|
| tipe = L (lenga viva)
}}
L{{'}}'''espanhòu''' (var. '''espanhòl'''), sonat locaumentLo '''castelhan''' (nom autoctòn: ''castellano, español'') qu'ei ua [[lenga romanica]] que la soa varietat estandard ei originària de la region de [[Castelha]] dont pòrta lo nom. Au dia de uei, que's parla en tota [[Espanha]] e en un sarròt de país deu [[continent]] [[america]]n. Que compta 330 milions de personas, 450 milions en comptant los qui'u parlan com segonda lenga.
Que hè partida deu grop de las [[lengas indoeuropèas]], e a l'interior d'aqueras, de las lengas [[latin]]as. Per aquò, per rasons istoricas (preséncia [[arabi|aràbia]] e [[musulman]]a en Espanha durant sèt sègles), que possedeish ua grana quantitat d'elements arabis.
== Istòria ==
[[File:Linguistic map Southwestern Europe.gif|thumb|right|300px]]
La lenga espanhòlacastelhana que's desvolopè dens lo centre-nòrd de la [[Peninsula Iberica]], a partir deu [[latin vulgar]], dab l'influéncia d'un [[substrat]] [[celtic]] e d'un substrat [[basc]], e la d'un [[superestrat]] [[arabi]]. Entermiei las caracteristicas dedeu l'espanhòucastelhan que trobam la lenicion (latin: ''vita'', castelhan: ''vida''), la palatalizacion (lat ''annum'', cast ''año''), e la diftongacion de las vocalas bracas ''e'' e ''o'' deu latin vulgar (lat ''terra'', cast ''tierra''; lat ''novum'', cast ''nuevo''); d'aubuns d'aqueths cambiaments fonologics que's tròban en d'autas lengas romanicas.
Durant la [[Reconquesta]], aqueth dialècte deu nòrd que s'espandí de cap au sud e a d'autas regions de la Peninsula Iberica.
== Distribucion geografica ==
Lo domeni primitiu dedeu l'espanhòucastelhan qu'èra lo nòrd de la [[Castelha]] actuala. Dab la Reconquista, que hasó recular au sud lo [[mossarabi]] e l'[[arabi]]. Atau, dempuish la fin de l'Edat Mejana, lo domeni de basa de l'espanhòu qu'ei la part mei grana e mei centrala d'[[Espanha]], de [[Castelha]] dinc a [[Andalosia]], sens las zonas perifericas on i a lengas minorizadas (çò ei: [[occitan]] a [[Aran]], [[catalan]], [[basco]] e [[galèc]]; daubuns que pensan que l'[[astrurleonés]] e l'[[aragonés]] non son pas tanpauc integrables dens l'espanhòu).
L'espanhòuLo castelhan qu'ei ua de las lengas oficiaus de l'[[ONU]], de l'[[Union Europèa]] e de l'[[Union Africana]].
Dab mei de 100 milions d'abitants, [[Mexic]] que compta la mei importanta populacion de lenga espanhòla deu monde. Apuish qu'arriban las de [[Colómbia]] (44 milions), [[Espanha]] (43 milions), [[Argentina]] (39 milions) e los [[Estats Units]] (30 milions).
L'espanhòuLo castelhan qu'ei la lenga oficiau de 20 Estats: [[Argentina]], [[Bolívia]] (cooficiau dab lo [[quíchoa]] e l'[[aimara]]), [[Colómbia]], la [[Còsta Rica]], [[Cuba]], [[Espanha]] (cooficiau dab l'[[occitan]] en [[Aran]], lo [[catalan]], lo [[basc]]o, e lo [[galèc]]), l'[[Eqüator (país)|Eqüator]], Lo [[Salvador]], la [[Guinèa Eqüatoriala]] (cooficiau dab lo [[francés]]), [[Guatemala]], [[Honduras]], [[Mexic]], [[Nicaragua]], [[Panamà]], [[Paraguai]] (cooficiau dab lo guaraní), [[Peró]] (cooficiau dab lo [[quíchoa]] e l'aimara), la [[Republica Dominicana]], [[Uruguai]], [[Veneçuèla]] e [[Chile]].
Aus [[Estats Units]], l'espanhòulo castelhan qu'ei parlat per 40 milions de personas ; qu'ei cooficiau dens l'estat deu [[Nòu Mexic]] e dens lo territòri de [[Puerto Rico]].
{| class="wikitable"
* La consonanta sonòra alveolara fricativa ''z'' (qui s'escrivè "s" enter duas vocalas, com en occitan), que prenó lo son de l'alveolara fricativa shorda /s/ (qui s'escrivè "ss" enter duas vocalas, com en occitan tanben).
* L'africada pòstalveolara sonòra /δ/ (qui s'escrivè "z"), que s'eishordí en (/ts/), (com la "ç", "ce", "ci" deu castelhan ancian), e au nòrd d'Espanha aqueth son /ts/ que devienó la consonanta interdentau /θ/, (qui s'escriu uei lo dia "z", "ce", "ci"), mes au sud d'Espanha e en America latina que devienó /s/.
* La fricativa pòstalveolara sonòra /ʒ/ (qui s'escrivè "j, "ge", "gi", e se prononciava com en francés o en parlars gascons que i a (Auloron, Aussau)), que s'uní dab lo de la shorda /ʃ/ (qui s'escrivè "x" e se prononciava com la x deu gascon ancian). Mai tard, qu'evoluí de cap a /x/ (qui ei lo son qui aperam a còps "de la ''jota'' espanhòlacastelhana, e qui existeish tanben en alemand (escrivut ''ch''), en breton (escrivut ''c'h''), en arab (transcrivut ''kh''). L'espanhòuLo castelhan actuau qu'a guardat las grafias "j", "ge", "gi").
Totun, la prononciacion anciana dedeu l'espanhòucastelhan que s'ei conservada en [[Judeoespanhòl|judeoespanhòu]]judeocastelhan, la lenga deus judius [[sefarditas]], parlada peus descendents deus judius expulsats d'Espanha au [[sègle XV]].
== Sintaxi ==
Entà destacar un sol trèit sintaxic originau dedeu l'espanhòu,castelhan citem l'emplec, en cas que i a, de la preposicion ''a'', davant un complement d'objècte dirècte. Aqueth emplec qu'existeish tanben en [[gascon]] mes n'i ei pas tant espandit: ''¿LeLo conoces a aquel hombre?'', "E coneishes ad aqueth òmi?"; ''Veo a Pedro'', "Que vei (a) Pèir".
==Alfabet==
Segon la nòrma classica deldeu castelhan, l'alfabet espanhòlcastelhan ten 27 letras dins l'òrdre seguent:
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj (Kk) Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv (Ww) Xx Yy Zz
! Letra
! Nom
! Escrit en espanholcastelhan
! Pronóncia occitan
|-
== Variacions dialectaus ==
Qu'existeishen variacions dialectaus de las importantas dens las regions d'Espanha e d'America. La prononciacion deu nòrd-centre d'Espanha, especialament la prononciacion de la vila de [[Valhadolid]], qu'ei considerada com l'estandard internacionau, e las diferéncias que son granas dab l'espanhòulo castelhan d'[[America Latina]], mes tanben de regions com [[Andalosia]].
== Diccionaris ==
|
