|
[[Fichièr:Isis_Persephone_archmus_Heraklion.jpg|vinheta|Estatua d'Isis / PersefònaPersefòne, marbre, sègle II, Musèu arqueologic d’Eraclion, Grècia]]
Dins la [[mitologia grèga]], '''PersefònPersefòne''' (en [[grèc]] ancian Περσεφόνη / Persephónê, per [[Omèr]] et Panfos d'Atenas Περσεφόνεια / Persephóneia) es una de la [[Divinitats gèrgasgrègas ctonianas|divinitats ctonianas]] màger, filha de [[Zèus]] e de [[Demetèr]] e tanben esposa d'[[Ades]]. Es d'en primièr coneguda jol simple nom de '''Corèa''' (Κόρη, « la joventa »<ref>{{Lien web|langue=fr|nom1=Universalis|prénom1=Encyclopædia|titre=PERSÉPHONE ou KORÈ|url=https://www.universalis.fr/encyclopedie/persephone-kore/|site=Encyclopædia Universalis|consulté le=2018-03-12}}</ref>), o encara « la filha », per oposicion a [[Demetèr]], « la maire » (ἡ Μήτηρ / hê Mếtêr). Devesa de l'inframond (los [[Infèrns grècs|Enfèrns]]), es tanben associala al retorn de la vegetacion a la prima que cada annada, torna sièis meses sus Tèrra puèi sièis dins lo reialme sosterranh amb Ades, coma dins los [[mistèris d'Eleusis]]. Es assimilada a [[Proserpina]] dins la [[mitologia romana]].
== Mite ==
[[Fichièr:Persephone_Hades_BM_Vase_E82.jpg|esquèrra|vinheta|300x300px|PersefònaPersefòne per [[Ades]], medalhon d'un ''kylix'' atic, v. [[-440]]-[[-430]], [[British Museum]].]]
PersefònaPersefòne es una de la divinitats ctonianas màger dels Grècs. Son istòria e contada entre autre dins l’''Imne omeric a Demetèr''. PersefònaPersefòne es una plan bèla femna, e sa maire Demetèr l'elèva en secret en [[Sicília]], son illa favorita, ont la joventa es en seguretat. Dins los bòscs d'Enna, Persefòna se divertís en companhiá de las [[Oceanidas]]. Un jorn, alara que son ocupadas a culhir de flors, Persefòna s'alunha del grop, per culhir un [[narcís]]. Alà, es remarcada pel poderós [[Ades]], son oncle, que vòl ne far sa reina. Rauba la joventa que crida a l'alèrta sa maire mas aquesta arriva tròp tard. La scèna se seriá debanada près del [[lac de Pergusa]], en Sicília. Pas degun avent vist pas res, Demetèr partiguèt en cerca de sa filha unica pendent nòu jorns e nòu nuèchs avent de declarar<span></span>: « La Tèrra serà atalentada tant qu'aurai pas retrobat ma filha ». Elios, lo Solelh, decidiguèt alara de revelar a Demetèr qu'Ades raubèt sa filha. La divesa irà fins als [[Infèrns grècs|Infèrns]] per anar la cercar, mas Ades refusèt de la far tornar. L'afar es portada devant [[Zèus]].
Zèus es pas capable de prene una decision que vòl pas mancar que siá Demetèr o Ades. Zèus pensa que PersefònaPersefòne deu demorat als Infèrns. Pasmens decidís de far un compromés. La joventa passarà sièis meses (los periòdes de la davalada e d'ivèrn) amb son espós coma reina dels Infèrns. Los sièis autres meses de l'annada, tornarà sus Tèrra e dins l'Olimp nomenada alà Corèa, per tornar portar la jòia a sa maire, aquò provòca la prima e l'estiu. Demetèr, ela, volgava profiechar de sa filha mai que de 6 meses par an. Penguèt donc coma argument que Persefòna èra sa filha e auriá volgut qu'aquesta demore uèit meses sus tèrra e 4 meses als Infèrns. Zèus e Ades acceptèron.
