qu’aun meritat qu’aquel canton de tèrra ardenesa venguèssa un pauc atabéataben tèrra bretona.