Familha (parentèla) : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Linha 9 :
Tres tèrmes de basa permèton de definir lei diferents sistèmas de parentat presents dins la màger part dei societats : lo [[linhatge]], lo [[clan]] e la [[tribü]]. Lo linhatge es lo grop d'individús que descendon d'un meteis rèire comun. De còps, un linhatge pòu èsser despartit entre de brancas multiplas e, dins certanei societats, pòu èsser fòrça estendut. Per exemple, es possible de remontar fins a la 8{{a}}, la 9{{a}} ò la 10{{a}} generacion e conéisser fòrça collateraus dins leis autrei brancas d'un meteis linhatge.
Lo clan es un grop d'individús que dison descendre d'un meteis rèire comun e mai s'es pas possible d'identificar tota l'aubre genealogic. Dins certanei cas, l'existéncia d'aqueu rèire es fòrça ipotetica ([[eròi]] [[legenda|legendari]], [[dieu]]...). Aqueleis individús son generalament liats entre elei per de tradicions comunas (rites, [[tabó|tabós]], restriccions alimentàrias...) ò per de simbòls comuns ([[patronim]], [[totèm]], [[Tomba|sepultura]] comuna...).
La tribü recampa mai d'un clan e si definís en partida per son territòri. Es generalament una estructura mens fòrta car son organizacion e son mantenement despendon d'elements exteriors a la familha coma la [[politica]] ò l'[[economia]]. Frequentament, s'utiliza lo tèrme « clan » per definir una populacion vivent sus un territòri donat onte de clans càmbian de fremas entre elei. Pasmens, aquela utilizacion es scientificament abusiva.
Linha 21 :
Per rendre còmpte d'aquela estructura fondamentala, existís dos tipes de sistèma d'apelacions dei parents. Lo sistèma « descriptiu » depinta la situacion e la posicion deis individús. Es aqueu en vigor dins la societat [[Occitània|occitana]]. Per ieu, « egò », n'ai qu'un paire e, donc, lo mot « paire » definís unicament mon paire. En revènge, pòdi aver mai d'un oncle car totei lei fraires e lei sòrres de mon paire e de ma maire son, a respècte d'ieu, a la meteissa posicion. Lei sistèmas « classificatòris » classan lei personas segon una apelacion qu'es pas necessiàrament basada sus sa posicion a respècte d'ieu. Per exemple, dins certanei tribüs, mon paire e lo fraire de mon paire son considerats coma mon paire. Utilizi lo mot « paire » per m'adreiçar e dèvi adoptar la meteissa conducha amb lei dos<ref>Aqueu tipe de familha èra fòrça frequent dins la societat iroquesa. Totei lei fraires dau paire èran considerats coma de paires e totei lei sòrres de la maire èran consideradas coma de maires. En consequéncia, leis enfants deis « autrei » paires e maires èran considerats coma de fraires e de sòrres. En revènge, aquelei deis oncles e dei tantas, son considerats coma de cosins.</ref>. En certanei societats regardadas per de sistèmas classificatòris, es tanben possible de considerar que lei fraires de sa [[maire]] son tanben mei maires.
Dins lei dos tipes de sistèma, lo genitor es rarament reconegut per la [[societat]]. Aquò es verai dins lei societats classificatòrias onte la multiplicitat dau nombre de paires fa que totei lei paires pòdon pas èsser lo genitor d'un enfant donat. Pasmens, es tanben lo cas dins mai d'una societat descriptiva. Ansin, dins la societat occitana, s'aplica un vièlh principi dau [[drech roman]] que dispausa que ''« Pater is est quem justae nuptiae demostrant »''.