[[Fichièr:Hates_abduction.jpg|vinheta|Raubament de PersefònaPersefòne. òli sus fond de dauradura sus fusta, sègle XVIII.]]
Persefòna sembla aver acceptat son ròtle de reina dels Mòrts, que dins las legendas, agís sempre en acòrdi amb son espòs. Quirament se mòstra dura e inflexibla. Pasmens, unes autors la coneisseon pas coma la filha de Demetèr, mas coma aqueste de l'[[Stix]], e segon eles, Persefòna es dempuèi sempre la divesa dels Infèrns<ref>{{ApoBib}}, I, 13.</ref>.
PersefònaPersefòne interven pauc dins las legendas (pasmens veire [[Adonis (mitologia)|Adonis]] e [[Piritoòs]]).
Quand [[Lincos]] romp lo cari de Triptolèma, emplegat de [[Demetèr]], sa maire lo transforma (d'autras fonts dison qu'es lo quita Triptolème) en [[linx]], qu'èra un dels filhs illegitims d'Ades.
PersefònaPersefòne es pas solament la Divesa dels Infèrns. Es generosa pels abitants de la Tèrra quand torna dels Infèrns. Pòrta als païsans la fertilitat de lors tèrras.
== Culte ==
PersefònaPersefòne ten una plaça importanta dins los cultes de nombrosas vilas, subretot aquestes d'[[Mistèris d'Eleusis|Eleusis]], de [[Tebas (Grècia)|Tèbas]] e de [[Megare]], e tanben [[Sicília]] e en [[Arcadia]]. Lo cult eleunisian e lo culte de las tesmoforias (fèstas en onor de la divesa Demetèr)<ref>{{Lien web|langue=fr|titre=Les-Thesmophories {{!}} Les Editions de Londres|url=https://www.editionsdelondres.com/Les-Thesmophories|site=www.editionsdelondres.com|consulté le=2018-03-12}}</ref> son los dos axes del culte de la divesa Corèa Persefòna en Atica. PersefònaPersefòne, associada a Demetèr, es venerada subretot dins l'encastre de fèsta femnas promovent la fertilitat de la tèrra e la féconditart de las femnas. L'imatge de la divesa PersefònaPersefòne dins los cultes, es donc pas esglasianta, qu'es jòs l'aspècte de Corèa qu'es onorada e non pas coma sobeirana dels mòrts. Lo mite de PersefònaPersefòne es tanben celebrada als mistèris célébré de Samotràcia ont es identificada à la divesa Axioquersa, e a [[Pella]] en relacion amb de mistèris [[Dionís|dionisiacs]]<ref>M. W. Dickie, «The Dionysiac mysteries in Pella», ZPE 109 (1995), p. 81-86.</ref>.
== Interpretacions del mite ==
[[Fichièr:Hades_abducting_Persephone.jpg|vinheta|400x400px|Raubament de PersefònaPersefòne per Ades, fresca de la tomba de Vergina, Grècia. 340 AbC]]
Divinitat infernala, PersefònaPersefòne es tanben a l'origina una divesa de l'agricultura tot coma sa maire. Pels Grècs, la fertilitat del sòl es estrechament ligada a la mòrt, e los grans de semença son servats a l'escur pendent los meses d'estiu, abans las semenalhas de la davalada. Aqueste retorn de la vida après l'ensebeliment es simbolizat pel mite de PersefònaPersefòne de per abans raubada, puèi tornada mercé als rites dels [[mistèris d'Eleusis]] se caracterisant coma de cultes amb mistèris que se sap pas lo contengut<ref>{{Lien web|langue=fr|titre=Article Eleusinia du dictionnaire Daremberg et Saglio (1877) - I. Origine et histoire des mystères d'Eleusis|url=https://mediterranees.net/civilisation/religions/mysteres/eleusinia1.html|site=mediterranees.net|consulté le=2018-03-12}}</ref>.
