Restanca : Diferéncia entre lei versions

[[Fichièr:Katwijk.jpg|thumb|DigaRestanca neerlandesa de proteccion contra la mar]]

Una '''digarestanca''' (o '''levada; caussada; paissièra; restancadiga''') es una reblariá longitudinala, naturala o artificiala, mai sovent  compausada de tèrra. La foncion màger d'aquel obratge es d’empachar que se negue de tèrras bassas se trobant lo long de la digarestancaa per las aigas d'un lac, d'un riu o de la mar.

Las digasrestancas mai celèbras son aquelas dels [[Païses Basses]], l'Afsluitdijk (o diga de tancadura) n'es l'exemple mai impressionant.

Las digasrestancas mai nautas aquelas de las restancas idroelectricas, amb per exemple gaireben <span class="nowrap" contenteditable="false">300&nbsp;m</span> de naut per la diga de tèrra de la restanca de Norek ([[Tatgiquistan]]), que será passada per aquela de la restanca de Vakhch (<span class="nowrap" contenteditable="false">335&nbsp;mètres</span>) quand s'acabará.

Alara que las digasrestancas s'espandiguèron e multipliquèron pel mond, fins al començament dels ans 2000 <span class="citation" contenteditable="false">« curiosament pauc d'atencion foguèt donada a las consequéncias ecologicas de la defensa costièra »</span><ref name="perspective05">L. Airoldi, M. Abbiati, M.W. Beck, S.J. Hawkins, P.R. Jonsson, D. Martin, P.S. Moschella, A. Sundelöf, R.C. Thompson et P. Åberg ; ''Low Crested Structures and the Environment ; An ecological perspective on the deployment and design of low-crested and other hard coastal defence structures'' ; Coastal Engineering ; Volume 52, Issues 10-11, novembre 2005, pages 1073-1087 ; doi:10.1016/j.coastaleng.2005.09.007 ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCX-4HDP74D-1&_user=10&_coverDate=11%2F30%2F2005&_alid=1670491880&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_origin=search&_zone=rslt_list_item&_cdi=5966&_docanchor=&view=c&_ct=37&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=c2c9c081148148bdcd8b16289e0b3f92&searchtype=a Résumé]) </ref>, çò que justifiquèt un programa de recerca finançat per l'Eura suls mejans de produire de digas a mendre impacte ecologic<ref name="perspective05">L. Airoldi, M. Abbiati, M.W. Beck, S.J. Hawkins, P.R. Jonsson, D. Martin, P.S. Moschella, A. Sundelöf, R.C. Thompson et P. Åberg ; ''Low Crested Structures and the Environment ; An ecological perspective on the deployment and design of low-crested and other hard coastal defence structures'' ; Coastal Engineering ; Volume 52, Issues 10-11, novembre 2005, pages 1073-1087 ; doi:10.1016/j.coastaleng.2005.09.007 ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCX-4HDP74D-1&_user=10&_coverDate=11%2F30%2F2005&_alid=1670491880&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_origin=search&_zone=rslt_list_item&_cdi=5966&_docanchor=&view=c&_ct=37&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=c2c9c081148148bdcd8b16289e0b3f92&searchtype=a Résumé]) </ref>.

Se pòtpòdon distingardestriar<span></span>:

* '''las digasrestancas de proteccion contra las aigadas fluvialas'''. Son situadas dins lo [[Plan d'inondacion|lièch màger]] d'un cors d'aiga o lo long del litoral, en parallèl a la broa e destinadas a contenir las aigas d'aquel a l'exterior de las digas. Se nomena sovent '''levada'''; coma per exemple lo long del [[Mississipí (riu)|Mississippí]]<ref>[http://www.washingtonpost.com/national/flooding-threat-along-mississippi-is-a-test-of-man-vs-nature/2011/05/20/AFz1yh8G_story.html Flooding threat along Mississippi River is a test of man vs. nature], ''[[Washington Post]]'', 22 de mai de 2011</ref>.

* '''las digasrestancas de canals''' (d'asagatge, idroelectricas…), los canals son mai sovent alimentats artificialament, las digas de canals sèrvan l'aiga a l'interior del canal. <br>

* '''las digasrestancas portuàrias''', mai o mens longas aparan de la èrsas se nomenan tanben '''mòles'''. Avent per foncion la proteccion contra las èrsas e los corrents de marèa, an pas per vocacion d'èsser estancas; Atal de '''peiradas''' bassas e constituidas de blòcs de pèire o de beton qu'atenuan las èrsas sens empachar l'aiga d'i passar<ref>Garcia, N., Lara, J.L., Losada, I.J., 2004. 2-D Numerical Analysis of near-field flow at low-crested permeable breakwaters. </ref><sup class="reference cite_virgule" contenteditable="false">,</sup><ref>Vidal, C., Lomonaco, P., Migoya L., Archetti R., Turchetti M., Sorci Μ., Sassi G., 2002. </ref><sup class="reference cite_virgule" contenteditable="false">,</sup><ref>Environmental Design of Low Crested Costal Defence Structures, DELOS Final Report (contrat européen EVK3-CT-2000-00041), juin 2004, [http://www.delos.unibo.it/Docs/Deliverables/FinalReport.pdf Accès au Rapport en PDF, 200 pages]</ref>.

