|
[[Imatge:Peloponnese-Map satview BlueMarbleProject.jpg|thumb|Imatge satellit del PeloponésPeloponès amb las limitas dels set [[Nomes de Grècia|nomes modèrnes]] (en blanc).]]
Lo '''PeloponésPeloponès''' (en [[grèc]] ancian e modèrne Πελοπόννησος, « l’illa de [[Pelòps]] ») es una [[peninsula]] grèga, que s'espandís sus {{unitat|21379|km|2}} per 3 milions d'abitants ([[2000]]). Donèt son nom a la [[PeloponésPeloponès (periferia)|periferia omonima]] que s'espandís sus una partida importanta de la peninsula, amassant cinq de las set [[Prefectura de Grècia|''nomós'' (prefectura)]] que la devesisson. Sol dos nomes (l'[[Acaia]] e l'[[Elida]]) situats al nòrd oèst d'aquela son ligadas a la periferia de [[Grècia Occidentala]].
== Geografia ==
Lo PeloponésPeloponès s'espandís sus una superfícia de {{unitat|21549|km|2}} e constituís la partida miegjornala de la Grècia continentala, qu'es separada pel [[golf de Corint]] al nòrd. De fach, es una peninsula sonque mercé al fach que foguèt ligat al continent per l'[[istme de Corint]] (pasmens tecnicament parlant, siá vegut una illa dempuèi l'escavament del [[canal de Corint]] en [[1893]]).
Es ligat al continent pel [[pont Rion Antirion]], acabat en [[2004]].
La peninsula se caracteriza per un relèu montanhós e de las costas fòrça descopadas. Son punt culminant es lo mont [[Taiget (monts)|Taiget]] ({{unitat|2404|m}}). En se mèsme possèda quatre peninsulas orientadas cap al sud: d'oèst cap a l'èst, la [[Massenia]], lo [[Mani]] amb lo [[cap Matapan]], la peninsula d'[[Epidaure Limira]] amb lo [[cap Malèu]] e l'[[Argolid]], al tèrme nòrd èst.
A l'entorn delde PeloponésPeloponès i a dos grops d'illas: las [[illas Saronicas]] à l'Èst e las [[Illas Ionianas]] que sièis d'entre elas son a l'Ouèst; la setena, [[Citaèra]], es al sud, al larg de la peninsule d'Epidaure Limira.
== Dans la mythologie ==
* Son nom primièr èra '''Apia''', segon lo rei [[Apis (rei)|Apis]], filh de la ninfa [[Telediça]] e de [[Foronèu]], considerada coma lo "Primièr Òme" e aquel darrièr fihs del dieu flum [[Inacos]] e de l'[[Oceanida]] [[Melia]].
* Son nom venguèt enseguida « PeloponésPeloponès », « l’illa de [[Pelòps]] »), aquel darrièr èra lo [[botelhièr]] de [[Poseidon]], rei de [[Lidia]] e filh de la nifa [[Diona (Iada)|Diona]] e de [[Tantal filh de Zèus|Tantal]], lo primier filh de [[Zèus]] e de sa mièja sòrra [[Ploto]], la segonda filha de l'Oceanida [[Etra (Oceanide)|Etra]] e del [[Titan (mitologia)|Titan]] [[Atlas (mitologia)|Atlas]]. Emigrant en Apia, Pelòps ne venguent rei, e lo pòble tornèt nomenar son reialme amb lo seu nom.
== Istòria ==
=== Antiquitat ===
Lo PeloponésPeloponès èra nomenat tanben "Argos" (principala poténcia de l'epòca) per [[Omèr]]. Dins l'[[antiquitat]] classica, es divisat entre de ciutats que las principalas sont [[Esparta]], [[Argos (vila)|Argos]] e [[Corint]]. Lo centre de la peninsula es constituit per l'[[Arcadia]]. Dins lo nòrd oèst, lo sanctuari d'[[Olimpia]] es un dels mai importants de Grècia, e a l'èst i a los sanctuaris d'[[Epidaure]] e de [[Nemèa]].
Lo PeloponésPeloponès ten una plaça pro minora pendent lo periòde roman, ont constituís la [[província romana|província]] d'[[Grècia romana|Acaia]]. Corint, capitala de la província, es alara la vila màger de Grècia.
