Prèire Joan : Diferéncia entre lei versions

Lo '''Prèire Joan''' èra un lendarilegendari sobeiran [[Cristianisme|crestian]] d'[[:pt:Oriente|Orient]] qu'aviá de foncions de [[patriarca]] e de [[rei]], correspondent, dins la realitat, a l'[[Empèri d'Etiopia|Emperaire d'Etiopia]]. Se ditz qu'èra un òme virtuós e un governaire generós. Lo reialme del Prèire Joan foguèt l'objècte d'una cerca que provoquèt l'imaginacion de geracions d'aventurièrs, mas que sempre demorèt fòra d'atencha.

Dins lo sieu reialme se centra lo reialme cristan-monofisit d'[[Etiopia|Abissinia]] e los [[Nestorianisme|crestians nestorians]] d'[[Asia Centrala]]. Se ditz tanben qu'èra lo descendent de Baltasar, un dels [[Reis Magues|Tres Reis Magues]]. Coma lalas informacioninformacions tangiblas d'sus aquel empèri crestian èran escassas, se dilatavagrandiguèt lo fantasmefantasma al subjècte d'aquel reialme: se parlava de monstres diverses (coma d'òmens amb cap de can), de paisatges [[Jardin d'Edèn|edenics]], eca, i situant Infèrn e lo Paradís.

Dins lo Libre de la Meravilhas, de [[Marco Polo]], Prèste Joan èra de Verai Ong-Can, rei dels Turcs Oengut de [[Mongolia]], puèi la [[Nestorianisme|glèisaGlèisa Nestoriana]] penetrèt en [[Asia Centrala|Asia Centralal]] e anèt fins a [[Manchoria]] e dins fòrça aqueles pòbles èran de crestians nestorians e prèstes ereditaris.

Las informacioninformacions (jos fòrma de legenda) sul Prèire Joan arribèron en [[Euròpa]] per la boca dels embaissadors, peregrins e mercants, e mai tard confirmadas per l'infant [[Pèire de Portugal (1392-1449)|Pèire]], que viatjèt ''"per las set partidas del mond"'', e mai pel sieu enemic AnfónsAnfós I Duc de Bragança, que faguèt lo peregrinatge en [[Tèrra Santa]].

En [[1487]], [[Joan II de Portugal]] envièt AnfónsAnfós de Paiva per cercar la localizacion del reialme míticmitic (que correspond a l'actuala [[Etiopia]]) per ensajar de lo tornar en possible aliat per una espedicion cap a Índia, que planificava. Pasmens morriguèt abans de comunicar lo raconte, [[Pêro da Covilhã]] — que l'aviá acompanhat fins a que se separèron e qu'ele anèt far una reconeissença en [[Índia]] — irá mai tard acabar sa mission. Son los racontas de Pêro da Covilhã a Francisco Álvares que permitèron de saber mai de l'istòria qu'aquel darrièr descriquètdescriguèt dins son libre ''Verdadeira Informação das Terras do Preste João das Índias''

EmEn [[1145]], un evesque armenian de [[Jabala]] arribèt al [[Roma|sèti del papat]] amb la novèla de la conquista del [[Comtat d'Edessa]] ([[1144]]) pels musulmans. L'evesque crenhiá que l'eveniment podava metre en dangièr las comunautats crestianas d('Orient e cridèt que los [[Primièra Crosada|crosats]] abandonèsson pas sas posicions en Tèrra Santa.

Segond lo religiós, un rei crestian, del nom de Joan, que lo reialme se localizava en [[Asia]], al delà de [[Empèri Pèrsa|Pèrsia]], marchava per l'[[Occident]] al cap d'una armada que ja aviá desbandat fòrça musulmans pel camin. Mentretant, tocat per una epidèmia, lo rei e los sieus òmens èran estat obligats de tornar al sieu país, mas tornèron per salvar lo reialme crestian de [[Jerusalèm]]. Aquela visita de l'evesque de Jabala, enregistrat pel prèire aleman, Oto da Frisinga (c. 1114–1158) coma un episòdi verai que conta una armada musulmana, en 1141, format pels guerrièrs turcs seldjucids que foguèt desbandat en Asia Centrala, pas per por un rei crestian, mas per la tribú [[Mongòls|mongòla]] ''Kara-kitai'' venent d'una region vesina de [[Republica Populara de China|China]]. Aquel grop èra [[Bodisme|bodista]], mas la presénça de crestians [[Nestorianisme|nestorians]] contribuiguèt a la naissença de la lengenda.

