Paradís : Diferéncia entre lei versions

Lo '''paradís''' o [[jardin d'Edèn]] representa sovent lo luòc final ont los umainsumans seránseràn recompensats de lor bon comportament. Es un concèpt important presentat al començament de la [[Bíblia]], dins lo libre de la [[Genèsi]]. A donc un sens particular per las religions abraamicas.

Dins un sens mai larg, lo concèpte de paradís es present dins gaireben totas las [[religions]]. Los cresents parlan tanben del « Reialme de Dieu » que serà manifestat a la fin del mond. Un concèpte semblable, lo ''[[Nirvana (bodisme)|nirvana]]'', existí dins l'[[indoïsme]], lo [[jaïnisme]] e lo [[bodisme]], pasmespasmens se seriá dins aquel cas mai d'un estat eperitalesperital qu'un luòc fisic.

Lo tèrme se trapa pel primièr còp en - 362 per [[Xenofon]] dins l'[[Economic]]<ref>IV, 13</ref> per designar de jardins que lo rei de Pèrsa [[Cir II lo Gran|Cir lo Gran]] ordonava detrobarde trobar pertot ont lo menavan los sieus viatges.

Lo tèrme ''paradís'' es eissit d'una lenga fòrça anciana, l'[[Iran|iranian]] avestic ont ''pairidaēza'', significa ''barri reial o nobiliairinobiliari''. Lo tèrme se transmet enseguida al [[persan]] (''pardēz'', voulantvalent a dire ''enclaus''), puèi al grèc ancaenancian {{Grèc ancian|παράδεισος}} (« ''paradeisos'' » significant ''un pargue claus ont se trapan d'animals fèrs'') per venir al latin crestian (''paradisus'').

* Dins son sens primièr, lo tèrme designa un jardin d'agrementagradament<span></span>: la Bíblia grèga utiliza {{Grèc ancian|παράδεισος}} per descriure lo « jardin [mai exactament l'enclaus] de la Genèsi ».

Amb [[AgustinAugustin d'Ipòna|Augustin d'Ipòna]], lo tèrme en latin evòca dempuèi de biais mai imatjat e mai larg un « luòc de bonaur esperital ». La forma sabente ''paradis'' remplaça la forma ''pareïs'' a la fin del [[sègle XI]]<ref>Article « Paradis » in Alain Rey (dir.</ref>. A partir del [[sègle XI]], lo mot exprimant la felicitat tot en conservant la nocion de jardin, es utilizada dins la locucion de « paradís terrèstre », per designar un luòc ric e fecond. Lo tèrme dintrèt tanben per analogias dins lo vocabulari usual per designar de concèptes profans, variats, amb un reson puslèu positiu<ref>cf. </ref>.

Las descripcions de l'al delà dins la mitologia grecoromana son pas unifòrmes, segon qu'on se referís a [[Omèr]], [[Virgili]]<ref name="Historia C. Salles">Catherine Salles, « Mythologie gréco-romaine : Voyage au centre de la Terre », in ''Historia-Thématique'', {{n°}}117, janvier-février 2009, {{pp.}}6-7</ref>... D'un biais general, pels ancians, l'univèrs dels mòrts constituís una forma de negatiu del mond dels vivents, los Infèrns (''inferi'') o « çò qu'es al dejós » - ont los mòrts vivon jos forma d'ombras impalpablas. Es lo reialme d'[[Ades]] - Pluton pels romans - soberansobeiran tiranic e insensible, e de son esposa Persefòna - Proserpina pels Romans. Las almasamnas dels mòrts passan debansdavant los tres jutges Eac, Minòs e Radamant qu'estatuan sus lor astra per l'eternitat.

