Version del 10 genièr de 2019 a 14.12 Modificar Jfblanc (discussion \| contribucions) Burocratas, Administrators 48 562 modifications m Jfblanc a desplaçat la pagina Empèri Roman cap a Empèri roman ← Cambiament precedent		Version del 10 genièr de 2019 a 14.13 Modificar desfar Jfblanc (discussion \| contribucions) Burocratas, Administrators 48 562 modifications Cap resum de modificació Diferéncia seguenta →
Linha 1 : {{1000 fondamentals}} [[File:Empèri Roman - Formacion.png\|thumb\|Expansion e formacion de l'Empèri ~~Roman~~roman après la [[Segonda Guèrra Punica]].]] L'L’'''Empèri ~~Roman~~roman''' (''Imperium romanum'' en [[latin]]) foguèt un periòde de la civilizacion romana entre [[-27\|27]] avC e la fin dau sègle V. Creat après la crisi deis institucions de la Republica, l'Empèri capitèt de conquistar totei lei territòris de [[Mar Mediterranèa\|Mediterranèa]] per venir una dei poissanças pus importantas de l'Istòria. Pasmens, après son apogèu au sègle I, l'Empèri conoguèt una tièra de crisis e de guèrras civilas entraïnadas per de dificultats de successions au tròne imperiau. D'efèct, l'Emperaire, qu'es lo cap unic de l'Empèri ai nivèus militar, civil e religiós, deguèt sovent luchar còntra l'influéncia creissenta de l'armada que venguèt pauc a pauc la fònt de legitimat dau poder. A partir dau sègle III, lei dificultats de l'Empèri entraïnèron sa division entre uneis emperaires e adjonchs per melhorar sa defensa. Aquela division venguèt permanenta après 395 entre Occident e Orient. L'Empèri Roman d'Occident dispareguèt en 476 après leis invasions barbaras enterin que l'Empèri ~~Roman~~roman d'Orient capitèt de resistir per venir l'[[Empèri Bizantin]]. Pasmens, L'influéncia de ~~l'Empèri~~l’Empèri Roman es pas limitada au domeni istòric. D'efèct, au nivèu religiós, permetèt lo desvolopament dau crestianisme que venguèt la religion principala e quasi unica d'Euròpa. De mai, la lenga romana, lo latin, es tanben a l'origina de la màger part dei lengas actualas d'Euròpa occidentala coma francés o espanhòu. Enfin, aguèt un ròtle major dins lo desvolopament de la cultura occidentala gràcias a sei realizacions arquitecturalas (temples, pònts...) o artisticas (discors...). == Istòria == Linha 33 : ==== La fondacion de l'Empèri ==== [[Fichièr:Empèri Roman sota August.png\|thumb\|Modificacions territòrialas de l'Empèri ~~Roman~~roman durant lo rèine d'August.]] Après sa victòria, Octavian èra vengut lo mèstre de l'Empèri. Leis institucions de la Republica son adonc oficialament restablidas enterin qu'Octavian obtenguèt la confirmacion de son poder personau que venguèt permanent e absolut ai nivèus civils, militars e religiós. Linha 111 : ''De veire : [[Empèri Bizantin]].'' Au contrari de l'Empèri d'Occident, l'Empèri d'Orient èra pus poderós amb una populacion e de ressorsas pus importantas. Son govèrn foguèt capable de renforçar sei capacitats militaras e financieras. Ansin, venguèt pauc a pauc un estat distint que capitèt de resistir ais invasions barbaras dau sègle V. Inicialament simpla continuacion de l'Empèri ~~Roman~~roman, l'Empèri se transformèt pauc a pauc per venir l'Empèri Bizantin qu'existèt fins a [[1453]] e la presa de Constantinòple per lei Turcs. == Organizacion politica e sociala == Linha 150 : === Demografia === La demografia de l'Empèri ~~Roman~~roman es mau coneguda. A son apogèu, l'estimacion tradicionala es d'aperaquí 55 milions d'abitants<ref>Goldsmith, Raymond W. (1984): "An Estimate of the Size and Structure of the National Product of the Early Roman Empire", Review of Income and Wealth, Vol. 30, No. 3, pp. 263–288 (263)</ref>. Pasmens, existís tanben d'estimacions situadas entre 60 e 100 milions d'abitants<ref>Walter Scheidel: Population and demography, Princeton/Stanford Working Papers in Classics, Version 1.0, April 2006.</ref>. L'Empèri ~~Roman~~roman foguèt donc l'ensems demografic pus important de la planeta fins a la fin dau [[millenni I]]. === Agricultura === Linha 166 : ''De veire : [[Industria de la Roma antica]]'' L'Empèri ~~Roman~~roman foguèt una poissança industriala majora que lei produccions demorèron inegaladas fins au sègle XIX. Dos tipes d'activitats pòdon èsser destriadas segon lo mòde de produccion. L'industria miniera e l'esplecha de la sau aguèron luòc a una escala importanta. En revenge, leis autrei produccions (fusta, lana, terralha...) èran realizadas au nivèu artesanau. L'utilizacion d'esclaus foguèt fòrça frequenta. D'efèct, la mestria de tecnicas d'explecha miniera e de tractament dei [[minerau]]s relativament avançadas permetèt una produccion d'un nombre important de metaus en quantitats importantas. Lei principaus metaus èran lo [[fèrre]], lo [[coire]] e lo [[plomb]]. Au maximau de l'activitat, la produccion annuala de fèrre èra egala a {{unitat\|82500\|t}}, aquela de coire a {{unitat\|15000\|t}} e aquela de plomb a {{unitat\|80000\|t}}<ref>Craddock, Paul T. (2008): "Mining and Metallurgy", in: Oleson, John Peter (ed.): The Oxford Handbook of Engineering and Technology in the Classical World, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-518731-1, p. 108; Sim, David; Ridge, Isabel (2002): Iron for the Eagles. The Iron Industry of Roman Britain, Tempus, Stroud, Gloucestershire, ISBN 0-7524-1900-5, p. 23; Healy, John F. (1978): Mining and Metallurgy in the Greek and Roman World, Thames and Hudson, London, ISBN 0-500-40035-0, p. 196.</ref>. Leis utilizacions d'aquelei metaus èran variadas coma per la fabricacion d'armas, de bornèus o joèias. Linha 176 : Lei [[moneda]]s de l'Empèri ~~Roman~~roman son estrechament liadas ais institucions de l'Empèri, especialament l'emperaire. D'efèct, en fòra de son ròtle economic, la moneda es un ótis politic important. Ansin, lo drech de batre moneda es fòrça enquadrat e reservat a l'emperaire, au Senat e a certanei ciutats d'influéncia grèga. La moneda imperiala èra generalament en [[aur]] o en [[argent (metal)\|argent]] enterin que lo Senat difusava de pèças en [[bronze]]. Lei monedas fabricadas dins l'Empèri èran generalament en [[bronze]] e pus rarament en [[argent (metal)\|argent]]. Per l'emperaire, la difusion de moneda aviá un ròtle politic important car lei pèças èran batudas ambé son retrach o amb aquelei de membres de sa familha coma sa frema o son eiretar. Ansin, la moneda èra un ótis per mostrar la legitimat d'un poder o assegurar una succession. De mai, certanei pèças comportavan de messatges de [[propaganda]] coma la commemoracion d'una victòria.

Empèri roman : Diferéncia entre lei versions