Galhac (vin) : Diferéncia entre lei versions

Vinhal d'aspècte multiples, prepausa de vins roge, de primor, rosat, blanc sec, perlat, doç, petejaire. Son istòria es vièlha de mai de milmila ans; sa creacion vendriá dels [[Gàllia|Galleses]], abans l'arribada dels [[Empèri Roman|Romans]] e son desvolopament als monges de l'[[abadiá de Sant Miquèl de Galhac]]. Los istorians del vin Roger Dion e Marcel Lachiver se pensan totes dos qu'amb aquel de Côte-rôtie {{cita|Galhac es lo mai ancian vinhal de França}}<ref>[[Marcel Lachiver]], {{opcit}}, p. 531.</ref>. La reputacion de sos vins blancs li val un classament en [[apellacion d'origina contrarotlada|AOC]] en [[1938]]. Los rosats e roges son classats en [[1970]].

Lo pòble rutèn arribèt al sègle IV ab. CabC. Ocupèt un territòri que correspond mai o mens als departaments actuals de [[Tarn (departament)|Tarn]] e d'[[Avairon (departament)|Avairon]]. Aqueles Cèltas metèron en valor la riquesa locala en cultivant e vendent froment, [[òrdi]], [[lin]], cambe<ref> id "albi"</ref> e en expleitantespleitant lo mineral de fèrre d'[[Ambialet]] o lo coire de [[Trebàs]]<ref>[http://www.tarn.fr/index.php?id=277 Histoire du département du Tarn] sur le site ''tarn.fr'', consulté le 3 février 2010.</ref>.

Los [[Empèri Roman|Romans]] descobriguèron la region al sègle II ab. C <ref>"albi" [http://www.mairie-albi.fr/decouvrir_albi/histoire/histoire.html Histoire d'Albi] sul site ''mairie-albi.fr''</ref>. Inicialament, son subretot exploradorsexplorators e comerciants que cerquèron de merças de valor. D'anfòras italicas trobadas sul site de Berniquaud<ref>id Tarn</ref><ref>[http://www.lauragais-patrimoine.fr/HISTOIRE/GENERALITES/generalite1000.html Panorama istoric de la region de Revèl] sul site ''lauragais-patrimoine.fr''.</ref>, comuna de [[Sorese]] mòstran que venián tanben vendre de vin. Lo gost dels galleses per aquel es reconegut<ref>[http://www.archeo-lattes.cnrs.fr/ColloquesSeminaires/Colloque_VinsRomains.htm Colloque: 'Itinéraire des vins romains en Gaule''], sul site ''arche-lattes.cnrs.fr''.</ref>. Lo territòri dels Rutèns es lèu annexat par [[Juli Cesar]] pendent la [[Guèrra de las Gàllias]] en -51<ref> id "tarn"</ref>.

Lo vinhal galhaquésgalhagués es un dels pus vièlhs [[vinhal]]s francés. Sas originas vendrián segurament d'abans l'ocupacion romana. De tèstes de [[terralha]] de vinagre datant del sègle II ab. C foguèron descobèrts a [[Montans]]<ref>[http://www.archeosite.com/ Arqueosite de Montans]</ref>, sus la riba esquèrra de Tarn. Aquò pareis atestar d'una activitat viticòla fòrça anciana perque a aquela epòca [[Tarn (riu)|Tarn]] venguèt navigable abans de rejónher [[Gironda]]<ref >"ML33"[[Marcel Lachiver]], p. 33.</ref>. La preséncia de Tarn favorís lo transpòrt, via Garona, vèrs Burdigala e l'[[Ocean Atlantic]] a una epòca ont lo [[vinhal de Bordèu]] existissiá pas encara<ref> "Lavignac"</ref>.