Los condamnatscondemnats son dirigits cap al Tartar. Los justes son eles dirigits cap a un luòc de felicitat, los camps Elisèus o las Illas dels Benastrucs. Los elegits i vivon dins un printemps eternal, sus una tèrra feconda per produch tres culhidas cada an, dins l'inchalhença e l'òci. Seguent [[Virgili]], los elegits an en comun l'importança dels servicis donats a la comunautat e se trapa d'entre eles de fondators de vilas, de grands guerrièrs, de prèires, de poètas o encara d'artistas. Aquelas visions imatjadasimajadas de l'al delà essent pasmens luènh de far consensus, coma o mòstra exemple lo scepticisme de Juvenal que parla de fablas que pas degun poiriá creire levat los nenons<ref>Juvénal, ''Satire'' II, cité par Catherine Salles, op. cit.</ref>.

Quand un rei pèrsa volgavanvolián onorar qualqu'un que li èra car, lo nomenava « companh del jardin », e li donava lo drech de caminar dins lo jardin dins sa companhiá. Se trapa benlèu un reson d'aquela practica dins la Bíblia, ont Dieu es descrich a l'imatge del rei: « entendèron lo Senhor Dieu que caminava pel jardin al buf del jorn » (Gn 3:8)<ref>http://www.teheran.ir/spip.php?article2091#gsc.tab=0</ref>.

''NB: Comparar Dieu a un roirei pèrsa pòt èsser un pauc estranh. L'extrach mencionat çai dessús es un pauc diferent dins lo tèxte establit per l'Abadiá de Maredsous : "Entendèron lo bruch del Senhor Dieu, que passava dins lo jardin a la brisa del ser." Gn 3,8.''

Dins la cresença mesopotamiana, totes los mòrts se trapan als Infèrns, sens esper de salut, ont vivon una existéncia mòrna e tenebrosa, condamnatscondemnats a se noirir de posca e d'aiga fangassa, incapables de cobrir los sieus besonhs sens l'ajuda dels vivents. Sembla pas existir de jutjament ''post mortem''<ref>cf. </ref> - inutil en l'abséncia de teologia esoterologica - e solas las divinitats escapan al « País del non-retorn ». Existís una excepcion notabla au sòrt partejat per totes los umans, aquel de Uta-Napishtim, sol uman a aténher la vida eternala mercé a la planta de vida<ref>Lourik Karkajian, « La mort et l'après-mort dans le Proche-Orient ancien : Égypte et Mésopotamie », in Odette Mainville et Daniel Marguerat (dirs.</ref>.

Pasmens, los mites orientaux sempreorientals acordèron totjorn una granda plaça als jardins e als elements que lo compausan, arbres, plantas e aiga. Lo sobeiran mitologic pèrsa de l'edat d'aur demorademòra dins un jardin en nautor ont butan d'arbres magics coma l'arbre de la vida e d'ont raja l'aiga de la vida que fa la tèrra fertila. Se vei la figuracion simbolica d'aqueles jardins mitologics dins los temples mesopotamians que cofancoifan los [[Zigorat|zigorats]]<span></span>: dins un jardin penjat ont regola l'aiga d'una conca a costat de que se ten una sèrp<ref>celui-ci, symbole d'éternelle jeunesse et de fertilité dans la mythologie mésopotamienne, sera délibérément désacralisé par les rédacteurs de la genèse ; cf. </ref>, d'arbres de diferentas esséncias, coma l'arbre de la vida que dubrís la pòrta del cèl fan lo decors de la jaça nupciala dels dieus. Dins l'epopèia de [[Gilgamesh]], l'eròi mesopotamian, cercant de la planta de la vida que dona l'imortalitatimmortalitat, rejonh un jardin que lo fulham es de [[lapis]] e los fruchs de [[robin]].

Li sheol es un luòc mencionant dins la Torà josieva e ont demorandemòran las almasamnas dels cresents, en vista de lor desapareisson finala dins los darrièrs temps.

Dins la [[Cristianisme|religion crestiana]], i a dos paradisesparadisses<span></span>: lo paradís '''terrèstre''' e le paradís '''celèst'''.

