Forum roman : Diferéncia entre lei versions

Lo mot ''forum'' ven de ''[//fr.wiktionary.org/wiki/foris][[foris]]'' significant « fòra » e designant tanben una « pòrta », que lo luòc ont se bastiguèt aquel de Roma èra un vast palun, situat fòra de las pòrtas de la vila. Foguèt assecat pas que mai tard amb la construccion de la ''[[:fr:Cloaca_maxima|Cloaca maxima]]'' jol reailme del rei [[etrusc]] [[:fr:Tarquin_l'Ancien|Tarquin l'Ancian]].

A l'origina, los pimièrs forums romans son de plaças de mercat<spanref data-sourceidname="cite_ref-Holleran2012159_2-0Holleran">Claire class="mw-ref"Holleran, id="cxcite_ref-Holleran2012159_2-0"Shopping in Ancient Rome rel="dc:references" contenteditable="false">[[#cite_note-Holleran2012159-2|<spanthe class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><spanRetail data-sourceid="cite_ref-Holleran2012159_2-0"Trade class="mw-ref"in id="cxcite_ref-Holleran2012159_2-0"the rel="dc:references"Late contenteditable="false">Republic and the Principate, Oxford University Press,‎ 2012</spanref> ont los bordièrs locals venián vendre lors produchs en directe als abitants. Amb l'evolucion demografica de la vila de Roma, la venta al detalh dirècte fa plaça a un comèrci de gròs<spanref data-sourceidname="cite_ref-Holleran201293_3-0Holleran">Claire class="mw-ref"Holleran, id="cxcite_ref-Holleran201293_3-0"Shopping in Ancient Rome rel="dc:references" contenteditable="false">[[#cite_note-Holleran201293-3|<spanthe class="mw-reflink-text"><nowiki>[2]</nowiki></span>]]</span><spanRetail data-sourceid="cite_ref-Holleran201293_3-0"Trade class="mw-ref"in id="cxcite_ref-Holleran201293_3-0"the rel="dc:references"Late Republic and contenteditable="false">the Principate, Oxford University Press,‎ 2012</spanref> amb l'aparéisson d'intermediaris que compravan los produchs dels bordièrs per lo revendre als abitants prenguent una marge per lor benefici<spanref data-sourceidname="cite_ref-Holleran201295-97_4-0Holleran">Claire class="mw-ref"Holleran, id="cxcite_ref-Holleran201295-97_4-0"Shopping in Ancient Rome rel="dc:references" contenteditable="false">[[#cite_note-Holleran201295-97-4|<spanthe class="mw-reflink-text"><nowiki>[3]</nowiki></span>]]</span><spanRetail data-sourceid="cite_ref-Holleran201295-97_4-0"Trade class="mw-ref"in id="cxcite_ref-Holleran201295-97_4-0"the rel="dc:references"Late contenteditable="false">Republic and the Principate, Oxford University Press,‎ 2012</spanref>. Los menudièrs sont alara escampilhats per tota las vila e asseguran la distribucion dels produchs près dels abitants<spanref data-sourceidname="cite_ref-Holleran201252_5-0Holleran">Claire class="mw-ref"Holleran, id="cxcite_ref-Holleran201252_5-0"Shopping in Ancient Rome rel="dc:references" contenteditable="false">[[#cite_note-Holleran201252-5|<spanthe class="mw-reflink-text"><nowiki>[4]</nowiki></span>]]</span><spanRetail data-sourceid="cite_ref-Holleran201252_5-0"Trade class="mw-ref"in id="cxcite_ref-Holleran201252_5-0"the rel="dc:references"Late contenteditable="false">Republic and the Principate, Oxford University Press,‎ 2012</spanref>.