Aquela tèrra [[lengadòc|lengadociana]] foguèt dominada par una cavalariá rafinada qu'aimava la gastronomia e lo bon vin. Lo vin de Galhac se trapava sus las melhoras taulas. Al sègle XIII, [[Raimon VII de Tolosa|Raimon VII]], [[comte de Tolosa]], edictèt un dels primièrs decrets <ref>[http://www.hachette-vins.com/le-guide-hachette-des-vins/regions-viticoles/sud-ouest/le-piemont-du-massif-central/gaillac-3-292-104-211.html/ L'appellation gaillac] sur le site ''hachette-vins.com'', consulté le 11 février 2010.</ref>, aquò mostrèt la volontat de produire un vin de qualitat. L'apond dins las vinhas foguèt enebida, levat aquel venent de las colombas. Aquel fems nomenat « colombina » es a l'origina del grand nombre de colombièrs dins la region<ref> id "a" p.&nbsp;47</ref>. {{Cita|Aqueles fems son los melhors per la qualitat e la quantitat del vin, gaireben totes los autres fasián qu'empejorar son gost subretot los pudents e los poirits. Al ponch que vos abstendriatz. Tala consideracion tan plan trabalhèt pel Galhac que per decret public, lo fems dins la vinha i es enebit, essent pas permés, e mai pels particulars, d'apondre la soasua vinha de paur de ravalar la reputacion de lor vin blanc}} [[Olivier de Serres]] en 1600<ref> "a" p.&nbsp;40</ref>

Al retornar la [[patz]], se tornèt plantar de vinha e vendre de vin. Los cònsols de [[Galhac]] e [[Rabastens]] establiguèron en [[1221]] una carta de las bonas practicas viticòlas anant de la seleccion dels plants e dels terradors a la causida de la fusta de barrica en passant pel [[ban de las vendémias]]. Los vins produits a aquel periòde serviguèron per la consomacion locala mas tanben per l'exportacion. Aquela se fasiá per via navigabla sus de [[gabarra]]s sus [[Tarn (riu)|Tarn]] puèi [[Garona]] fins a [[Bordèu]] ont los [[vin]]s èran enviats dins lo nòrd d'[[Euròpa]]: [[França]], [[Anglatèrra]] o encara als [[Païses Basses]]: en 1253, [[Ricard III d'Anglatèrra]] se faguèt enviar vint barricas de vin de Galhac. En 1285, Anglatèrra importava totjorn de vins de Galhac, [[L'Illa d'Albigés]] o [[Rabastens]]<ref>[[Marcel Lachiver]], {{opcit}}, p. 96.</ref>. A la començança del sègle XIV, la reputacion dels vins del GalhaquésGalhagués èra segura. Progiá, entre 1306 e 1307, annadas que los comptes foguèron conservats, 40 % dels vins passavan pel bacin de [[Garona]] cap a Bordèu per èsser exportats<ref>[[Marcel Lachiver]], {{opcit}}, p. 114.</ref>. [[Enric IV de França|Enric IV]] foguèt grand amator de vin de Galhac<ref> "vingaillac" [http://www.vins-gaillac.com/frm01.html Site du CIVG : ''Gaillac, Grand Vin du Sud-Ouest'']</ref>. Foguèt lo començament de l'epòca dels « vins del gal », marca amb lo fèrre pausat sus las botas que sortissián de la vila, mas tanben de la dominacion exclusiva dels jurats de [[Bordèu]], fixant las condicions de venda dels vins del País Naut, obligats de passar per Garona.

Un dels entrepartits de las guèrras de la Revolucion puèi del [[Primièr Empèri]] foguèt la dobertura dels mercats amb la fin de las barrièras doanièras interioras<ref>"a" p.&nbsp;63</ref>. Lo [[Blocatge Continental]] penalizèt lo comercicomèrci alunhat de vin. Los vinhairons vendèron alara suls mercats locals. Los primièrs restaurants dubriguèron, creats pels ancians cosinièrs dels grands ostals de familha. La gastronomia e lo bon vin se democratizèron. Alara qu'una borgesiá que lèu venguèt rica aviá besonh de produits de consomacion correspondent a sos mejans, los obrièrs (minaires de [[Carmauç]], obrièrs d'Albi, de Tolosa) comencèron de beure de vin e una partida del vinhal comencèt de produire en massa per bas prètz.