L'expression « paradís terrèstre » existís pas — atal — dins lo tèxte ebriueebrieu de [[Genèsi|la Genèsi]] (primièr libre de l'[[Ancian Testament]]).

Lo vocable es utilizat dins los títol de capítols aponduts dins unas edicions (coma aquela de la ''Vulgata''), per far lo tèxte original mai aisit de légir. Lo tèxte original de la Genèsi es escrich sens cap de capítols e mencioanmencionan dons pas de paradís terrèstre. Sul fond, l'expression designa lo luòc creat per [[Dieu]] per [[Adam]] e sa femna (que l'òmaòme designa per [[Èva]], uqu'es ela que donarà la viadavida a sos descendents: [[Èva]] significariá donc la Vida) e ont aqueles aurián degut viure amb lors descendents.

Segon lo libre primièr de la [[Bíblia]], lo [[Genèsi|libre de la Genèsi]] descriu un ''jardin dels delicis'' o ''[[jardin d'Edèn]]'', jardin meravelhósmeravilhós ont buta totas menas d'arbres e de plantas amb fruches delicioses, e ont convivián en armonia totes los animals, governat per l'Òme.

''« Lo Senhor Dieu plantèt un jardin en Edèn, a l'Orient, e i placèt l'òme qu'aviá format. Lo Senhor Dieu faguèt grelhar del sol tot arbre d'aspècte atrasent e bon de majarmanjar''

" l'arbre de vida " al mièg de jardin e " l'arbre de la coneissença del bonaurbonaür e del malaür " »

Pasmens, la sèrp, revelada enseguida coma essent [[Satan]] (veire Ap 12:9), capitèt a convéncer Adam e Èva de s'emancipar. Aquela emancipacion los mena a conéisser e ensejarensajar lor natura umana, facha de « Ben » mas tanben de « Mal ».

* DescobrissinDescobrisson que son pas [[Dieu]]. Aquela presa de censciénciaconsciéncia amara mena a la presa de [[Consciéncia|consciéncia morala]], la culpabilitat, lo pescat original. Aquel desclassament es simbolizat pel fach que se sentisson « embandits del paradís terrèstre » ;

* L'experimentacion del principi de realitat, jos la forma de finitud, de la raretat e de la necessitat es tanben vecutviscut per eles: « D'ara enlà trabalharàs a la sudorsusor de ton front »<ref>Gn 3:19</ref>.

De confessions fondamentalistas crestianas preferisson insistir sus de visions mens simbolicas del Paradís e privilegianprivilègian d'interpretacions mai estrictas, centradas sus las idèas de castig, de casuda, e de pescat original.

Segon l'idèa comuna, lo paradís celèst es la demora de las [[ArmaAmna|almasamnas]] delddels justes après lor mòrt<ref>{{Ligam web}}. </ref>. Es pas un luòc material mas un estat esperital, ont los justes coneisseràn le repaus, lo bonaür eternal, perfièch e infinit dins la contemplacion de Dieu<ref> 1Jn 3:2; 1Co 13:12; Ap 22:4</ref>. Lo paradís terrèstre èra l'imatge del paradís celèst.

Es tanben per causida que, a l'oposatopausat, las almasamnas de las personas qui refusan Dieu se separan d'el e aquela « auto-exclusion » (catequisme de la Glèisa catolica) constituís l'infèrn <ref>{{Ligam web}}.</ref> quesqu'auto-exclusissem ''de facto'' de l'Amor e del Bonaür, Dieu essent l'un e l'autre<ref>{{Ligam web}}</ref>.

