Aude (flume) : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
departaments: armonizacion |
S'ha suprimit la redirecció a Aude (riu) Balisa : Redireccion suprimida |
||
Linha 1 :
{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}
<!-- Article redigit en lengadocian -->
{{omon|Aude (omonimia)}}
{{Riu|nom= Aude|imatge=
[[Fichièr:Carcassonne JPG01.jpg|300px|Aude a Carcassona]]|longor=224|Debit mejan=49|comuna=l'embocadura|superf. bacin=5340|regim=|Se geta dins=Mar [[Mediterranèa]]|bacin fluv. coll= [[Aude (flume)|Aude]]|país= [[França]], [[Occitània]]}}
'''[[Mèdia:Oc-Aude.ogg|Aude]]''' [[Fichièr:ltspkr.png]] (en [[catalan]] ''Aude'', del [[latin]] ''Atax Atacis''), es un [[flume]] costièr d'[[Occitània]] e de [[Catalonha]] (ont se tròba sa font); son cors se situa entierament dins la region d'{{Ocreg}}, en [[França]], e es long de 224 km<ref> {{fr}} [http://sandre.eaufrance.fr/app/chainage/courdo/htm/Y1--0200.php?cg=Y1--0200 Ficha d'Aude sul sit del SANDRE]</ref>.
A balhat son nom al departament d'[[Aude (departament)|Aude]].
== Geografia ==
Lo flume nais dins lo massís de [[Carlit]] al [[lac d'Aude]] a 2185 m d'altitud, dins la comuna dels [[Els Angles|Angles]] (departament dels [[Pirenèus Orientals]]) e se trai dins la [[Mediterranèa]], prèp de [[Narbona]], al [[grau (geografia)|grau]] de Vendres (prèp de las [[Cabanas de Fluris]], al limit dels departaments d'[[Aude (departament)|Aude]] e d'[[Erau (departament)|Erau]].
Del massís [[Pirenèus|pirenenc]] a [[Carcassona]], son cors es orientat sud-nòrd. Aude presenta alara las caracteristicas d'un riu de montanha, travèrsa [[Capcir]], alimenta mai d'un lac de barratge ([[Matamala]], [[Puigbalador]]), s'enfonsa dins de gorgas (las de Sant Jòrdi son las mai pintorescas) a travèrs de terrens ancians.
[[Imatge:Aude_(flume).png|275px|thumb|right|Mapa del flume Aude amb las vilas màgers]]
A partir d'[[Atsat]], aprèp aver recebut las aigas d'[[Aigueta]] en riba dreita e de [[Rebenti]] en riba esquèrra, lo flume travèrsa las barras [[calcari|calcàrias]] dels Prepirenèus (frau de Pèira Lis) e asaga una tièra de comunas pichonas [[Quilhan]], [[Esperasan]], [[Coisan]], [[Alet]] e [[Limós]]. En aval de la bèla ciutat medievala, Aude s'acorba cap a l'èst. Aqueste coide es la resulta d'una [[captura (idrologia)|captura]], Aude avent un còp èra rajat dins la val d'[[Ers]], indici de subrecavatge per una [[idrologia]] anciana d'arreu lo joslevament dels [[Pirenèus]].
A partir de Carcassona, lo flume, s'apasimant, seguís la bèla rega tectonica que sompartís [[Pirenèus]] ([[Corbièras (region)|Corbièras]]) del [[Massís Central]] ([[Montanha Negra]]), recebent d'aquestes relèus una tièra d'afluents que los màgers son [[Orbiu]] en riba dreita, [[Argent Doble]] e [[Cèsse (riu)|Cèsse]] en riba esquèrra. D'aicí d'endavant, bordejat per lo [[canal del Miègjorn]], serpentejant al mièg de las [[vinha]]s, Aude penètra dins la larga [[plana alluviala]] de [[Narbona]], en partida conquerida sus lo [[golf del Leon]] e escampilhada de sits d'ancians [[estanh]]s, abans de se getar dins la [[Mediterranèa]].
== Idrologia ==
Dins son cors superior, Aude presenta un regim nivo-pluvial (amb un maximum a la prima pr'amor de la fonda de las nèus). Puèi, a partir de [[Carcassona]]<ref> {{fr}} [http://www.hydro.eaufrance.fr/selection.php Donadas de l'estacion idrologica de Carcassona(Pont-neuf)] Entrar lo còde Y1232010 per l'estacion de Carcassona.</ref> ont son debit atenh 21 m³/s, lo regim deven gaireben exclusivament pluvial (lo debit al Grau de Vendres, quand rescontra la mar Mediterranèa, es pròche de 50 m³/s).