La crisi de la [[filloxèra]] arribèt vèrs [[1870]]. Dins un primièr temps, lo vinhal de Galhac faguèt de grands profits<ref> "a">p.&nbsp;67</ref>. En efèit, inicialament, foguèt pas tocat e profitèt provisòriament del creis dels cors. Aquel periòde se termina en junh de 1879 quand lo cònsol d'[[Amarens]] senhalèt a la prefectura los primièrs simptòmas de la malautiá. E mai de la destruccion del vinhal, aguèt una influéncia notabla sus la qualitat del vinhal fins a la fin del sègle XX. L'adaptacion dels plants a lor terrador deu èsser vista tornarmai. La plantacion de plants empèuts còsta car e pòt menar a fracas. L'escassetat del vin fa aumentar los cors e una partida del vinhal tornèt èsser plantada per de grands rendements. Aqueles plants produson de grandas quantitats de vins ordinaris e pauc alcolizats. Paul Strang<ref> "Strang" Paul Strang, Vins du sud-ouest ed: Éditions du Rouergue, février 1997 ISBN 2841560546</ref> senhalava que lo vinhal de Tarn èra majoritàriament productor de vins roges. La plantacion del vinhal amb de plants productius damatge la reputacion<ref> "a">p.&nbsp;71</ref>. Pels plants de blancs, lo mausac dominava al detriment del len de l'el, mas subretot de l'ondenc e del verdanelverdanèl que dispareissiá. Plant qualitós, consèrva un bon imatge als vins blancs. Es al mausac que Galhac deu son classament en AOC dempuèi 1936.

Pendent la [[Revòlta dels Vinhairons|revòlta dels vinhairons de Lengadòc en 1907]], los trebolums toquèron pas Galhac e mai se los problèmas foguèron comuns. Una delegacion foguèt enviada a la manifestacion del 9 de junh de 1907 a [[Montpelhièr]]<ref> "c" photo et légende p.&nbsp;32-33</ref>. En 1938, los vins blancs obtenguèron l'[[Apellacion d'origina contrarotlada]]<ref>Decret del 21 de març de 1938.</ref>. Per aquela reconeissença qualitosa, un grand vinhal de vin de taula remontat en gra pels vins d'[[Argeria]] raportava mai que las vinhas plantadas amb las varietasvarietats ancianas. Lo vin roge es pas mai qu'un pichon vin entre fòrça autres que se vend en quantitat mas amb bas prètz. Paul Strang raportèt que l'obtencion de l'AOC pels vins roges passa per un retorn als plants qualitoses tradicionals. Una vinha essent plantada per 30 o 40 ans, caldrà aquel temps per que las vinhas plantadas de plants roges vengan a èsser recompensadas pel preciós labèl. La reaccion arriba vèrs los ans 1950 amb un renovèl de la cooperacion. La cava de Galhac regropava alara 750 aderents que portavan per vinificar e comercializar {{formatnum:25000}} ectolitres per an<ref>Marcel Lachiver, {{opcit}}, p. 500.</ref>. Signe d'un cambi d'epòca, la cava es implantada lo long de las vias del tren alara que los negociants tradicionals de Galhac avián lor chais d'expedicion al bord de Tarn.

Lo vinhal de Galhac s'espanespandís sus seissanta quilomètres. Comença a l'èst d'Albi, a [[Cunac]], e continua fins a [[Sant Somplesi]] a l'oèst, lo long del val de [[Tarn (riu)|Tarn]]. Del nòrd al sud, comença a [[Mosièis e Panens]], al nòrd de [[Còrdas]] per finir aulal sud dels tèrmes de [[Buscas]], al nòrd de [[Graulhet]], quaranta quilomètres mai al sud.

Lista de las comunas del terrador de la riba drecha: [[Bernac (Tarn)|Bernac]], [[Bròsa]], [[Caüsac de Vera]], [[Castanet (GalhaquésGalhagués)|Castanet]], [[Castèlnòu de Lèvis]], [[Castèlnòu de Montmiralh]], [[Sestairòls]], [[Faiçac]], [[Galhac]], [[La Bastida de Lèvis]], [[L'Illa d'Albigés]], [[Montelhs (Tarn)|Montelhs]], [[Ribièiras]], [[Salvanhac]], [[Senolhac]], [[Sant Bausèli]], [[Santa Crotz (Tarn)|Santa Crotz]] e [[Vilanòva de Vera]]