: « Jèsus, te remenbraremembraràs de ièuieu quand vendràs dansdins ton règne. »

: Jèsus li respondiguèrespondiguèt<span></span>:

: « Amèn teo lote declaradeclari<span></span>: uèi, amb ièuieu, seràs dins lo paradís. »<ref>Traduction officielle de l'[//fr.wikipedia.org/wiki/Église_catholique_romaine Église catholique romaine] pour la [//fr.wikipedia.org/wiki/Liturgie liturgie].</ref>

RemacaRemarca<span></span>: D'autras traduccions dona atal lo tèxte:

s'apiejant sul fach que Jèsus foguèt ressuscitat sonque dos jorns après e non llolo meteis jorn de sa mòrt. Après sa resurreccion, Jèsus declara a Maria Magdalena:

: « Daissa de t'arrapar a ièuieu. Qu'ai pas encara pujat cap Paire. Mas va tte'enn cap als mièusmieus fairesfraires e diga lor: "Pogi cap a mon Paire e vòstevòstre Paire, e cap a mon Dieu e vòstre Dieu." » (Jn 20:17)

Aquò fa supausar que la promesa de Jèsus facha l'ancian lairon serà compidacomplida pas que lo jorn de la Resurreccion coma amonciatanonciat pellpel quita Jèsus  dins Joan 5. 28-29.

La definicion del paradís, per la [[Glèisa de Jesucrist des Sants des Darrèri Dies|Glèisa de Jèsus Crist dels sants dels darrièrs jorns]] (mormons), es fondada sul capítol 76 de Doctrina e Alianças, e sus l'epistòla als Corintians (cap. 1), dansdins la [[Bíblia|Bíbla]].

L'al delà es d'en primièr divisat en doas partidas fins al Jutjament darrièr; es en seguida divisitdevesit en quatre nivèls, que tres son qualificats de gra de glòria que, per illustrar, son comparats a de còrs celèsts.

* o la '''prison dels esperits''', luòc d'ànciaànsia e de sofriment, ont pasmens los esperits se pòdon repentir e recébrerecebre lo bateg dels mòrts.

Après la resurreccion e lo jutjament darrièr, las gents son enviadas dins un d'aquel quatresquatre nivèls:

* Lo '''Reialme terrestreterrèstre''', que la poténcia e la glòria son comparablas a aquelas de la luna reservats als justs que coneissevanconeissián pas l'Evangèli e repentits. Lo Paire ven pas jamai dins aquel reialme mai Jèsus Crist lo visita e l'esperit sant es amb eles.<span></span>

* Lo '''Reialme telèstcelèst''' qu'es comparabla a la glòria de la estelas. Luòc de dolors que se'n pòt rescatarescapar per rempentirrepentir après mila ans.

* Lo '''reialme de perdicion''', o la tenèbras, es lo nivèl mai bas e sens glòria, lo domèni de Satan. Reservat a aqueles que coneguèron l'ÉvangileEvangèli coma verai, que lo rebutèt e s'opausèt a Dieu.

Es un luòc extraordinari ([[Jannà]]) es incommensurable reservat segon l'Alcocanlo Coran e la tradicion islamica, als cresents preïslamics e als musulmans pioses dins l'Al delà per l'eternitat<ref>Malek Chebel, Dictionnaire des symboles musulmans, éd. </ref>.

L'AlcoranLo Coran utiliza mai sovent lo mot ''jardin'' (arabearabi : ''jannà جنّة),'' per designar lo paradís. Per onze còp, l'expression « jardin d'Edèn » es empegada (ʿadn عدن, Éden). Per dos còps i a lo mot « paradís » (firdaws فردوس, pl. farādīs فراديس, venent du persan pārādīs پاراديس, jarddin ; vinhòblevinhal)<ref>''Coran'', ''La caverne'' XVIII; 107 et ''Les croyants'' XXIII ; 11</ref>.

L'Lo [[Alcoran|AlcoanCoran]] dona de descripcions<span></span>:

I a de fluvis coma dins lo paradís terrèstre de la [[Genèsi]], mas i raja mai que d'aiga (lach, vin, melmèl)

Se pòt i beure de vin qu'enbrigaembriaga pas.