=== Lei sistèmas matrilinear, patrilinear e multilinear ===
La natura matrilineara ò patrilineara dau sistèma familhau s'obsèrva en estudiant l'organizacion dau [[linhatge]] sus plusors generacions. Dins lo sistèma matrilineara, la filha demòra dins son ostau. Aquò li permet de gardar son clan e son nom e de transmetre son nom, son clan e sei bens a seis enfants. Generalament, un de sei fraires es considerat coma lo paire de seis enfants. Regardant lo genitor, dos cas principaus existisson. Dins lo pus simple, quita l'ostau de la maire, sovent avans la [[naissença]]. Dins lo segond, dich « matrilocau », lo genitor rèsta dins l'[[Ostal|ostau]] de la maire dins una situacion d'[[estrangier]] ò de [[prince-consòrt]]. Existís un tresen cas qu'es dich « patrilocau » : la maire va viure dins l'ostau dau paire. Pasmens, en causa dei complicacions regardant sa succession, aquò es fòrça rar.
Lo sistèma patrilinear es similar amb d'adaptacions liadas au [[sèxe]] dei dos membres dau pareu. Es lo paire que transmet son nom, son clan e sei bens a seis enfants. Dins lei sistèmas multilinears, totei lei brancas de la familha son consideradas coma egalas. Ansin, en [[Occitània]], totei mei grands son mei grands e reçauprai sei bens d'una meteissa maniera. Pasmens, si fau nòtar qu'en [[Occitània]], la transmission dau [[Nom d’ostal|nom d'ostau]] a luòc de paire en fiu. Lo sistèma familhau occitan es donc dich multilinear de preferéncia patrilineara<ref>Lei tèrmes « matriarcat » e « patriarcat », sovent utilizats, per definir lei sistèmas familhaus designan en realitat lei mecanismes de partiment dau poder au sen de la familha.</ref>.
=== Lei drechs e deures au sen de la familha ===
Un sistèma de drechs e d'obligacion lia lei diferents membres d'una meteissa familha ò, pus largament, d'un meteis clan. Aquelei [[Drech|drechs]] e [[Deure|deures]] son fòrça variats e despendon fòrça dau tipe de sistèma e de la [[cultura]] locala. Pòdon comprendre d'obligacions de [[cortesiá]], de respècte, d'ajuda, de proteccion ò d'obeïssença. De règlas determinan tanben la [[Eiretatge|transmission dei bens]] ais enfants a la mòrt dei parents.
Entre dos membres d'una meteissa familha, lei rapòrts individuaus son tanben fòrça diversificats : [[autoritat]], respècte, somission, cooperacion, afeccion, agressivitat, [[jòc]], galejada... En generau, lei rapòrts son « seriós » (autoritat, [[educacion]]...) entre lei parents e leis enfants. Pasmens, dins lei societats agricòlas, l'autoritat es frequentament tenguda per lo grand ò la granda e lei rapòrts seriós alora s'establisson entre lei grands e lei felens. Dins la societat occitana modèrna, la relacion seriosa es ansin sovent establida entre lei parents e leis enfants e, totjorn dins lo cas pus generau, lei grands e lei felens e leis oncles e lei [[Nebòt|nebòts]] an de relacions d'afeccion. Un exemple de relacion de còps agressiva es aqueu de la relacion entre un enfant e sa [[bèlamaire]].
== Aliança e maridatge ==
Linha 43 :
Dins aquelei societats, lo ròtle de la frema es donc liat a l'exogamia. L'[[òme]] es obligat de trobar una companha dins un linhatge exterior per establir de rapòrts amb d'autrei linhatges. Aquò permet tanben de respòndre au tabó de l'incèste. D'efiech, l'[[exogamia]] permet pas totjorn de protegir leis èssers umans còntra lei problemas causats per la consanguinitat. En revènge, permet d'establir de liames de solidaritat amb au mens un autre linhatge.