Mas pas cap de mite se contenta de simbolizar la materialitat de la vida, e aqueste allegorisme agrari a pas res misteriós<span></span>: es plan clar que per venir espig, la grana deu èsser ensebelida dins la tèrra. Aquesta significacion agrària justifica donc pas ela sola qu'une iniciacion aja estat necessària per participar als mistèris d'Éleusis. Una interessanta interpretacion psicologica e morala del mite foguèt donada per Paul Diel : « Per que los Mistèris d'Eleusis ajan un sens prigond que la compreneson exigís l'iniciacion, cal que l'allegorisme inicial aja subit la transformacion en simbolisme mitic cargat d'una secrèta significacion psicologica », çò escrich<ref>[//fr.wikipedia.org/wiki/Paul_Diel Paul Diel], ''Le symbolisme dans la mythologie grecque'', Petite Bibliothèque Payot, 1966, {{p.|196-197}} et ''La divinité'', Petite Bibliothèque Payot, 1971, {{p.|98-99}}.</ref>.Es a dire , qu'en lengatge mitic, l'inframond, qu'Ades n'es lo sobeiran, es sempre lo simbòl del [[subconscient]]: es a dire dins l’ambiguïtat, lo sòrn. Mas, tota repression d'un desir exaltat e copable subís de biais inexorable son castig. Precisament, dins la [[Orfisme|tradicion orfica]], las filhas del parelh infernal (Persefòna-Ades) son d'[[Erinias]] en d'autres tèrmes, de divinitats cargadas del castig dels copable<span>s</span>: D'un vejaire simbolic, la culpabilitat es la consequéncia (es a dire la filha) del desir reprimit (Persefòna) casèt jos la presa de la lei sobeirana del subconscient (Ades). Mas lo desir reprimit pòt èsser liberat de la perseguiment per las Erinias, mercé a l'intervencion de l'esperit que permet la presa de consciéncia de l'error e de la culpa: es aquesta solucion que simboliza l'intervencion de [[Zèus]] (l'esperit illuminant) sus l'òrdre de que Persefòna quita per una partida de l'annada l'inframond, e renaís (la grana ven espig), per rejónher Demetèr d'entre los [[Dieus olimpians|divinitats olimpianas]]<span></span>: aquesta aventura fa tanben lo compte del simbolisme prigond del pan, manjar terrèstre fondamental que se trapa èsser, dins totes los mites, lo simbòl de la noiritura de l'alma e de la ment.
== Representacions artisticas ==
[[Fichièr:NAMA_Triade_éleusinienne.jpg|drecha|vinheta|386x386px|La [[Mistèris d'Eleusis|triada eleusiniana]]<span></span>: [[Demetèr]], PersefònaPersefòne e Triptolèma, relèi votiu, v. [[-440|440]]-[[-430|430 AbC]], musèu nacional arqueologic d'Atenas.]]
=== Escultura ===
=== Art contemporanèu ===
* PersefònaPersefòne es una de las 1 038 femnas representadas dins l'òbra contemporanèa de [[Judy Chicago]], ''[[The Dinner Party]]'', servada al [[Musèu de Brooklin|Brooklyn Museum]]. Aquesta òbra se presenta jos la forma d'una taula triangulara de 39 convidats (13 per costat). Cada convidat essent una femna, figura istoric o mitic. Los noms de las 999 autras femnas figuran sul sòcle de l'òbra. Lo nom de Persefòna figura sul sòcle, i es associada a la [[divesa sèrp]], cinquenten convidat de l'ala I de la taula<ref>[http://www.brooklynmuseum.org/eascfa/dinner_party/heritage_floor/kore.php ''Musée de Brooklyn'' - Perséphone]</ref>.
=== Orquèstres e cants lirics ===
PersefònaPersefòne inspirèt diferentas tragèdias e opèra, coma [[Jean-Baptiste Lully]] que compausèt una tragèdia lirica nomenada ''Proserpina'' en [[1680]]. De sègles mai tard, es [[Igor Stravinskii]] dins las annadas 1930 que compausa un [[opèra]] nomenat ''Persefòna''. Lo compositor britanic George Lloyd s'inspirèt del mite de Persefòna (Proserpina) per sa setena sinfonia al sègle XX.
=== Cinèma ===
|
