Moldàvia (estat) : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
sh pas ch
Novaria85 (discussion | contribucions)
m Ort. ambé >>> amb
Linha 44 :
=== Deis originas a la RSS de Moldàvia ===
 
Lo periòde rus durèt de [[1812]] a [[1917]]. [[Bessaràbia]] foguèt somesa a una politica de russificacion progressiva que comencèt en [[1828]] ambéamb l'abolicion de l'autonòmia establida en [[1812]]. Puei, l'usatge dau [[Romanés|moldau]] foguèt enebit au sen de l'administracion en [[1829]], dei glèisas en [[1833]] e deis escòlas en [[1842]]. Lo brèu periòde de reünificacion dau sud de [[Bessaràbia]] ambéamb l'ensems romanés, de [[1856]] a [[1878]], cambièt pas aquela evolucion. Au contrari, leis autoritats imperialas favorizèron l'implantacion de colons eslaus e segon un recensament de [[1897]], lei Moldaus formavan 56% de la populacion còntra 83% en [[1817]].
 
En [[1917]], aprofichant l'afondrament de l'[[Russia|Empèri Rus]], lei Moldaus assaièron de ragantar [[Romania]]. Lo 27 de març de [[1918]], una assemblada de captaus votèt l'union que foguèt oficialament reconegut per [[França]], lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] e [[Itàlia]] en [[1920]]. Pasmens, lei Bolchevics refusèron la pèrda de la region e organizèron en octòbre de [[1924]] una pichona [[Republica Autonòma Socialista Sovietica de Moldàvia]] a partir de territòris situats lòng de la riba senèstra de [[Dniestr]]. Puei, gràcias ais acòrds germanosovietics de [[1939]], [[Moscòu]] poguèt tornar annexar [[Bessaràbia]] en aost de [[1940]]. Aquò entraïnèt la formacion d'una [[Republica Socialista Sovietica de Moldàvia]] que venguèt una republica constitutiva de l'[[URSS|Union Sovietica]].
Linha 50 :
=== Lo periòde sovietic ===
 
Ocupada de [[1941]] a [[1944]] per lei fòrças de l'Axe e integrada au sen de la « Granda Romania », Moldàvia foguèt sospichada de collaboracion ambéamb leis [[Alemanha|Alemands]] e subiguèt una repression dura entre [[1946]] e [[1953]]. D'efèct, maugrat lo restabliment de la [[Republica Socialista Sovietica de Moldàvia|RSS de Moldàvia]], [[Estalin]] ordonèt la sovietizacion e la russificacion de la region per rompre. De mai, donèt leis extremitats nòrd e sud dau país a [[Ucraïna]] e Moldàvia perdiguèt son accès a la [[Mar Negra]]. Enfin, lo desvolopament industriau moldau se concentrèt sus la riba senèstra de [[Dniestr]] qu'es sustot poblat per de populacions eslavas.
 
Après la [[mòrt]] d'[[Estalin]], la violéncia de la politica de sovietizacion demeniguèt mai lo govèrn sovietic ne cambièt pas leis objectius. Au contrari, l'industria demorèt concentrada dins lei vilas e dins lei regions septentrionalas non romanesas. Lei flux d'imigrants rus, ucraïnians e bielorus foguèron tanben mantenguts. De mai, lo rus demorèt l'unica lenga oficiala en vigor e son ensenhament foguèt favorizat au detriment dau [[romanés]]. Ansin, en [[1991]], lei russofòns formavan 52% de la man d'òbra obriera e 68% dei [[sciéncia|scientifics]] e deis [[engenhariá|engenhaires]] de la Republica ; la populacion moldava èra generalament relegada ai regions agricòlas gaire desvolopadas dau sud e de l'oèst.
 
A la fin deis annadas 1980, lei Moldaus s'agitèron rapidament. Un Frònt Popular Moldau, fondat en [[1989]], encoratjèt una union ambéamb [[Romania]] e lo Soviet Suprèm de Moldàvia proclamèt la sobeiranetat dau país en [[1990]]. Aquò suscitèt de reaccions d'ostilitat au sen dei minoritats russa, que fondèt una Republica de [[Transnístria]] sus la riba senèstra de [[Dnièstre]], e [[Gagauz|gagauza]]. L'independéncia foguèt proclamada lo 27 d'aost de [[1991]] après la revirada dau còp d'estat conservator en [[URSS]]. [[Mircea Snegur]], president dau Soviet Suprèm, foguèt elegit a la presidéncia.
 
=== Moldàvia dempuei 1991 ===
 
Dempuei son [[independéncia]], Moldàvia dèu faciar una situacion economica fòrça malaisada qu'es agravada per lo conflicte de [[Transnístria]]. D'efèct, au començament de [[1992]], lei [[rus]]sofòns de la riba senèstra de [[Dniestr]] se revoutèron e resistiguèron, gràcias a un sostèn militar [[Russia|rus]], ais atacas de l'armada moldava. En parallèl, lei relacions se desgradèron ambéamb [[Romania]].
 
Ansin, en [[1994]], lo Frònt Popular perdiguèt largament leis eleccions e un referendum confirmèt l'independéncia a respèct de [[Romania]]. Una constitucion novèla donèt un estatut de cooficialitat au [[rus]], reconoguèt l'autonòmia dei [[Gagauz]]s e acceptèt lo principi d'una [[Transnístria]] autonòma. Puei, en [[1999]], un acòrd ambéamb [[Russia]] permetèt lo retirament deis unitats estacionadas dins la region secessionista. Enfin, en [[2001]], un tractat d'amistat foguèt signat ambéamb [[Moscòu]]. Pasmens, aquò a permés de trobar una solucion a la question de [[Transnístria]] que demòra ''[[de facto]]'' independenta.
 
Aqueleis acòrds diplomatics successius an tanben pas permés lo desvolopament economic que conoís de dificultats considerablas en causa de la manca d'[[industria]]. D'efèct, lo raprochament ambéamb [[Russia]] limita leis oportunitats d'integracion au sen dau mond occidentau e una partida importanta de la populacion a quitat un país considerat coma lo pus paure d'[[Euròpa]].
 
== Cultura ==