* de '''digasrestancas dichas ''de tèrmes remodelables'''''; son de digas marinas concebudas per que l'ondada pòsca las tornar modelar, de biais a aténher un prerfi en S mai estable<ref>Yves STASSEN, Isabelle LESPRIT ; Conception d'une digue à berme reprofilable pour le projet d'extension du port de Roscoff-Bloscon (pp. 761-770) DOI:10.5150/jngcgc.2010.085-S</ref>;

* de digasrestancas '''dichas ''« digas ecologicas »'''''; an per tòca de limitar<ref>[http://www.industrie.com/it/actualites/une-digue-qui-limite-l-impact-ecologique.2455 article] intitulé ''Une digue qui limite l’impact écologique'' (6 février 2004, Industrie et Technologies)</ref> o en partida compensar lor impacte ecologic; son de defensas costièras (ou fluvialas), que s'integrèt una vocacion d'escuèlh artificial, de supòrt de fauna e algas marinas o de filtracion o melhoracion de la qualitat de l'aiga o un interés ecoristic. Pòdon alara èsser integradas dins un dispositiu compensator de pèrda o fragmentacion d'abitats litorals o sedimentaris. <br>Lo projècte ''DELOS'' <ref name="DELOS05">P.S. Moschella, M. Abbiati, P. Åberg, L. Airoldi, J.M. Anderson, F. Bacchiocchi, F. Bulleri, G.E. Dinesen, M. Frost, f, E. Gacia, L. Granhag, P.R. Jonsson, M.P. Satta, A. Sundelöf, R.C. Thompson et S.J. Hawkins ; ''Coastal Engineering'' Volume 52, Issues 10-11, novembre 2005, Pages 1053-1071 Low Crested Structures and the Environment ; doi:10.1016/j.coastaleng.2005.09.014 ; Low-crested coastal defence structures as artificial habitats for marine life: Using ecological criteria in design ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCX-4HDG9GJ-2&_user=10&_coverDate=11%2F30%2F2005&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=gateway&_origin=gateway&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1670165572&_rerunOrigin=scholar.google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=9f9da3c42ffc4938d88563720a4a7349&searchtype=a Résumé, en anglais])</ref>, en Euròpa, evaluèt lo potencial de colonizacion de divèrs tipes de digas per l'epibentos marin. Vòl tanben estudiar las similituds entre digas e abitats rocasuts naturals. Las digas classicas sont de marrit substituts a las còstas rocasudas, mas de comunautats epibiontas qualitativament pro similaras a aquela de las còstas rocasudas naturalas pòdon colonizar de mitans artificials mas amb de qualitats mendras<ref name="DELOS05">P.S. Moschella, M. Abbiati, P. Åberg, L. Airoldi, J.M. Anderson, F. Bacchiocchi, F. Bulleri, G.E. Dinesen, M. Frost, f, E. Gacia, L. Granhag, P.R. Jonsson, M.P. Satta, A. Sundelöf, R.C. Thompson et S.J. Hawkins ; ''Coastal Engineering'' Volume 52, Issues 10-11, novembre 2005, Pages 1053-1071 Low Crested Structures and the Environment ; doi:10.1016/j.coastaleng.2005.09.014 ; Low-crested coastal defence structures as artificial habitats for marine life: Using ecological criteria in design ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCX-4HDG9GJ-2&_user=10&_coverDate=11%2F30%2F2005&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=gateway&_origin=gateway&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1670165572&_rerunOrigin=scholar.google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=9f9da3c42ffc4938d88563720a4a7349&searchtype=a Résumé, en anglais])</ref><sup class="reference cite_virgule" contenteditable="false">,</sup><ref>S. Perkol-Finkel, N. Shashar et Y. Benayahu, ''Can artificial reefs mimic natural reef communities? ''</ref>.<br>Lo programa DELOS proposèt de critèris d'integrar dins la realizacion dels sistèmas de digas per minimizar l'impacte ecologics e permetre la [[biodiversitat]]<ref name="DELOS05">P.S. Moschella, M. Abbiati, P. Åberg, L. Airoldi, J.M. Anderson, F. Bacchiocchi, F. Bulleri, G.E. Dinesen, M. Frost, f, E. Gacia, L. Granhag, P.R. Jonsson, M.P. Satta, A. Sundelöf, R.C. Thompson et S.J. Hawkins ; ''Coastal Engineering'' Volume 52, Issues 10-11, novembre 2005, Pages 1053-1071 Low Crested Structures and the Environment ; doi:10.1016/j.coastaleng.2005.09.014 ; Low-crested coastal defence structures as artificial habitats for marine life: Using ecological criteria in design ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCX-4HDG9GJ-2&_user=10&_coverDate=11%2F30%2F2005&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=gateway&_origin=gateway&_sort=d&_docanchor=&view=c&_searchStrId=1670165572&_rerunOrigin=scholar.google&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=9f9da3c42ffc4938d88563720a4a7349&searchtype=a Résumé, en anglais])</ref>. Lo principi de l'esquèu artificial e l'utilizacion de la fauna per la fixacion de sediments o l'epuracion (muscles, [[Ustra|ustras]]<ref name="genieEcologique2011">Bas W. Borsj, Bregje K. van Wesenbeeck, Frank Dekker, Peter Paalvast, Tjeerd J. Bouma, Marieke M. van Katwijk, et nd Mindert B. de Vries, ; ''How ecologicalnext term engineering can serve in coastal protection'' ; Ecological Engineering Volume 37, Issue 2, février 2011, pages 113-122 ; doi:10.1016/j.ecoleng.2010.11.027 ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VFB-51RN3CJ-1&_user=10&_coverDate=02%2F28%2F2011&_alid=1670491880&_rdoc=7&_fmt=high&_orig=search&_origin=search&_zone=rslt_list_item&_cdi=6006&_docanchor=&view=c&_ct=37&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=5b4185586ef7b5f848224875659a3ad6&searchtype=a Résumé])</ref>.) e la fixacion dels terrens (gorbets e salzes<ref name="genieEcologique2011">Bas W. Borsj, Bregje K. van Wesenbeeck, Frank Dekker, Peter Paalvast, Tjeerd J. Bouma, Marieke M. van Katwijk, et nd Mindert B. de Vries, ; ''How ecologicalnext term engineering can serve in coastal protection'' ; Ecological Engineering Volume 37, Issue 2, février 2011, pages 113-122 ; doi:10.1016/j.ecoleng.2010.11.027 ([http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VFB-51RN3CJ-1&_user=10&_coverDate=02%2F28%2F2011&_alid=1670491880&_rdoc=7&_fmt=high&_orig=search&_origin=search&_zone=rslt_list_item&_cdi=6006&_docanchor=&view=c&_ct=37&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=5b4185586ef7b5f848224875659a3ad6&searchtype=a Résumé])</ref>). <br>La partida emergida de digas de sable se pòt entretenir per una pastura extensiva. A vegada, lo longs dels litorals de sable (de la mar Baltica per exemple)

