Aquitans : Diferéncia entre lei versions

Los '''Aquitans''', o '''Iberoaquitans''', designan une confederation de tribús de l'Antiquitat compresa entre los [[Pirenèus]] occidentals, la riba esquèrra de [[Garona]] e l'[[ocean Atlantic]] (gaireben l'espaci format per [[Gasconha]]), e qu'èra pas quequ'en marginalamentpartida gallesa (non aparentada a las lengas cèltas)celtica.

L'origina de çò que sembla èsser de noms de divinitats o de personas sus des monuments funeraris romanoaquitans es sembla allo [[basc]] actual. Aquò faguèt conclure a de [[filològ]]s e lengüistaslingüistas que l'[[aquitan]] foguètèra ligat a une forma mai anciana de la lenga basca<ref>{{en}}[[Larry Trask]] ''The History of Basque'' Routledge: 1997 ISBN 0-415-13116-2</ref>, mès aquel punt foguèt tanben discutit, mai que mai perqué aquels documents concernisson essencialament [[Comenge]]. Aquela region èra coneguda jòl nom de [[Vasconia]] dans a l'[[Edat Mejana]] (sègle IIIVII), un toponím que donèt [[Gasconha]].

Formavan pas una unitat politica abans l'arribada dels Romans, mas avián un sentiment fòrt d'apartenéncia identitària que se manifestava quand èran en dangièr. [[Juli Cesar]]<ref>"Cesar" Juli Cesar, ''La guèrra de las Gàllias'', libre primièr.</ref> remarcava que semblavan mai los [[Ibèrs]] que non pas los [[Gàllia|galleses]]. Segon [[Gerhard Rohlfs]], lor lenga, l'[[aquitan]], aparentada a aquela de l'[[Aragonés]] pirenèu, èran intermediari entre la lenga dels [[Vascons]] (tribú [[basc]]a) e aquela dels [[Gal (lenga)|Gallés]]<ref> "Gerhard Rohlfs" {{fr}} Gerhard Rohlfs, ''Le Gascon'' (1935)</ref>. Pr'aquò, es probablament imprudent de parlar d'aquitan coma se foguèsse una sola lenga. Se la preséncia d'una lenga protobasca sul territòri aquitan es segura, i a pas de pròvas que siá unica e mai i a d'indicis concordants que d'autras lengas èran parladas tanben <ref>Jean-Claude Dinguirard, ''Notes Aquitaines'', ''Virgile de Toulouse et l'état linguistique de l'Aquitaine au VIe siècle'', Via Domitia n° 27, 1982, Service des Publications de l'Université de Toulouse-Le Mirail, 56 rue du Taur, Toulouse, p. 58-62 https://ethnolinguiste.org/bibliographie/#id_353</ref>. Lo testimoniatge de las donadas negativas es preciós. [[Miquèu Grosclaude]], puslèu portat a supausar l'identitat del basque e de l'aquitan, escriguèt una toponimia de [[Bearn]] que li permetèt d'utilizar d'etimologias bascas, encara que d'autres toponimes demòran escurs <ref>Michel Grosclaude, ''Dictionnaire toponymique des communes du Béarn'', Escòla Gaston Febus, 1991</ref>, eventualament posterioras a l'[[Antiquitat]], mès dins son libre consacrat als [[Hauts Pirenèus]], las explicacions pel basque son plan raras, absentasal fòranòrd dels Pirenèus, eo totesuna losquantitat extraordinària de noms, nombrosesnon tròban cap explicacion, indici que nonlor son d'origina gascona,es latinadins ouna celticalenga segoninconeguda ele nondonc tròbanpas capen explicacionprotobasque. Los toponimes explicables pel basque son mai nombroses dins la montanha <ref>Michel Grosclaude et Jean-François Le Nail, ''Dictionnaire toponymique des communes des Hautes-Pyrénées intégrant les travaux de Jacques Boisgontier'', Conseil Général des Hautes-Pyrénées, 2000 http://www.archivesenligne65.fr/article.php?larub=37</ref>, indici que lor origina es dins una lenga inconeguda e donc pas en protobasque. I aviá donc mai d'una lenga en [[Novempopulània]] e de pòbles d'origina divèrsa.

Segon [[Venceslas Kruta]], los pòbles aquitans serián venguts [[Cèltas]] tardièrament, a partir del Sègle III AbC<ref>{{fr}}Venceslas Kruta, ''Les Celtes, Histoire et Dictionnaire'', Éditions Robert Laffont, coll. « Bouquins », Paris, 2000, {{ISBN|2-7028-6261-6}}.</ref> I a en tot cas de toponimes celtics dins la periferia garonesa de la [[Novempopulània]] e se'n pòt trobar quitament dins de regions pus centralas o pus particularistas, coma [[Arangòssa|Besaudun a Arengòssa]]. La tèsi de Joan Carles Vidal presenta l'aquitan coma mai que mai una lenga celtica, fòra de qualquas partidas del territòri de la futura Gasconha; mès lo cèlta qu'i èra parlat podiá èsser diferent del gallés e influenciat foneticament per una lenga eusquerica <ref>https://www.researchgate.net/publication/326458977_El_aquitano_como_lengua_celtica_o_vascones_en_Aquitania</ref>