Esplech : Diferéncia entre versions

Per extension, lo tèrme d'esplech o aisina pòt s'aplicar a d'objècte virtuals<span></span>:

* esplech o aisina informatic(a)<span></span>: las aplicacions d'envergura limitada a un pretzfach especific,

* esplech o aisina linguistics<span></span>linguistic(a): las aplicacions de tipe [[diccionari]] de lenga o [[Traduccion automatica|traductor]],

* esplech o aisina matematimatematic(a)<span></span>: una nocion utilizada de biais recurrent per far capitar de rasonaments o resòlvre de problèmas.

Se pensava que l'uman èra lo sol a realizar d'aisinas sofisticadas, a los gardar entre dos usatges e a los far evoluar dins lo [[temps]]. se dich a vegada [[Homo faber (filosofia)|Homo faber]] per soslinhar aquesta caracteristica essenciala de l'Òme. Pasmens la descobèrte, en 2015, dels esplech mai ancians jamai descobèrts e datats de 3,3&nbsp;milions d'annadas<ref>Sciences et avenir, 20 mai 2015, [https://www.sciencesetavenir.fr/archeo-paleo/20150415.OBS7280/on-aurait-decouvert-les-plus-anciens-outils-au-monde.html 3,3 millions d'années : on a découvert les plus anciens outils au monde]</ref>{{,}}<ref>{{Revista}}.</ref>, es a dire 500.000 ans abans l'arribada supausada del [[Homo|genre Homo]] que sembla aver aparegut al [[Pliocèn]], fa unes 2,8&nbsp;milions d'annadas<ref name="encylopediahumanevolution">{{Cite book}} Also {{ISBN|0-521-46786-1}} (paperback)</ref>{{,}}<ref name="evolutionthe1st4billionyears">{{Cite book}}</ref>{{,}}<ref name="Monde 1650684">http://www.lemonde.fr/sciences/article/2015/03/04/paleontologie-une-mandibule-africaine-vieillit-le-genre-humain-de-400-000-ans_4587481_1650684.html</ref>, torna fòrça la question sus aquesta teoria.

Dempuèi que vivon, en grop, puèi en [[societat]], los umans se partetjèron los pretzefachs e donc s'epecializèron sovent en foncion de leurs aptituds, naturalas o aqueridas, o dels besonhs del moment. Aquesta organizacion permtèt a l'umanitat de conservar, de transmetre, e donc de far evoluar las [[Tecnica|tecnicas]] de fabricacion dels espelechs. Lo desvolopament de l'esplech es una marsa de la [[sedentarizacion]] dles pòble: le [[nomadisme]] impausa en efièch una restriccion en volum, en pès e en quantitat d'objecte de transportar. Es donc plan possible d'imatginar que lo-passatge de [[Caçaire-culheire|caçaire-culeire]] a aqueste de l'[[Agricultura|agricultor]] o [[Elevatge|elevaire]] se relizèron dons lo mèsme periòde. Se pòt efectivament pensar que l'agricultura demandèt d'esplechs aisidament voluminoses, al mèsme temps que la sedentaritat, fasent lor conservacion e reütilizacion possibla, fasiá « rendabla » lor fabricacion e lor desvolopament. <span></span>

Alara que los primièrs esplechs creats demandavan une manipulacion umana, intervenguèt enseguida l'energia animala, puèi d'espelchs foncionant amd una energia non animala: pla segur la molina o lo molin d'aura. Per [[Jacques Grinevald]], la [[Sadi Carnot (fisician)|revolucion carnociana]] que mena lo capvirament dins una ''societat termoindustriala'' amb l’utilizacion massissa de l’energia fossila ([[Carbon|casrbon]] puèi [[petròli]])<ref>J.Grinevald, « La révolution carnotienne : thermodynamique, économie et idéologie », Revue européenne des sciences sociales, {{numéro|n°36}}, 1976 ''in'' Alain Gras – Fragilité de la puissance.</ref> constituí una estapa decisiva. Ara la « poténcia del fuòc » permet l'aveniment d'una [[maquina]] novèla, bastida a l'entorn d'un [[motor]] e que constituís une ''bifurcacion dins l'istòria de l'esplech'', permetent de s'afranquir de la fòrça motritz de l'Òme, de l'animal, dels elements naturals, e de lors limitas e caractèr aleatòri.<span></span>