|
'''Sépia''' [<span title="[s] en français « s » dans « sa » ; ailleurs avec la langue un peu plus en arrière. En basque, « s » dans « euskara »">s</span>[[Vocala semidobèrta anteriora non arredondida|ε]]<span title="[ʃ] « ch » dans « chou »">ʃ</span> ] estes un nom vernacular generic per de molluscs cefalopòdes classificats dins lo superòrdre dels decapodsdecapòdes e gropas dins lo taxon de las '''''Sepioida''''', des a dire dans l'[[Òrdre (biologia)|òrdre]] de las ''[[Sepiida]]'' e de las ''[[Sepiolida]]''.
Las sépias font partit de las espècias de cefalopòdes qu'an una creissença rapida, una prolificitat nauta e que las populacions mondialas crosan globalament dempuèi las annadas 1950. Amb las [[Medusa|medusas]], los [[Calmar|calmars]] e los [[Pofre|pofres]], semblan far partit d'unes taxons qui s'adaptan plan a la degradacion dels [[Ocean|mitans marins]], al prejudici d'autras espècias, e del moment que lor optim de condicions de vida serà pas passat<ref name="Doubleday2016">{{Revista}}Zoë A. Doubleday, Thomas A.A. Prowse, Alexander Arkhipkin, Graham J. Pierce, Jayson Semmens, Michael Steer, Stephen C. Leporati, Sílvia Lourenço, Antoni Quetglas, Warwick Sauer, Bronwyn M. Gillanders, « », ''Current Biology'', <abbr>vol.</abbr> 26, <abbr>n<sup>o</sup></abbr> 10, 2016, R406–R407[http://www.researchgate.net/publication/303464778_Global_proliferation_of_cephalopods en linha]</ref>. Fan l'objècte d'una pèsca comerciala qu'aumenta, en rason entra autras de la regression dels peises.
== Etimologia ==
Las espècias dels dos òrdres possedisson 10 braces ques dos, mai longs, son especializats dins la predacion. aquestas espècias pòdon getar de [[tinta]] nomenada tanben [[Sépia (tinta)|sépia]] coma per las espècias del [[Superòrdre (biologia)|superòrdre]] dels decapods. Las espècias qualificadas de sépias son mai sovent mai pichonas que los calmars, pasmens la mai granda, la [[Sepia apama|sépia giganta d'Austràlia]] pòt aténher a l'edat adult fins a 1 mètre de long.
Los pofres, elaseles, possedisson al mai que uèit braces.
Solas las sépias de l'òrdre de las sepiidas dispausa d'un òs, evolucion d'una coquilha intèrna, que lor servís per lor flottabilitat.
=== Uèilhs ===
[[Fichièr:Os_de_seiche_vue_des_2_faces.jpg|vinheta|Òs de sépia vista sus ambedoas fàcias]]
La sépia, coma d'autres cefalopòdes, possedís d'uèis sofisticats. Lor formacion e lor estructura finala diferís fòrça dels uèis de vertebrats<ref name="Muller">{{LigamMatthew web}}Muller, [http://www.bio.davidson.edu/people/midorcas/animalphysiology/websites/2003/Muller/development%20of%20the%20cephalopod%20eye.htm en lihna]<small> [archive]</small>, ''The Cephalopod Eye'', Davidson College Biology Department <small>(consulté le 6 avril 2007)</small></ref>. La semblança superficiala entre los uèis dels cefalopòdes e dels vertebrats es un bon exemple de convergéncia evolutiva. La pupilha de la sépia presenta una forma en « W »<ref>{{Revista}}. Schaeffel, C.J. Murphy et H.C. Howland, « », ''J Exp Biol'', novembre 1999 <small>(PMID [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10539961 10539961], [http://jeb.biologists.org/content/jexbio/202/22/3127.full.pdf en linha]<abbr>[PDF]</abbr>)</small></ref>{{,}}<ref>{{Revista}}Christopher J. Murphy et Howard C. Howland, « », ''Journal of Experimental Zoology'', 1990 <small>(DOI [[doi:10.1002/jez.1402560505|10.1002/jez.1402560505]], [https://www.researchgate.net/profile/Christopher_Murphy4/publication/230094844_The_functional_significance_of_crescent-shaped_pupils_and_multiple_pupillary_aperture/links/56aa5e9908aed814bde698e2.pdf en linha] <abbr>[PDF]</abbr>)</small></ref>. Pasmens se las sépias destrian pas las colors<ref name="Mathger">{{Revista}}L.M. Mäthger, A. Barbosa, S. Miner et R.T. Hanlon, « », ''Vision Research'', <abbr>vol.</abbr> 46, <abbr>n<sup>o</sup></abbr> 11 de mai de 2006 <small>(DOI [[doi:10.1016/j.visres.2005.09.035|10.1016/j.visres.2005.09.035]], [http://hermes.mbl.edu/mrc/hanlon/pdfs/mathger_et_al_visres_2006.pdf en linha])</small></ref>, percevon la polarizacion de la lutz, çò que lor permet de mehorar lor vision dels contrastes. An de doas fovèas, de zonas concentrant las cellulas receptriças sus lor retina. L'una permet de veire puslèu cap a l'abans, l'autre puslèu cap al rèire. L’uèlh acomòda la vision desplaçant l'ensemble del cristallin al respècte de la retina puslèu que de lo desformar coma es lo cas pels mamifèrs. Que lo nèrvi optic es posicionat rèire la retina, l’uèlh de la sépia a pas de punt cèc coma pels les [[Vertebrata|vertetebrats]].
D'estudis scientifics daissavan pensar que l’uèlh de la sépia se desvelopa entièrament abans sa naissença e comença a observar los alentorns alara que la épia es encara dins son uòu. Un estudi francesa suggerís que la sépia preferís caçar de predas qu'a podut observar abans son espelida<ref name="BBC">{{Ligam[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7435757.stm web}}en linha], BBC News, 5 de junh de 2008</ref>.
=== Capacitats exepcionalas de camoflatge adaptatiu ===
La sépia coma lo pofle es dotada d'una vista excellenta e pòt mercé a un camoflatge adaptatiu s'amagar dns son environament o exprimir des « sentiments » amb los motius colorats cambiadisses de sa pèl. Que sa pèl es dotada d’una triple sisa de leucofòrs (rebatissent unifòrmament la lutz), d’iridofòts (font de colors iridescentas per difraccion de la lutz) puèi de cromatofòrs (que, jos l'accion del cervèl lor permetpn de fa de cambiaments subte de color, en arborant des motius colorats complèxes). De cromatofòrs son mai dins una certa mesura « contractils », permetent a la sépia de modificar la textura de sa pèl per encara melhorar son camoflatge<ref>Octo camouflage (sweetrandomscience) : http://sweetrandomscience.blogspot.fr/2012/05/octo-camouflage-les-super-pouvoirs-de.html</ref>.
== Annèxes ==
== Nòtas e referéncias ==
{{Reflist}}
{{Références|colonnes=2}}
|
