Ans 1820 : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
|||
Linha 2 :
== Istòria ==
'''1820''' : dins lo [[Reiaume Merina]], lo rèi [[Radama Ièr|Ramada I{{èr}}]] decidèt de renfòrçar lei liames amb lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] en autorizant l'implantacion de missions [[protestantisme|protestantas]]. Aprofichèt aquela concession per obtenir l'ajuda necessària a la creacion d'una armada modèrna de {{formatnum:15000}} òmes (importacion de [[fusiu]]s, de [[canon]]s e de [[cavau]]s europèus).
<br/>
'''1821''' : invasion e annexion dau [[Sultanat de Sennar]] per leis [[Egipte|Egipcians]] que rescontrèron gaire de resisténcia.
<br/>
{{veire|Plan d'Iguala}}
'''1820-1821''' : en [[Mexic]], mandadís dau coronèu [[Augustin Ièr de Mexic|Augustin de Iturbide]] còntra l'insureccion independentista locala. Pasmens, Iturbide preferiguèt negociar un acòrd amb leis insurgents en febrier de [[1821]]. Dich [[plan d'Iguala]], prevesiá la formacion d'un Empèri de Mexic independent dirigit per lo rèi [[Ferrand VII d'Espanha|Ferdinand VII]] ò un prince de son ostau. Lo [[catolicisme]] demorava [[religion d'Estat]] e la [[Glèisa Catolica Romana|Glèisa]] gardava sei bens e sei privilègis. Enfin, l'egalitat juridica èra establida. Iturbide e Guerrero jonhèron sei tropas e, en aost, lei leialistas [[Espanha|espanhòus]] foguèron vencuts e obligats d'acceptar lo plan. En setembre, [[Augustin Ièr de Mexic|Iturbide]] venguèt president d'una [[regéncia]].
<br/>
'''1822''' : refús dau [[plan d'Iguala]] per lo rèi [[Espanha|espanhòu]] [[Ferrand VII d'Espanha|Ferdinand VII]]. [[Mexic]] èra alora sensa cap d'estat fins a la proclamacion d'[[Augustin Ièr de Mexic|Augustin d'Iturbide]] coma emperaire dau país per mantenir un [[monarquia|regime monarquic]]. Lei sièis províncias de la capitanariá generala de [[Ciutat de Guatemala|Guatemala]] jonhèron l'Empèri franc dau [[Lo Salvador|Salvador]] qu'assaièt de resistir mai foguèt finalament conquistat après una brèva campanha militara. Pasmens, lo foncionament autoritari dau regime suscitèt una oposicion importanta, rapidament renfòrçada per la crisi financiera de l'[[estat]] novèu.
== Cultura ==
== Sciéncias e tecnicas ==
'''1820''' : descubèrta d'una relacion entre [[electricitat]] e [[magnetisme]] per lo sabent [[Danemarc|danés]] [[Christian Orsted]] ([[1777]]-[[1851]]) durant una experiéncia d'estudi de la deviacion d'una agulha [[aimant]]ada per un [[corrent electric]]. Aquò marquèt l'aparicion de l'[[electromagnetisme]] que foguèt definitivament fondat per [[James Clerk Maxwell]] en [[1864]].
<br/>
'''1822''' : premiera demonstracion de la possibilitat de crear una [[maquina]] [[electricitat|electrica]] ([[Ròda de Barlow]]) per lo [[fisica|fisician]] e lo [[matematicas|matematician]] [[Peter Barlow]] ([[1776]]-[[1862]]). Pasmens, aquela maquina mancava de poissança e lo premier generator d'electricitat que trobèt d'aplicacions apareguèt pas avans [[1832]].
<br/>
'''1822''' : realizacion de la premiera fotografia vertadiera per lo [[França|Francés]] [[Nicéphore Niépce]] ([[1765]]-[[1833]]). Pasmens, lo clichat foguèt rapidament destruch car son autor assaièt – sensa succès – de lo pintar. [[Nicéphore Niépce|Niépce]] contunièt sei recèrcas qu'anavan li permetre de melhorar son sistèma de presa d'imatges quatre a cinc ans pus tard (→ [[1827]]).
== Decès ==
Linha 17 ⟶ 32:
* [[Hoti Gaocho]], rèi de [[Reiaume de Kaffa|Kaffa]].
* [[Edward Jenner]], mètge [[Anglatèrra|anglés]].
* [[John Keats]], [[Poesia|poèta]] [[Anglatèrra|anglés]].
* [[Pierre-Simon de Laplace]], sabent e òme politic [[França|francés]].
* [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I{{èr}}, emperaire dei [[França|Francés]].
* [[Giuseppe Piazzi]], astronòm [[Itàlia|italian]].
* [[Isaac de Rivaz]], [[engenhariá|engenhaire]] [[Soïssa|soís]].
* [[Louis-Nicolas Vauquelin]], [[quimia|quimista]] [[França|francés]].
* [[Alessandro Volta]], [[fisica|fisician]] [[Itàlia|italian]].
* [[Joseph Franz Weigl]], [[musica|musician]] [[Àustria|austrian]].
</div>
| |||