Aude se caracteriza donc, dins son cors inferior, per un regim pluvio-nival de tipe meridional amb d'estiatges sevèrs pendent lo periòde estival (9,8 m³/s en agost a [[Mossan]]<ref> {{fr}} [http://www.hydro.eaufrance.fr/selection.php Donadas de l'estacion idrologica de Mossan] Entrar lo còde Y1612020 per l'estacion de Mossan</ref>, dins sa bassa plana alluviala, a proximitat de son embocadura, contra una mejana annala de 44,5 m³/s). Las fòrtas pluejas d'auton permeton una remontada rapida del debit qu'atenh son maximum en febrièr (79,8 m³/s) e demòra important a la prima gràcias a la fonda de las nèus del massís pirenenc.
=== Los aigats de 1999 ===
De precipitacions excepcionalas e brutalas, tan caracteristicas del [[climat mediterranèu]] a la sason automnala, pòdon èsser a l'origina d'aigats devastators coma aqueles dels 12 e 13 de novembre de 1999. Lo bilanç d'aquestes darrièrs, qu'afectèron la val bassa d'[[Aude]], foguèt catastrofic : 26 victimas, de centenats de personas eliportadas o recuperadas per de mejans nautics, de milieirats d'abitacions, d'entrepresas e de locals comercials pauc o pro endaumatjats, 5000 ha de vinhas pauc o pro devastadas, las rotas, los malhums d'aiga potabla e d'[[assaniment]] durament tocats. L'amplor de la catastròfa s'explica per la conjugason de dos fenomèns : de precipitacions auratjosas d'una amplor jamai egalada (fins a 620 mm tombèron en dos jorns a [[Lesinhan de las Corbièras]], es a dire mai que lo total annal) e una fòrta tempèsta sus lo [[golf del Leon]] qu'entraïnèron una montada de 80 cm del nivèl de la mar e entrepachèron, conjugadas amb la fòrta ersada e lo vent, lo bon escolament d'aigas ja confladas per las pluèjas diluvianas.<ref> {{fr}} [http://www.aude.pref.gouv.fr/ddrm/risque-inon/crue1999.htm Per mai de detalhs, veire lo sit de la prefectura d'Aude]</ref>
=== [[Afluent]]s màgers ===
D'amont cap aval :
* [[Bruyante]] (14 km) en riba esquèrra a [[Rosa (Arièja)|Rosa]]
* [[Aigueta]] (20 km) en riba dreita a [[Santa Coloma de Ròcafòrt]]
* [[Rebenti]] (34 km) en riba esquèrra a [[Sant Martin de Les]]
* [[Sou (Aude)|Sou]] (30 km) en riba esquèrra a [[Cépia]]
* [[Lauquet]] (37 km ) en riba dreita a [[Confolenç]]
* [[Fresquel]] (63 km) en riba esquèrra a [[Carcassona]]
* [[Orvièlh]] (41 km) en riba esquèrra a [[Trebes]]
* [[Argent Doble]] (37 km) en riba esquèrra a [[La Redòrta]]
* [[Onhon (Aude)|Onhon]] (23 km) en riba esquèrra a [[Lonzac (Menerbés)|Lonzac]]
* [[Orbiu]] (84 km) en riba dreita a [[Sant Nazari]]
* [[Cèsse (riu)|Cèsse]] (54 km) en riba esquèrra a [[Sant Marcèl]]
== Istòria o environament ==
{{...}}
== Departaments e vilas traversats ==
* [[Pirenèus Orientals]] (66) : [[Matamala]], [[Formiguera]]
* [[Erau (departament)|Erau]] (34) : [[Lonzac]]
* [[Aude (departament)|Aude]] (11) : [[Atsat]], [[Quilhan]], [[Coisan]], [[Limós]], [[Carcassona]], [[Trebes]], [[Narbona]], [[Corsan]]
== Referéncias ==
<references />
[[Categoria:Riu d'Occitània]]
[[Categoria:Riu eissit dels Pirenèus]]
[[Categoria:Riu dels Pirenèus Orientals]]
[[Categoria:Riu d'Aude]]
| |||