Fàcia a la demanda creissenta, los forums se multipliquèron e s'especializèron. Acabèron per èsser nomenat segon los produchs vendutssvenduts<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Holleran201293_3-1Holleran">Claire Holleran, Shopping in Ancient Rome rel="dc:references">[[#cite_note-Holleran201293-3|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[2]</nowiki></span>]]</span><spanthe class="mw-ref"Retail id="cite_ref-Holleran201293_3-1"Trade in the Late Republic and the Principate, Oxford rel="dc:references">University Press,‎ 2012</spanref>, coma lo forum Boarium pels [[Bovid|bovids]], lo forum Holitorium pels produchs [[Òrt|ortalièrs]], lo forum Piscarium pel [[peis]], lo forum Vinarium pel [[vin]], lo forum Suarium pels [[Suid|suids]] a Roma o encara lo forum Hordiarum per l'[[òrdi]] a [[Colonha]]<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.n85_6-0Ginouvès">René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.n85-6|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[5]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications id="cite_ref-Ginouvde l'École française de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.n85_6-0" rel="dc:references"></spanref>.<gallery widths="180" heights="120">

File:Roma - Tempio di Ercole e di Portunus.JPG|Forum Boarium avecamb lelo temple d'HerculeErcules Victor ete le temple de Portunus.

File:2012-02-17_Foro_Romano_da_Palazzo_Senatorio_2.jpg|VueVista d'ensemble desdels vestigesrèstes dudel Forum RomainRoman.

</gallery>En mai de sa foncion primièra de plaça de mercat, lo forum roman venguèt un luòc de granda mèscla sociala ont de personas venent de totas las categorias socialas se crosant<spanref classname="mw-refGinouvès">René id="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.1_7-0"Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.1-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications de l'École française id="cite_ref-Ginouvde Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.1_7-0" rel="dc:references"></spanref>. Las activitats que s'i debanan s'aarstan pas a la venta al detalh o al comerci de gròs mas concentron totas las activitats publica: economicas, judiciàrias, politicas, financièras e religiosas<span class="mw-ref" id="cite_ref-Holleran2012159_2-1" rel="dc:references">[[#cite_note-Holleran2012159-2|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cite_ref-Holleran2012159_2-1" rel="dc:references"></span>. A l'entorn del Forum Roman de Roma, se realizan fòrça edificis destinats a abrigar e desvelopar aquelas activitats<span></span>: de temples, de basilicas, de rostras, de curias, de porticas e de botigas (''tabernae''). La transformacion progressiva del forum que, d'una plaça de mercat, ven lo centre del poder roman, mena los òmes de poder e los arquitèctes a concebre de nòus forums que lo plans s'adapton pel melhor a totas lors foncions. Los forums imperials de Roma se realizan dins per aquò<span class="mw-ref" id="cite_ref>J.-Balty1991357-358_8-0"Ch. Balty, Curia ordinis rel="dc:references">[[#cite_note-Balty1991357-358-8|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[7]</nowiki></span>]]</span><spanrecherches class="mw-ref"d'architecture id="cite_ref-Balty1991357-358_8-0"et rel="dc:references">d'urbanisme antiques sur les curies provinciales du monde romain, Bruxelles,‎ 1991</spanref> e ofrissent de novèlas solucions per cada activitat, fasent mòstra de la glòria del comanditari. Los forums de las vilas provincialas son en sguida bastits sus aquel modèl que varia sonque per far lo pas a la topografia. Unes forums pòdon s'especializar dins las activitats politicas per abandonar lor foncion primièra de plaça del mercat<span class="mw-ref" id="cite_ref-Holleran2012159_2-2" rel="dc:references">[[#cite_note-Holleran2012159-2|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cite_ref-Holleran2012159_2-2" rel="dc:references"></span> mas d'autres pòdon al contrari desvolopar gaireben sonque la activitats comercialas<spanref classname="mw-refGinouvès">René id="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.2_9-0"Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3.A8s1998184.2-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]</span><spanEspaces class="mw-ref"architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, id="cite_ref-GinouvÉcole française de Rome, coll.C3.A8s1998184.2_9-0" rel="dc:references"></span>« sePublications dich alarade l''forumÉcole venalium''française de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.</ref>

