Version del 7 junh de 2021 a 13.50 Modificar Toku (discussion \| contribucions) 6 184 modifications →‎Liames intèrnes ← Cambiament precedent		Version del 7 junh de 2021 a 14.15 Modificar desfar Toku (discussion \| contribucions) 6 184 modifications →‎Leis independéncias estatsunidenca e sud-americanas Diferéncia seguenta →
Linha 107 : ==== Leis independéncias estatsunidenca e sud-americanas ==== Au [[Sègle dei Lutz\|sègle XVIII]], lo desvolopament ~~progressiu~~ dau [[liberalisme]] entraïnèt l'abandon progressiva dau sistèma [[mercantilisme\|mercantilista]]. Au nivèu politic, favorizèt de demandas de presa en còmpte pus importantas deis interès dei colonias dins la politica de la [[metropòli]]. Dins lo domeni economic, lei teorias d'[[Adam Smith]] e de sei precursors mostrèron lei limits de la pensada mercantilista e menèron a una contestacion dau monopòli comerciau entre la [[metropòli]] e sei colonias. D'origina multipla, aquela crisi entraïnèt la disparicion de la màger part deis empèris coloniaus americans a la fin dau sègle XVIII e au començament dau sègle XIX. Dins lei [[Tretze Colonias]] anglesas d'[[America dau Nòrd]], son origina foguèt lei despensas importantas de la [[Guèrra de Sèt Ans]]. Principalament menada per defendre lei colonias còntra [[França]], aviá entraïnat de problemas financiers en [[Anglatèrra]]. [[Londres]] decidèt donc de crear d'[[impòst]]s especiaus dins sei colonias mai se turtèt au refús dei colons. En cambi d'aquelei taxas novèlas, volián obtenir una representacion au Parlament. En 1775, de trèbols menèron a una guèrra entre lei colonias, que se declarèron independentas sota lo nom d'[[USA\|Estats Units d'America]], e [[Anglatèrra]]. Sostenguts per [[França]], [[Espanha]] e lei [[Províncias Unidas]], leis Estatsunidencs ganhèron. Puei, amb lei guèrras revolucionàrias e [[Guèrras napoleonencas\|napoleonencas]], un movement similar aguèt luòc en [[America dau Sud]]. Entre 1810 e 1825, la quasi totalitat dei colonias espanhòlas de la region venguèron independentas. Brasil l'imitèt entre 1821 e 1824. Dins lei tres cas, l'[[independéncia]] foguèt una volontat deis elèits politics dei colonias<ref>Una excepcion foguèt [[Haiti]] que veguèt la presa dau poder per l'elèit nègra de l'illa. Pasmens, de guèrras civilas o de regims dictatoriaus entraïnèron de divisions intèrnas importantas e un afebliment de l'Estat, totjorn ben visible au començament dau sègle XXI.</ref>. Laissèron en plaça leis estructuras socialas en plaça, coma l'[[esclavatge]] o l'[[economia]] d'[[exportacion]]s vèrs Euròpa. Dins l'èx-Empèri Espanhòu, lo vuege politic causat per la disparicion de la tutèla de [[Madrid]] entraïnèt una instabilitat politica quasi permanenta marcada per la multiplicacion dei còps d'Estat. L'excepcion unica foguèt lo nòrd deis [[USA\|Estats Units]] que s'industrializèt. === Lo periòde imperialista ===

Toku