La legenda s'escampilha per Euròpa. L'anoncia de l'evèsque armenian fa sortir de letras que seriá estat signadas pel prèire Joan e adreçadas al papa [[Alexandre III (papa)|Alexandre III]]; a l'emperaire [[Frederic Bararossa]]; al rei [[Loís VII de França|Loís VII]] de França; e al [[Anfós I de Portugal|Anfós Enric]] de Portugal. Aqueles messatge asseguravan al Preire Joan los domènis territorials que se sonavan "Tres Índias" e d'autres païses, mai de desenas de reialmereialmes a ele subordonats, coma lalas detz "tribús perdudas d'Israèl", qu'[[Alexandre lo Grand|Alexandre lo Grande]], auriá perdut a lal delà de la Muralha de Gòg e Magòg. Segond las letras de Prèire Joan, quand partiguèt a la guèrra menava amb el detz croses d'aur ornadas amb de pèiras preciosas e darrièr caduna d'elas marchavan detz mila cavalièrs e cent mila òmens a pé. .

E mai seguent las cartasletras, Prèire Joan disiá èsser proprietàri d'una font de jovença que fasáfasiá que quin que siá òme que s'i banhariá tornariá als 32 ans e contava d'esperel, dels sieus 562 ans, s'ièrai èra banhat mai d'un còp. Afirmava tanben qu'un reialme d'Israèl li enviava, cada an, un tribut de 200 cavals cargats d'aur e pèiras preciosas.<span class="cx-segment" data-segmentid="107"></span>

Aquelas fablas èran presas al seriós pels òmes de l'[[Edat Mejana]], e mai se noirissent de la pression de l'[[Islam]] sus la Tèrra Santa, mai la cresença en l'existéncia del Prèire Joan prengava de fòrça en Euròpa. Pas degun saviá exatament onront se situava lo reialme de Pèire Joan. Sonque se supausava qu'aquelas tèrra devián èsser endacòm en Orient Extrèm. Pel fraire franciscan Giovanni da Pian del Carpine, lo rei èra Moamed, lo "sultan de Karezm". Lo monge e cronicaire Guilherme de Rubruck, afirmava que Prèire Joan èra lo cap d'un grop mongòl, ''los naimans''. Ja [[Marco Polo]] afirmava que lo misteriós rei èra lo cap de la tribú turca, "ongut", originària da region font del[[ Fluvi Jaune]].

== Lo ''verdadièr'' reialme de Prèire Joan ==

Amb l'espandiment de l'Empèri de [[Genghis Khan]] al sègle XII, e amb l'intensificacion dels contats entre Occident e Orient, monges e mercants crestians constatèron que lo "''verdadièr"'' reialme de Preire Joan se situava pas en Asia Centrala, nimai en Orient Extrèma, mas en Índia, ont la crestianetat europèa l'anava cercar. I aviá a l'epòca de las ancianas comunautats de crestians indians, nomenats "segueires de San Tomas".<span class="cx-segment" data-segmentid="131"></span>

L'"''ipotèsi indiana"'' èra sostenguda per de viatjaires qu'afirmavan avèr encontrat un sobeiran cretiancrestian al nòrd d'Índia, a la cort de [[Tamburlan]]. L'existéncia d'un empèri etiopian ja conegut pels occidentals mercé als monges africans que visitavan Jerusalèm e las letras enviadas al papa "[[negús]]", preire etiopian e sobeiran d'aquel reialme. Aquele empèri tanben es citat pel fraire [[Jordano de Sévérac]], evèsque de la còsta de [[Còsta de Malabar|Malabar]]. L'idèa qu'Etiopia poiriá èssser lo reialme misteriós de Prèire Joan, cercat dempuèi qu'una embaissada enviada pel "negusa nagast" (negúsrei dels reis d'Etiopia) arribèt a la cort papala d'[[Avinhon]], venguèt fòrta ([[1310]]). AqueAquel movement enforcèt l'ipotèsi de l'existéncia, ''"edacòm luòc del nòrd èst d'Africa"'', d'un reialme en guèrra amb los musulmans. Los europèus volgavan s'aliar al Prèstre Joan per afrontar los musulmans. Pasmens avián de dificultats a de localizar lo misteriós rei e preire.

