Esparta : Diferéncia entre lei versions

D'efiech, Esparta èra caracterizada per de [[lei|lèis]] relativament originalas que plaçavan l'entraïnament [[militar]] au centre de l'activitat jornadiera de sei ciutadans. Ansin, maugrat una [[demografia]] limitada, la [[vila]] foguèt lòngtemps la premiera poissança terrèstra [[Grècia|grèga]]. Après una [[Guèrra de Peloponès|lònga guèrra]] còntra [[Atenas]] de [[-431|431 av. JCavC]] a [[-404|404 av. JCavC]], venguèt la premiera ciutat-estat de la region fins a sa [[batalha de Leuctra|desfacha de Leuctra]] còntra [[Tebas (Grècia)|Tebas]] en [[-371|371 av. JCavC]]. Après aquela revirada, son prestigi li permetèt de mantenir son [[independéncia]]. Pasmens, comencèt de declinar en causa d'una crisi sociala prefonda que menèt a una demenicion dau nombre de [[ciutadanatge|ciutadans]] e donc a una reduccion de sa fòrça militara. Divèrsei reformators assaièron sensa succès de restaurar sa poissança a la fin dau sègle III av. JCavC e au començament dau sègle II av. JCavC. Finalament, la vila foguèt somesa per [[Roma]] que li laissèt una autonòmia fòrça importanta. Destrucha per leis invasions barbaras e de tèrratrems, Esparta foguèt abandonada dins lo corrent de l'[[Edat Mejana]] au profiech de [[Mistra]].

Reconeguda coma arbitre dei [[libertat]]s dau mond grèc per aqueu tractat, Esparta aprofichèt aquel estatut per establir de [[govèrn]]s oligarquics dins mai d'una ciutat. En particular, en [[-382|382 avC]], [[Tebas (Grècia)|Tebas]] foguèt ocupada per suspresa per un grop de soudats espartencs. Tres ans pus tard, la vila se revoutèt sota la direccion dau [[generau]] [[Epaminondas]]. Bòn [[tactica|tactician]], lo cap teban esquichèt l'armada espartenca a la [[batalha de Leuctra]] en [[-371|371 avC]]. 400 ''homoioi'' (sus un totau de {{formatnum:1200}} a {{formatnum:2000}}) i foguèron tuats e Esparta perdiguèt son egemonia. Puei, lei Tebans pilhèron una partida de Lacònia, liberèron [[Messenia]] e establiguèron de fortalesas (coma [[Megalopolis]]) per isolar son adversari dins lo sud de Peloponés. Nòu ans après aqueu desastre, la [[Batalha de Mantinèa (362 av. JCavC)|batalha saunosa de Mantinèa]] agravèt aquela situacion en despiech de la mòrt d'[[Epaminondas]] tuat per de soudats espartencs.

Après la mòrt de [[Nabis]], Esparta foguèt integrada per fòrça dins la [[Liga Aquèa]] e conoguèt un lòng periòde d'instabilitat que durèt fins a [[-180|180 av. JCavC]]. En [[-148|148 avC]], la vila assaièt de se liberar mai foguèt vencuda e ocupada per leis Aquèus. Pasmens, aquò entraïnèt una intervencion dau Senat Roman qu'ordonèt ais Aquèus d'abandonar Esparta e [[Corint]]. Après lo refús d'aquel ultimatum, leis Aquèus foguèron vencuts per lei legions e Esparta oficialament liberada en [[-146|146 avC]]. Pasmens, dins lei fachs, la vila perdiguèt tota importància car lei venceires li rendèron pas son territòri ancian.