Lo País Cordés es un replan valonat. Son sòl es fin e leugièr sus una ròca maire calcària. Es adaptat als vins blancs en rason de son altitud e de son clima mai fred. La maduretat dels rasims blancs dura una quinzena de jorns de mai que dins la val de Tarn, balhant un bon equilibri entre acid-alcòlalcoòl, e los gosts florals e fruchats als vins. Los vins roges son equilibrats, fruchats e espeçats, e d'una bona vivacitat

imatge:Lagrave 4.JPG|Primièra laissa, ''grosgròs plan'' sul sòl de sables, limons e gravièrs

imatge:Rougeanel 1.JPG|Segonda laissa de Tarn, ''grosgròs plan'' sus las gravas abondantas e la tèrra roja cargada en oxid de fèrre.

[[Imatge:Vigen Gaillac neige.jpg|thumb|alt=Photographie montrant une vigne enneigée. (chute tardive le 8 mars 2010)|Vinha galhaquesagalhaguesa jos la nèu lo 8 de març de 2010.]]

Lo clima galhaquésgalhagués es jos influéncias multiplas.

En 1840, lo departament de Tarn representava {{unitat|31000|ha}}; aquela superfícia foguèt repartida suls arrondiments d'Albi ({{unitat|7000|ha}}) Galhac ({{unitat|14000|ha}}), Castras ({{unitat|4000|ha}}) e La Vaur ({{unitat|6000|ha}}). Per comparar amb la superfícia actuala, cal inclure dins la superfícia galhaquesagalhaguesa mai de la mitat de las superfícias dels arrondiments de La Vaur e Albi, l'arrondiment de Galhac a l'epòca cobrissiá pas tota la zòna uèi classificada en AOC. L'airal concernís prèp de {{unitat|21000|ha}} per Galhac e {{unitat|10000|ha}} pel rèsta del vinhal tarnés.

Philippe Viguier<ref> "c" p.&nbsp;45</ref> dona una bona evolucion del vinhal galhaquésgalhagués dins los ans 1960-1990:.

Pels vins roges, lo duoduò jurançonJuranson N e portugués blau B es passat d'una dominacion sus un vinhal pas encara AOC cap a una desafeccion ligada a lor exclusion de la lista dels plans en 1970, pendent la dubertura de l'apellationapellacion als vins roges e rosats. Es de notar qu'entre 1960 e 1980, sa superfícia progressèt, mostrant l'inèrciainercia de las abituds. Los plans AOC son, eles, sortits de res. En 1960, sol lo duras N aviá una superfícia plantada significativa.

Entre 1999<ref>Source : CIVG</ref> e 2004<ref>[http://www.ladepeche.fr/article/2006/11/30/67387-Tarn-Ils-arrachent-leurs-ceps-la-mort-dans-l-ame.html ''Tarn. Ils arrachent leurs ceps la mort dans l'âme''], consulté le 20 octobre 2009.</ref>, la superfícia de l'AOC Galhac demeniguètdemesiguèt; foguèt en 2005 de {{unitat|3000|ha}} sus un vinhal de {{unitat|8000|ha}}. ({{unitat|5000|ha}} de vin de país de las còstas de Tarn e vin de taula).

Fòrça autors e ampelografsapelografs soslinhèron la singularitat de las varietats del rasim dins lo GalhaquésGalhagués. Hugh Johnson fa aquela conclusion: {{Cita|Los plants indigènas fòrças ancians son los testimònis d'una epòca d'abans la plantacion dels grands vinhal d'Aquitània}}<ref>[[Hugh Johnson]], ''Une histoire mondiale du vin, De l'Antiquité à nos jours'', Hachette pratique, Paris, 2002, p. 88.</ref>.

La darrièra version del decret AOC del 21 de febrièr de 2007 precisa qu'almens un dels plants principals es obligatòri e l'ensemble dels plants principals deu èsser almens de 50% dins un assemblatge<ref>[http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000021204729&dateTexte=vig Décret n°2009-1937 du 27 octobre 2009 relatif aux appellations d'origine contrôlées « Reuilly », « Sancerre », « Quincy », « Coteaux du giennois », « Menetou salon », « Pouilly-fumé », « Pouilly-sur-Loire », « Jurançon », « '''Gaillac''' »)] sul site ''legifrance.gouv.fr'' , consulté le 18 février 2010.</ref>. Los petejaires « metòde galhaquésgalhagués o rural » son eissits dels sels mausac blanc e ròse.

