Esplech : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Ricou31 (discussion | contribucions)
Crèa en tradusissent la pagina « Outil »
 
Ricou31 (discussion | contribucions)
Crèa en tradusissent la pagina « Outil »
Linha 20 :
 
== Pels umans ==
Se pensava que l'uman èra lo sol a realizar d'aisinas sofisticadas, a los gardar entre dos usatges e a los far evoluar dins lo [[temps]]. se dich a vegada [[Homo faber (filosofia)|Homo faber]] per soslinhar aquesta caracteristica essenciala de l'Òme. Pasmens la descobèrte, en 2015, dels esplech mai ancians jamai descobèrts e datats de 3,3&nbsp;millionsmilions d'annéesannadas<ref>Sciences et avenir, 20 mai 2015, [https://www.sciencesetavenir.fr/archeo-paleo/20150415.OBS7280/on-aurait-decouvert-les-plus-anciens-outils-au-monde.html 3,3 millions d'années : on a découvert les plus anciens outils au monde]</ref>{{,}}<ref>{{Revista}}.</ref>, soites a dire 500.000 ans avantabans l'arrivéearribada supposéesupausada dudel [[Homo|genre Homo]] quique semblesembla êtreaver apparuaparegut aual [[Pliocèn|Pliocène]], ilfa y a environunes 2,8&nbsp;millionsmilions d'annéesannadas<ref name="encylopediahumanevolution">{{Cite book}} Also {{ISBN|0-521-46786-1}} (paperback)</ref>{{,}}<ref name="evolutionthe1st4billionyears">{{Cite book}}</ref>{{,}}<ref name="Monde 1650684">http://www.lemonde.fr/sciences/article/2015/03/04/paleontologie-une-mandibule-africaine-vieillit-le-genre-humain-de-400-000-ans_4587481_1650684.html</ref>, remettorna largementfòrça enla question cettesus aquesta théorieteoria.
 
Los esplech pòdon èsser utilizat coma d'[[Arma (guèrra)|armas]] son de segur d'entre los primièrs que l'Òme aja fabricats. En mai de lor importança intrinsèca per la subrevida e la proteccion de l'[[Espècia (biologia)|espècia]], aquestes espech an la particularitat de poder èsser utilizats caminato corrent, fàcia a un enemic o al percaç d'une presa, donc depè, alara que los autres esplech primitius podan èsser utilizadas qonque en posicion setada o al mens estatica. Atal, l'estacion depè, l'especializacion dels membres, e lo desvelopament de la [[man]] de l'Òme, son benlèu ligats a l'aptitud a la violéncia de sos aujòls (aquò es una [[ipotèsi]] discutada, veire per exemple la teoria de l'origina costièra de l'Òme, que constituís una autra ipotèsi).
== Notes et références ==
 
Dempuèi que vivon, en grop, puèi en [[societat]], los umans se parte paretjèron los pretzefachs e donc s'epecializèron sovent en foncion de leurs aptituds, naturalas o aqueridas, o dels besonhs del moment. Aquesta organizacion permtèt a l'umanitat de conservar, de transmetre, e donc de far evoluar las [[Tecnica|tecnicas]] de fabricacion dels espelechs. Lo desvolopament de l'esplech es una marsa de la [[sedentarizacion]] dles pòble<span></span>: le [[nomadisme]] impausa en efièch una restriccion en volum, en pès e en quantitat d'objecte de transportar. Es donc plan possible d'imatginar que lo-passatge de [[Caçaire-culheire|caçaire-culeire]] a aqueste de l'[[Agricultura|agricultor]] o [[Elevatge|elevaire]] se relizèron dons lo mèsme periòde. Se pòt efectivament pensar que l'agricultura demandèt d'esplechs aisidament voluminoses, al mèsme temps que la sedentaritat, fasent lor conservacion e reütilizacion possibla, fasiá « rendabla » lor fabricacion e lor desvolopament.
=== Notes ===
 
