Cromodinamica quantica : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
Cap resum de modificació |
||
Linha 1 :
La '''cromodinamica quantica''' es una [[teoria]] [[fisica]] que permet de descriure l'[[fòrça nucleara fòrta|interaccion fòrta]], una dei quatre [[fòrça|interaccion]] dau modèl estandard de la [[fisica]] modèrna. Elaborada de [[1967]] a [[1973]] per [[Hugh David Politzer]] (nascut en [[1949]]), [[Frank Wilczek]] (nascut en [[1951]]) e [[David Jonathan Gross|David Gross]] (nascut en [[1941]])<ref>Lei tres òmes recebèron lo [[Prèmi Nobel de Fisica]] [[2004]] per aqueu trabalh.</ref>, explica leis interaccions entre [[quark]]s, [[antiquark]]s e [[gluon]]s per l'existéncia de [[carga de color|cargas de color]]. Lo tèrme « color » es unicament utilizat per l'[[analogia]] amb lo sistèma [[roge vèrd blau]] (RVD). Correspondon pas a una proprietat [[fisica]] dei [[quark]]s. Aquela carga pòu prendre sièis valors diferentas que son dichas « roge », « vèrd », « blau », « antiroge », « antivèrd » e « antiblau ». Un assemblatge de [[quark]]s es estable se sa color finala es blanca ò nul après addicion dei cargas de sei quarks. Aquelei particulas compausadas de quarks son dichas [[adron]]s. N'existís dos grops diferents :
* lei [[meson]]s son d'[[adron]]s de dos quarks, coma lei [[pion (particula)|pions]]. contènon una carga de color e una carga d'anticolor.
* lei [[barion]]s son d'[[adron]]s de tres [[quark]]s, coma lei [[neutron]]s ò lei [[proton]]s, ò de tres [[antiquark]]s coma lei [[antineutron]]s ò lei [[antiproton]]s. Contènon siá una carga de cada color siá una carga de cada anticolor<ref>La formacion dei [[barion]]s dèu tanben obeïr ai lèis de la neutralitat electrica car lei quarks son portaires de cargas electricas -1/3 ò +2/3.</ref>.
<gallery>
Linha 6 ⟶ 8:
Fichièr:Quark structure antiproton.svg|Representacion d'un [[antiproton]] format de tres [[antiquark]]s portaires de cargas « antiroge », « antivèrd » e « antiblau ».
</gallery>
Una consequéncia de la cromodinamica quantica es una proprietat fòrça particulara de l'[[interaccion fòrta]] qu'es dicha « [[libertat asimptotica]] ». D'efiech, au contrari de la [[gravitat]] ò de la [[fòrça electromagnetica]] que son intensitat demenís amb la distància, la fòrça de l'[[interaccion]] fòrta aumenta amb la distància. Es donc febla entre dos quarks situats a proximitat e permet lo desplaçament dei quarks au sen deis adrons. En revènge, es infinida entre dos quarks separats per una distància infinida.
La consequéncia majora d'aqueu fenomèn es la dificultat d'extraire un [[quark]]. Aqueu fenomèn es dich [[confinament de color]] e enebís l'isolament d'una carga de color. Es donc impossible d'observar un quark liure<ref>Pasmens, existís de [[plasma de quarks-gluons|plasmas de quarks-gluons]] que son un [[estat de la matèria]]. Observat per lo premier còp en [[2000]] dins un [[accelerator de particulas]] dau [[CERN]], es caracterizat per de temperaturas fòrça autas.</ref>. L'estudi dei quarks es donc un subjècte complèx car es necessari d'observar e d'interpretar seis efiechs sus d'autrei particulas, principalament leis [[adron]]s.
== Liames intèrnes ==
Linha 11 ⟶ 17:
* [[Adron]].
* [[Carga de color]].
* [[Confinament de color]].
* [[Interaccion fòrta]].
* [[Libertat asimptotica]].
* [[Quark]].
| |||