La densitat de plantacion deu èsser almens de 4000 pès per ectara amb escarts de rengs limitats a 2,2 mètres en poda gobelet e 2,5 mètres per los autres biais de podar<ref> "INAO"</ref>. La distància entre pès sus un meteis reng es de 0,8 mètre al minimum. Una nauta densitat de plantacion indutz una mendre quantitat de rasim per cep. La planta se pòt alara defendre melhor contra las malautiás e noirir melhor sas grapas. Lo rasim es doncas de melhora qualitat, de bona maduretat, donant un vin mai concentrat, pus alcolizatalcoolizat e pus estable, brèu, un vin melhor.

!Condicions de recòlta !! Rendement !! Gra alcolicalcoolic mejan !! Taus de sucre minimum !! Gra maximum aprèp enriquiment !! Sucres residuals

! Vins petejaires doces « metòde galhaquésgalhagués »<ref> "INAO"</ref>

Pendent la recòlta, lo vinhairon evalua lo gra potencial de la vendémia a partir del sucre del most, sabent que 17 gramas de sucre per litre donan un gra. Lo gra aquerit correspond a la quantitat reala d'alcòlalcoòl de vin. Diferís del gra potencial en foncion del trabalh de las levaduras e per un vin doç en prenent en compte lo sucre residual pas fermentat.

La recòlta del rasim se fa generalament amb la [[maquina de vendemiar]] pel rasim roge e lo rasim blanc destinat al de vin blanc sec. Pasmens, lo gamay destinat al vin de primor e los plans blancs destinats al vin petejaires metòde galhaquésgalhagués se devon recoltar manualament<ref> "INAO"</ref>.

La fermentacion s'interromp naturalament, quand lo sucre e l'alcòlalcoòl blocant lo trabalh de las levaduras o artificialament, per refresquiment brusque puèi filtratge per eliminar las levaduras<ref>id "oeno"</ref>. Lo vin deu èsser elevat qualques meses abans d'embotelhar.

La recòlta es fòrça majoritàriament mecanica. La vendémia pòt èsser grafinhada e trolhada abans d'èsser encubadaincubada. La [[maceracion]] dura de sèt a vint jorns<ref> id "oeno"</ref>{{,}}<ref> ''N'' La durada de maceracion del vin roge vària seguent lo tipe de vin cercat</ref>. La [[fermentacion malolactica]] es preferida (oxigenacion, ensemenada bacteriana) abans que la temperatura de vin tombe. Lo vin es elevat qualques meses en cuba o mai d'un an en barrica pels vins de gardar.

Lo rasim roge es recoltat subretot mecanicament. SontSon subretot de vins de sanhada: aprèp encaudada, lo rasim macèra un temps variable, destinat a colorar lo jus amb la migracion de las [[antociana]]s colorantas de la capa del rasim cap al most. Al moment optimal, una partida del jus es alara ''sanhada'' (versada) de la cuba, lo separant de la partida solida e la vinificacion se fa alara segon lo principi qu'aquela dels vins blancs. Lo rèsta del most continua la maceracion e balharà de vin roge.

Son de vins d'assemblatge. Le mausac balha sos aròmesaròmas: poma, codonh.

En « ''méthode ancestrale'' », o metòde galhaquésgalhagués o metòde rural, lo vin es embotelhat abans la fin de fermentacion, la presa de mossa se fa amb una fermentacion del sucre del rasim. Mens aisit de mestrejar, aquel metòde fa de vins estonants, amb un taus de sucre residual variable segon la botelha. Aqueriguèt tanben una capacitat de vielhir quatre o cinc ans<ref>[http://www.vins-gaillac-sud-ouest.com/vin-methode-gaillacoise-maspignou.html] Méthode gaillacoise du mas pignou</ref>. Es un vin d'aperitiu, de dessèrt o de fèsta. Sol los [[mausac]]s podon èsser utilizats per aquel vin.