Lo forum roman es tradicionalament bastit près del centre de la vila marcat pel crosament de las doas vias màger<span></span>: lo ''[[Cardo maximus|cardo]]'' e lo ''[[decumanus]]''<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.1_7-1Ginouvès">René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.1-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications de l'École id="cite_ref-Ginouvfrançaise de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.1_7-1" rel="dc:references"></spanref>. Es possible qu'un forum siá bastit fòra de tota vila pel magistrat responsable de l'entreten del malhum rotièr d'una província. La vila qu'acaba per se desvelopar alara a l'entorn de la plaça ne garda lo nom, coma es lo cas pel ''[[Forlì|Forum Livii]]'' o ''[[Frejús|Forum Julii]]''.

Los primièrs forums se presenton coma una plaça obèrta a l'entorn de que son bastits de biais gaireben liure. Pauc a pauc, se dessenha un plan tipic que se generaliza dins tot l'Empèri: lo forum ven un espaci enclaus amnb tèrmes plan definits ont lo trafic pòt èsser totalament proïbit<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.1_7-2Ginouvès">René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.1-7|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[6]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications id="cite_ref-Ginouvde l'École française de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.1_7-2" rel="dc:references"></spanref>. Aquel « forum claus » es concebut coma un complèxe arquitectural conservant totjorn un caractèr religiós amb la preséncia d'un o mai temples<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.2_9-1Ginouvès">René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.2-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications id="cite_ref-Ginouvde l'École française de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.2_9-1" rel="dc:references"></spanref>, que l'un es dedicat a [[Jupitèr (dieu)|Jupitèr]]. Los tèrmes de la plaça son marcats per de portics qui pòdon servir de galarias d'art, mas tanben abrigar o donar accès e d'edificis politics (una curia per las deliberacions dels magistrats de la ciutat<span class="mw-ref" idname="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.2_9-2Ginouvès">René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv Tome III.C3 Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll.A8s1998184.2-9|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[8]</nowiki></span>]]</span><span« class="mw-ref"Publications id="cite_ref-Ginouvde l'École française de Rome » (no 84),‎ 1998, 492 p.C3.A8s1998184.2_9-2" rel="dc:references"></spanref>), una basilica, de fòrça botigas e a vegada una escòla o una bibliotèca. Segon [[Vitruvi]], lo forum roman es rectengular amb una proporcion entre longor e largor de 3 per 2, al contrari de l'agora grèga qu'es carrada. S'es verai que fòrça forums romans adopton una forma longa, las proporcions son apsmenspasmens pas fixadas<spanfixadasapsmens class="mw-ref"pas id="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.n84_10-0" rel="dc:references">[[#cite_note-Ginouv.C3.A8s1998184.n84-10|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[9]</nowiki></span>]]</span><span class="mw-ref" id="cite_ref-Ginouv.C3.A8s1998184.n84_10-0" rel="dc:references"></span>fixa.<gallery widths="120" heights="100">

File:Giacomo Brogi (1822-1881) - n. 5026 - Pompei - Foro Civile bis.jpg|LeLo forum de PompéiPompèi dansdins leslos annéesans 1870.

File:Calle del Foro. Herculano. 05.JPG|BoutiquesBotigas dudel forum d'Herculanum.

File:Resti di Roma Antica ad Aquileia.jpg|VestigesRèstes dudel forum d'AquiléeAquilèu.

File:Museo Foro Caesaragusta - Maqueta del Foro.JPG|MaquetteMaqueta dudel forum de Caesaraugusta.

<div class="references-small decimal" style=""/>

* [[Economia romana]]

* [[Basilica]]

* [[Curia]]

* [[Temple roman]]

* ''[[Taberna]]''

* ''[[Macellum]]''