=== Energia non animala ===
Alara que los primièrs esplechs creats demandavan une manipulacion umana, intervenguèt enseguida l'energia animala, puèi d'espelchs foncionant amd una energia non animala<span></span>: pla segur la molina o lo molin d'aura.
Per [[Jacques Grinevald]], la [[Sadi Carnot (fisician)|revolucion carnociana]] que mena lo capvirament dins una ''societat termoindustriala'' amb l’utilizacion massissa de l’energia fossila ([[Carbon|casrbon]] puèi [[petròli]])<ref>J.Grinevald, « La révolution carnotienne : thermodynamique, économie et idéologie », Revue européenne des sciences sociales, {{numéro|36}}, 1976 ''in'' Alain Gras – Fragilité de la puissance.</ref> constituí una estapa decisiva. Ara la « poténcia del fuòc » permet l'aveniment d'una [[maquina]] novèla, bastida a l'entorn d'un [[motor]] e que constituís une ''bifurcacion dins l'istòria de l'esplech'', permetent de s'afranquir de la fòrça motritz de l'Òme, de l'animal, dels elements naturals, e de lors limitas e caractèr aleatòri.
 
=== NotesÈime ===
[[Fichièr:Lezyne_Carbon_10_collage.jpg|vinheta|Un sistèma multiesplechs.]]
L'esplech es un mejan que permet a son utilizaire un aprochament amb son [[desir]]. L'Òme atal passèt dels esplechs perlongaments de sos movements (la [[maçuga]], l'[[arc]], le laser, etc.), a d'esplech automatizats podent foncionar sens sa presencia (los [[Robòt|robòts]], las [[Maquina-esplach|maquinas-esplechs]], l'[[electronica]]) perlongant atal sa [[Volontat (folosafia)|volontat]].
 
Dins la mesura lo plaser provòca un apasiment en nodaltre, l'acompliment d'aqueste es supausat èsser facilitat per l'esplech. Aquesta idèa se basa pasmens sus la crecença que la realizacion de totes sos desirs es de voler: atal l'<nowiki/>''Esplech Suprèma'' seriá aqueste que a l'extrêma « feriá çò se voldriá en i pensant », alara que l'istòria montrèt que l'usatge determina lo benfach d'un esplech, mai que lo quita esplech: armament, medicacion, etc. Aquesta volontat d'acompliment dels desirs per l'esplech demora pasmens un principi que faguèt la fòrça de l'''Homo sapiens'', e de segur de sos aujòls.
 
== Pels animals ==
[[Fichièr:Gorrila_tool_use-Efi.jpg|vinheta|353x353px|Una femna gorilha utilizant un esplech (aquí un pal) per s'estabilizar dins una zona paludenca e atal recampar de sa man liura de las erbas aquaticas ([[2005]]).]]
Fòrça d'antropològs consideran que l'usatge d'esplech, facilitat per la [[bipedia]], joguèt un ròtle determinant dins lo desvelopament de la linhada umanas. Pasmens l'observacion mòntra que diferentas espècias d'[[Animalia|animals]] (subretot de l'òrdre dels [[primates]] que fan partit los [[Homo sapiens|umans]], mas tanben d'[[Ausèl|ausèls]], las [[Loira|loiras]] de mar e tanben unes insèctes coma la formiga corduriera -''Œcophylla''-) n'utilizan.
 
Atal se pòt observar de [[Monard|monards]] utilizar:
* de pals per trapar de fruchs, d'[[Insecta|insèctes]] o mesurar la prigondor d'una sompa per saber se la pòdon passar
* de pèiras per rompre des [[Notz|noses]] o coquilhum
Pasmens, s'agís sonque d'« esplechs rudimentaris », d'escasença e non perennes, donc puslèu simplament d'« instrument », coma indicat al paragraf precedent. Mas:
* L'abitacion de fòrça especias animalas constituís una veraia « fabricacion finalizada », a vegada perenne coma lo nis d'unes ausèls (que tornan a lor nis d'una annada sus l'autre)
* las restancas dels [[Vibre|vibres]] pòdon dificilament èsser considerat coma d'« esplech rudimentaris »<span></span>: quitament se ne son al vejaire foncional, son perennes e subretot entretenguts.
 
== Nòtas e referéncias ==
 
=== Nòtas ===
{{références|groupe=alpha}}
 
=== RéférencesReferéncias ===
{{références}}
 
== Vejatz tanben ==
 
=== Bibliografia ===
* {{Cite book}}
* {{Cite book}}
* Jean C. Baudet, ''De l'outil à la machine'', Paris, Vuibert, 2003.
 
=== Articles connèxes ===
 
=== Ligams extèrnes ===
 
[[Categoria:Esplech]]
[[Categoria:Tecnologia]]