Los navegadors portugueses, desembarquèron sus la còsta d'Africa (1486), cercant una rota cap a Índia, entendiron lolos "notables" del Reialme de Benin dire que lo grand rei "[[Ogané]]", a qui devián leialtat, regnava a "''vint lunas de marcha cap al nòrd, al sud d'Egite''". Al entender aquel raconte, lo rei [[Joan II de Portugal]] envièt dos òmens al rei Ogané, segur qu'aquel èra Prèire Joan.

Los lusitanians, Pêro da Covilhã e Afonso de Paiva, amb una soma en argent menèronrealizèron un planisfèri per marcar lo local exacte del reialme misteriós. Lo 7 de març de 1487 partiguèron. Sol Covilhã i arribèt. Desbarquèt a Zeila, ancina pòrt etiopian, seguent cap a l'interior fins a Gondar. Covilhã foguèt recebut pel "negús" Alexandre, Lion de Judá, "Rei dels Reis"..

Atal coma lo Prèire Joan, l'emperaire etiopian governava un reialme que pel passat aviá dominat la còsta orientalorientala d'Africa e que, amb l'espandiment de l'islam, foguèt sacat de l'interior del continent e resistirduèt pendent de sègles a las atacas musulmanas. A la mòrt del "negús" Alexandre, lo sieu filh e sucessor, Naod, invitèt Covilhã a demorar al reialme. Covilhã acceptèt la protestacionproposicion de cebreprene demorança e esposa etiopianaetiopianas, amb que aguèt de filhs. Vint ans après (1520), una nòva embaissada portuguesa foguèt enviada en Etiopia. Al partir, Covilhã refusèt de los seguir e i demorèt find a la mòrt, segond lo raconte d'un dels participants a aquela amabaissada, lo paire Francisco Álvares, dins sa "''Verdadeira informação das terras do Preste João das Índias''". Foguèt a partir d'alara (lo sègle XVI) que lo lendari rei venguèt un sobeiran verai, aliat als portugueses dins disputa ocupantamb los musulmans pel contraròtle de las rotas comercialas de la [[mar Roja]].

Pasmens una l'aliança èra fragila. L'armada del rei etiopian èra equipada d'armas blancas. Alara que los musulmans possedavan [[Arcabusa|arcabusas]] e [[Canon|canons]] provesits pels turcs, que s'aprochavan totjorn mai de la mar Roja. Los portugueses avián de dificultats per cobrir aquela avança. Los etiopians foguèron desbandats e obligats a se refugiar pels monts. Menaçats e sens ressorças demandèron ajuda als portugueses que desbarquèron (1541) amb una tropa de 400 òmens armats de canons, comandats por [[Cristovão de Gama|Cristóvão da Gama]]. Los lusitanians venquèron los musulmans, mas foguèron desbandats al sofrir contra una d'ataca islamica e perdèron la mitat de la tropa, amb lo comandanta. Los sobrevivents reuniguèron alara los agriculteurs etiopians jol comandament del jove "negús" ''Galawdewos'' (Claudi) e foguèron vitoriosos sus lossuls musulmans lo 21 de febrièr de 1543.

Dins un revirament de la legenda, los europèus salvèron lo rei Prèire Joan acaban amb la recerca mitica. Al subjècte de la fe, la situacion tanben se revirèt. L'inquisicion portuguesa envièt lo jesuistas en Etiopia per jutjar de las practicas religiosas del Prèire Joan e qualifiquèt lo monarca e los sieus seguidors d'erètgeerètges. Lo "negús", alara refusèt la conversion al catolicisme. En 1634, los darrièrs jesuistas foguèron expulsats d'Etiopia acabant amb 140 ans de relacion amistosas entre l'empèri etiopian e Portugal.

* [[Lista dels emperaires d'Etiopia]]

* [[Istòria d'Etiopia]]

* [[Cinquen Empèri]]

== {{Modèl:Bibliografia}} ==