Selon Jean Herbert, indianista francés, « Infèrn e paradís son considerats dins l'Índia sonque coma de luòcs de demorança temporaris ont anam de còps qu'i a per prene la retribucion de la nòstras accions bonas o malas qu'an pas encara portat lor fruch » « Un paradís que seriá eternal es una una contradiccion " [segon Vivekananda], e del meteis per l’infèrn. Aqueles tèxtes, prises literalament (per exemple la Bhagavad-Gita, I, 44), semblan indicar lo contrari, mas totes los commentators e, çò qu'es mai important, totes los savis son categorics. Aquel caractèr non eternal s’explica subretot a causa de doas consideracions d’òrdre logic. La primièra, es que se aqueles sejorns an un començament, devon, coma tot çò qu'a un començament, aver tanben una fin. La segonda, es que las accions qu'es capable l'òme essent necessàriament limitadas, amnamb una finifin, e podent pas èsser infinidas, lors consequéncias pòdon pas aver lo caractèr d’infinitat qu'ellaselas meteissas an pas. La durada dels castigs e prèmis d'aqulasaquelas accions umana es dons de segur limitada e proporcionala » Jean Herbert, Spiritualité hindoue, Albin Michel, 1972, p. 108-109. 

Segon los esoteristas modèrnes, coma lo [[teosofisme]] d'[[Helena Blavatsky]], l'[[antroposofia]] de Rudolf Steiner, Omraam Mikhaël Aïvanhov e plan d'autesautres, reincarnacionistasreïncarnacionistas, i a, après la mòrt del còrs fisic, survivença d'unes còrs esubtils, puèi infèrn e paradís, fin finala [[Reïncarnacion|reincarnacionreïncarnacion]]. Aïvanhov escriu<span></span>: a la mòrt, « quitatz los diferents còrs que devètz vos liberar los uns après los autres: d'en primièr lo còrs fisic, puèi, pauc de temps après, una setmana o doas, lo còrs eteric; enseguida, lo còrs astral, e, làlai, es fòrça mai long, que, dins lo plan astral, son amolats la passions, los cobejança, totes lo sentiments inferiors. E aquí es l'Infèrn<span></span>: lo plan astral e lo mental inferior [lo còrs mental] ont se deu demorar lo temps per se purificar. Enseguida, vos liberatz del còrs mental, e es aquí que comença lo Paradís, amb lo primièr cèl, lo segond cèl, lo tresen cèl... La tradicion ne dona set. E es après èsser completament escorgat que se dintra nud dins lo seten cèl; 'tot nud' es a dire purificat, sens travas. E es lo retorn de l'òmesòme sssus tèrra, la naissença de l'enfant. Se vestís d'en primièr dels còrs subtils (astmic, bodic, causal), puèi dels còrs mental, astral, eteric, e fin finala dels còrs fisic »(''L'homme à la conquête de sa destinée'', Éditions Prosveta, 1981, <abbr class="abbr" title="pagina(s)">p.</abbr>&nbsp;161-162).

=== Selon las fiilosofiasfilosofias espiritualistas ===

Segon las òbras d'[[Emanuel Swedenborg]] et d'[[Allan Kardec]], mai una persona progressaprogrèssa e desvolopa sas qualitats pendent sa vida terrèstra, mai lo mond que l'aculhís dins l'a delà esee es evoluat<ref>« La vie dans les mondes supérieurs est déjà une récompense, car on y est exempt des maux et des vicissitudes auxquels on est en butte ici-bas. </ref>.

* Xavier Kawa-Topor et Pierre Lançon (sous la direction de),   ''Enfer et Paradis  : l'au-delà dans l'art et la littérature en Europe'', Actes du colloque international de Conques, 22-23 avril 1994,  Les cahiers de Conques {{n°|1}}, édition CEACM, 1995, 426 p. {{ISSN|1250-6168}}

* [[Indulgéncia|Indulgéncia (catholicismecatolicisme)]]