=== Edat Mejana ===
Amb l'aflaquiment de l'[[Empèri Bizantin|Empèri roman d'Orient]] dins los [[Balcans]] a la fin del sègle VI, l'interior del PeloponésPeloponès es occupat per de tribus [[eslavas]] qui se mesclan a la populacion grèga e s'autogovernan en [[Esclavinias]], alara que las costas e los punts fòrts coma Corint o [[Nauplia]] demoran dins las mans dels [[Empèri Bizantin|Bizantins]]. La peninsula torna pauc a pauc a l'autoritat bizantina a la mitat del sègle VIII, amb ellenizacion e cristianizacion dels Eslaus, assimilats per la populacion grèga autoctona, a que s'apondaon de refugiats grècs venguts d'autras regions alara perdudas per l'Empèri<ref>{{en}}Fine, J.V.A. (1983) ''The Early Medieval Balkans'', p.64 e 82</ref>.
A partir del sègle XII, se nomena '''''Morèa''''' (en grèc Μωρέας o Μωριάς), mot d'etimologia incertana<ref>{{fr}}Introduction de la ''Relation du voyage de la commission scientifique de Morée'' [http://books.google.fr/books?id=QX6e_u7BxLUC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false en linha]</ref>{{,}}<ref>{{fr}}Paparrigopoulos, ''Le nom de la Morée'' [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bch_0007-4217_1881_num_5_1_4247 en linha]</ref>. La Morèa es conquerida après la [[Quatrena Crosada]] pels Francs de [[Guilhèm de Champlitte]] e de [[Geoffroi Ier de Villehardouin|Geoffroi I{{èr}} de Villehardouin]], que fondèt un principat en [[1248]]: lo [[principat d'Acaia]] o de Morèa. A la mort de son filh, lo principat passa als Angevins de Nàpols (1278) puèi alas Navarreses (1396), en luta contra los Bizantins<ref>{{fr}}René Bouchet, ''Chronique de Morée'', Belles Lettres (2005) [http://www.amazon.fr/Chronique-Mor%C3%A9e-Anonyme/dp/2251339469/ref=sr_1_1?s=books&ie=UTF8&qid=1285424735&sr=1-1#reader_2251339469 lire en ligne]</ref>.
== Demografia ==
Las principalas vilas modèrnas delde PeloponésPeloponès son (cens 2001):
* [[Patras]]: {{formatnum:169242}} abitants
== Transports ==
[[Imatge:Peloponnesos Map.png|thumb|Mapa del malhum autorotièr e ferrat delde PeloponésPeloponès en 2007.]]
* Carrièra
Doas autorotas de peatge, e doas vias aviadas passan pelper PeloponésPeloponès. Permeton lo ligam amb Atenas passant lo [[canal de Corint]] a l'èst per de ponts e lo nòrd de la Grècia pel [[pont Rion Antirion]] que passa lo [[golf de Corint]].
* Camin fèrre
Lo malhum ferrat delde PeloponésPeloponès gerit per l'[[OSE (Grècia)|OSE]], la companhiá nacionala dels camins de fèrre grècs mai sovent de [[via metrica]]. Es long de {{unitat|730|km}}, un dels malhum metric mai long d'[[Euròpa]]. La linha principala mena cap a [[Atenas]] per [[Corint]], puèi se divisa en dos troces: lo long de la costa nòrd ([[Linha del Pirèu cap a Patras]]) e lo long de la costa oèst cap a [[Kalamata]] via [[Trípol (Grècia)|Trípol]] ([[Linha de Corint a Kalamata]]). Las autres linhas segondària son centradas a l'entorn de la vila de [[Pirgos (Elida)|Pirgos]] dins l'oèst de peninsula e ligan: [[Linha de Patras cap a Pirgos|Patras]], [[Linha de Pyrgos cap a Katakolo|Katakolo]] e [[Ligne de Pirgos cap a Olimpie|Olympia]].
En 2011, aquel malhum es gaireben tot entièrement desafectat. Una linha de via normala foguèt bastida entre lo novèl [[aeropòrt d'Atenas]] e la Gara de Kiato, remplaçant una pichona partida de l'ancian malhum.
* Aeropòrt
Los dos principals aeropòrts delde PeloponésPeloponès son a Patras (Aeropòrt d'Araxos de Kalamata).
== Notas e referéncias ==
* Civilizacions: [[Pelastges]], [[Ionians]], [[Aqueans]], [[Dorians]]
* Ciutats peloponesianas: [[Argos (vila)|Argos]], [[Corint]], [[Esparta]]
* [[Guèrra del PeloponésPeloponès]]
* [[Canal de Corint]]
* [[Alonistena]]
=== Ligams extèrne ===
{{commons|Peloponnese|PeloponésPeloponès}}
| 