[[Imatge:Gaillacoise.jpg|thumb|alt=Photographie montrant trois bouteilles de forme gaillacoise.|upright=0.7|Tres botelhas galhaquesasgalhaguesas]]

Per distinguir los vins de Galhac, una ''botelha galhaquesagalhaguesa'' foguèt creada. Es reservada als vins mes en botelha dins l'airal d'apellacion. Lo modèl pels vins roges es ventrut, amb un leugièr estrechiment al dessús del fons. Lo vin de primor es gaireben condicionat dins aquelas botelhas. La botelha pels vins blancs es pus longa amb lo meteis estrechiment. Coma a l'epòca de la marca del gal al fèrre sus las barricas, un signe particular permet de diferenciar lo ''galhac'' d'un autre vin<ref> id "vingaillac"</ref>.

Lo galhac es produit per 350 viticultors. 125 vinifican dins las soassuas cavas e 225 son aportaires dins la cava cooperativa.

La vinha ocupa 3 % de la SAU (superfícia agricòla utila) del departament de Tarn amb 7887 ha (3500 ha en AOC galhac e 4300 ha en vin de taula e vin del país de las [[còstas de Tarn (VDP)|còstas de Tarn]]. Ocupa 5 % de las expleitacionsespleitacions agricòlas e representa 9 % de la produccion agricòla del departament<ref>[http://www.agritarn.com/presentation_tarn/presentation_du_tarn_chiffre.php] Presentacion de Tarn en chifres</ref>.

Uèi, las expleitacionsespleitacions se son modernizadas. Los chais son sovent d'engards de fusta metallica, isolats termicament amb de materials modèrnes. Pasmens, fòrça domenis an restaurada una partida de l'ancian chai per ne far un espaci de venda.

* ''Olivier Yobregat'' es un cercaire de l'Institut Francés de la Vinha e del Vin<ref>[url=http://www.vignevin.com/linstitut/ingenieurs/multiplication-et-diffusion-du-materiel-vegetal.html |titre=Ingénieurs chargés de la multiplication et de la diffusion du matériel végétal]</ref>. Es responsable de la conservacion, la gestion e la creacion de conservatòris viticòlas. Es un dels actors majors que conduguèt a la creacion del conservatòri de [[Peiròla]], vertadièra colleccion de plants e clònes de Miègjorn-Pirenèus. Es encara una figura importanta de la vida culturala galhaquesagalhaguesa, creator del club dels "Joyeux Gaillacois", que la meta es de mantenir vivent lo saber-viure galhaquésgalhagués e sas practicas gastronomicas.

* ''Daniel Delmas'' es lo creator del primièr [[secator]] electric. Creèt la societat ''Infaco'' per lo produire. La societat a lo sèti a [[Caüsac de Vera]], dins lo vinhal galhaquésgalhagués<ref>[http://www.infaco.fr/fr/societe_infaco.php] Presentacion de la societat Infaco</ref>.

* ''Marcel Marchandeau'' o ''[[Touny-Lérys]]'', poèta nascut a Galhac. Vertadièrament amorós de sa region mairala, cantèt dins sos vèrses, de vendémias que poirián ben èsser aquelas del galhaquésgalhagués<ref>Collectif, ''Millénaire de Gaillac, 972-1972, Journées historiques'', Tome II, {{P.}}64, Janvier 1989, Imprimerie Rhodes, Gaillac.</ref>.

=== Eveniments festius viticòlas en GalhaquésGalhagués ===

Lo concors dels vins se fa lo diluns d'abans la dimenjada de l'AscencionAscension. Lo nombre de categorias es aquel del nombre de vins diferents dins l'AOC<ref>[http://www.ladepeche.fr/article/2009/05/11/604830-Vins-une-pluie-de-medailles-pour-Gaillac.html] ladepeche.fr </ref>:

Totes los ans dempuèi 2005, la dimenjada de l'AscencionAscension<ref>[http://www.tourisme-vignoble-bastides.com/index.php3?id_gmenu=13020&code_menu=vignoble&langue=fr]</ref>, los vinhairons productors de galhac dubrisson lors pòrtas per far descobrir lor produccion<ref>[http://www.vins-gaillac.com/actualite/index.html]</ref>. Aquela manifestacion seguís lo concors, los vinhairons novèlament premiats fan mòstra de lors medalhas.