Las digasrestancas se pòdon bastir en dur, sus d'importantas fondacions (es lo cas per las digas de mar), o èsser constituidas de simples levadas de tèrra, veire de sable e vegetalizadas. Als Païses Basses la vegetacion de las digasrestancas maipus fragilas sontson entretengudas per de fedas de tal biais a que sián pas damatjardamatjadas per d'engenh pesucs.

L'[[Escalfament global|escalfament climatica]] semble aver ja desencadenat una pujada de la mar. Los fenomèns d'erosion de la broa e de degradacion de las digasrestancas aumentan (mai o mens 70 % del litoral europèu es tocat). De païses començan a auçar lors digas (Païses Basses, una partida d'Angletèrra...) e/o a abandonar a la mar de poldèrs (Païses Basses).

== Mecanismes de rompedura d'una digarestanca ==

[[Fichièr:Rupture-levee-Loire-1.svg|thumb|Erosion regressiva deguda a un escampament une per uneuna digarestanca delde Léger (levada)]]

Un escampament per l'aigavèrs, provòca mai sovent rapidament una traucada. Unas minutas après lo desbòrdament, lo parament comença a s’erodar. Los materials son arracats per la fòrça del corrent al pé de la digarestanca. L'escavacion que se realiza en pé de digarestanca contribuís a impregnar lo còs d'aquela. Saturat d’aiga, lo parament limpa alara par pans entièrs. Los materials son preses pel corrent, çò qu'aviadament arroïna tota levada<ref name="Diag55">[[Digue#GUIDE|Patrice Mériaux, Paul Royet et Cyril Folton (2004)]], ''Surveillance, entretien et diagnostic des digues de protection contre les inondations'', p. 55-57</ref>.