Per resòuvre la question de l'[[incèste]], mai d'una societat a adoptat de lèis qu'enebisson estrictament lo [[maridatge]] entre membre d'un meteis linhatge. En revènge, aquò empacha pas l'existéncia de [[maridatge|maridatges]] « recomandats » amb de membres dau clan. Lo cas pus conegut pertòca lo maridatge entre [[cosin|cosins crosats]] qu'es frequent dins mai d'una societat. Dins d'autrei societats, a la mòrt dau conjunt, lo subrevivent esposa lo [[fraire]] ò la [[sòrre]] de son conjunt defuntat. Aquò permet de mantenir lei liames entre lei
=== La natura deis espós ===
Linha 49 :
Dins fòrça societats, lo [[maridatge]] deis [[Enfant|enfants]] es organizat per lei parents ò per lei grands, generalament en foncion deis interès dau linhatge. Dins un nombre creissent de societats, lei dos espós son liures de si chausir mutualament. De situacions intermediàrias existisson amb una chausida iniciala realizada per lei parents e un drech, mai ò mens efectiu, per leis enfants de refusar lo conjunt selectionnat. Pasmens, quin que sieche lo tipe de societat, la chausida de l'espós es circonscricha per leis estructuras e lei costumas socialas. En particular, tènon un ròtle decisiu lei grops professionaus, l'estratificacion sociala e la proximitat [[Geografia|geografica]].
« L'[[omogamia]] » significa esposar son semblabla. Un autre tèrme frequent en matèria de maridatge es « [[endogamia]] » que significa si maridar au sen de son grop sociau. L'omogamia geografica es la pus frequenta per de rasons practicas. Pasmens, leis omogamias sociala e culturala son tanben pron desvolopadas coma va mòstra lo nombre fòrça important de maridatges entre individús d'una meteissa [[Classa sociala|categoria socioprofessionala]]. Dins lei societats de maridatge organizat, aquò s'explica per la presa en còmpte deis interès dau linhatge dins lei negociacions. Lei familhas pus importantas son sovent pauc desirosas de conclure una « mesaliança ». En lei societats liuras, aquò s'explica per lo fach que la màger part dei rescòntres an luòc durant d'eveniments sociaus (trabalh, estudis, relacions d'enfança, relacions de vesinatge...) qu'implican de personas d'estatuts similars.
=== Lo sèxe e lo maridatge ===
En mai d'una societat, si fau nòtar l'importància de la question de la [[virginitat]] deis espós es importanta, especialament aquela de la frema. Pasmens, dins lei fachs, aqueu principi es pas totjorn respectat. Per exemple, en [[França]] dins leis ans 1960, una enquista aviá conclut que 80% deis estatjants consideravan la virginitat avans lo [[maridatge]] coma una vertut importanta. Òr, la meteissa enquista aviá mostrat que solament 40% a 50% dei Francesas reconoissián èsser encara verges lo jorn de la [[ceremònia]]. Lei [[Morala|règlas de conducha morala]] fixadas per una societat son donc pas automaticament traduchas en practicas socialas, compres au sen de la familha. De mai, la virginitat avans lo maridatge es pas una nòrma presenta dins totei lei societats. En certanei regions, au contrari, la libertat sexuala dei joves es quasi totala avans lo maridatge.
En revènge, dins la màger part dei societats, lei relacions sexualas en defòra dau maridatge son normalament enebidas. De segur, d'excepcions existisson. Per exemple, èra lo cas dins la [[ciutat-estat]] d'[[Esparta]] onte, amb l'acòrdi de son marit, una [[Femna|frema]] podiá aver de relacions sexualas amb un autre òme en vista d'aver un enfant pus fòrt. Pasmens, mai d'una societat condamna l'adultèri car menaça lei liames establits entre lei linhatges regardats per lo [[maridatge]]. En particular, pausa de questions sus la legitimitat deis enfants e, donc, sus la succession e l'[[eiretatge]]. Lei « [[Bastard|bastards]] », enfants eissits de relacions consideradas coma illegitims, son l'objècte de [[Discriminacion|discriminacions]] dins mai d'un país.
Lei relacions sexualas dins lo quadre dau maridatge implican pas necessiàrament doas personas. D'efiech, la [[monogamia]] e la [[poligamia]] son doas tradicions fòrça frequentas. La [[poliandria]] existís tanben mai es un fenomèn pus rar. Certanei societats an tanben institucionalizat l'[[omosexualitat]]. Enfin, dins lei societats aguent instituit un destriament entre lei nocions de paire e de genitor, la nocion d'[[adultèri]] es normalament inexistenta.
== Estructuras e foncions ==
| |||