Epictet : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Crèa en tradusissent la pagina « Épictète » |
Cap resum de modificació |
||
Linha 1 :
'''Epictet''', en [[grèc]] ancian <span class="lang-grc" lang="grc">Ἐπίκτητος</span> / <span class="lang-grc-latn" contenteditable="false" lang="grc-latn">''Epíktêtos''</span><span class="lang-grc-latn" contenteditable="false" lang="grc-latn"></span>, que significa « òme crompat, servitor », (Ierapolis, Frigia, [[50]] • Nicopolis, Epir [[125]] o [[130]]) èra un [[filosòf]] de
== Biografia ==
Epictet nasquèt en 50 AbC., a Ierapolis en Frigia; benlèu filh d'esclaus, el tanben foguèt esclau e vendut a [[Roma]] a un afranquit de Neron<span></span>: Epafrodit. Mai d'un còp, Epictet nos parla d'aquel personatge, e la tradicion transmetèt una anecdòta significativa: Epafrodit aviá tancat lo pé d'
Epafrodit autoriza pasmens Epictet a assistir a la conferéncias de l'estoïcian Musoni Ruf. En seguida, Epictet foguèt afranquit dins de condicions que demoran indeterminadas, benlèu a causa de la mòrt del mèstre. Se dedica a la filosofia, a l'estoïcisme subretot.
Linha 10 :
A [[Roma antica|Roma]], demora dins un ostalet totjorn obèrt, moblat d'una taula e d'una palhassa. Un jorn qu'aviá comprat una lampa de fèrre, li foguèt panada. Se contenta alara de dire<span></span>: « Se torna deman, será plan surprés, car ne trapará pas qu'una de tèrra. » Un ignorant comprèt fòrça car aquela lampa a la mòrt del filosòf, cresent que li donariá la mèsma lutz qu'aquela qu'aviá enlusit Epictet! En 89 o 94, deguèt s'anar de [[Roma]] après l'edicte d'expulsion dels filosòfs fòra de la ciutat, segon la volontat de l'emperaire [[Domician]] que suporta mal de l’influéncia dels filosòfs que fan d'oposants a son regim tiranic<ref>Paul Petit, ''Histoire générale de l’Empire romain'', Seuil, 1974, <small contenteditable="false">([[International Standard Book Number|ISBN]] <span class="nowrap">2020026775</span>)</small>, p. 120.</ref>.
Epictet fa sa retirada a Nicopolis d'Epir, vila de passatge dels nòbles grècs e romans en viatge cap a [[Itàlia]] o [[Grècia]]. I demorèt dins la pauretat en companhiá d'una femna e d'un enfant qu'adoptèt. A Nicopolis, obriguèt una escòla estoïciana amb succés. Pendent d'ans, ensenhava jos la forma de discussions e disputas. Sos contemporanèus semblan aver mai granda estima per la qualitat de son ensenhament. Segon Spartian, tornèt a Roma e venguèt familhèr de l'emperaire [[Adrian (emperaire)|Adrian]], mas lo fach es nautament improbable. L'episòdi es tanben contat per l'Istòria Augusta<ref>Histoire Auguste, Vie d'Hadrien, 16.</ref>, mas aquel tèxte es en granda partida una impostura, e la letra d'
Moriguèt a Nicopolis, benlèu entre l'an 125 e 130.
Linha 16 :
Epictet daissèt pas cap d'escrich, mas un dels seus discípols, Arrian, reculhiguèt los dichs dins d'obratges, que dos domòran: ''Los Entretens'' (διατριβαί ''diatribai'') e ''Lo Manual'' (''Enchiridion''), que resuman sa doctrina e ne fan sorgir los trachs distinctius. Los Entretens constituisson d'en primièr uèit libres, que sol los quatre primièrs demoran. Lo Manual es un condensat, constituit de 53 corts capítol, realizat per Arrian, que met en aforismes los dichs d'Epictet. La seleccion facha per Arrian es centrada sul biais de menar sa vida e son l'esperit en totas circonsténcias, se presentent coma un obratge eminentament practic. L'eritatge foguèt conservat mejans un unic manuscrit, datant del sègle XI o XII, e servat a la bibliotèca d'Oxford.
La leisson de filosofia d'
== Doctrina ==
[[Fichièr:Epictetus.png|left|thumb|308x308px|Retrach fictiu, gravadura (sègle XVIII)]]
Epictet es dans la dralha estoïciana e las seguidas de l'epòca imperiala. Dins son ensenhament conegut i a pas traça d'un estudi de la [[fisica]], e plaça la [[logica]], tradicionala dins l'escòla, al segond plan. L'etica es divisada en etica teaorica e etica practica, la primèra essent subordonada a la segonda<ref>''Histoire de la philosophie'', vol.1, Encyclopédie de la Pléiade, Gallimard, 1969, p. 853.</ref> ; son ensenhament se descompausa en tres temps<span></span>: l'aprendissatge de las règlas de vida, correspondent a l'etica practica, es la primièra estapa e mai necessària. La justificacion d'aquelas practicas, qu'es l'etica teorica, ven en segond e es pas que complementària e explicativa. La basa dialectica que sosten lo verai dels principis teorics ven en darrièr, e constituís la logica<ref>
Coma d'autres representants tardius de l'estoïcisme, Epictet se referís pro a la tradicion [[Cinisme|cinica]]. Cita mai d'un còp son nom, las vertuts e l'exemple de [[Diogènes de Sinope]]. Amb aquel retorn, cerca a se ligar a [[Socrates]] que plaça sul meteis plan que Diogèn e tanden cita en exemple. Epictet establit entre eles un ligam relizat le meteis vejaire sul mepris de la [[mòrt]], lor exigéncia de [[Libertat (filosofia)|libertat]], e lor indiferéncia pels bens exteriors.
Linha 26 :
La question màger qu'ensag de repondre la filosofia d’Epictet es de saber cossí cal viure sa vida. Fàcia a aquela primèra question, totes los autres subjèctes de la filosofia an pauc d’importança al seu vejaire. Per aquò, Epictet se pausa d'en primièr la question de l’existéncia, o non, d’una « natura de las causas » qu'es invariabla, inviolabla e valabla per totes los òmes sens excepcion. Sa responsa es clara: la « natura de las causas » existís e la formula, al començament de son ''Manual'', disent que, de totas las causas del mond, unas son en nòstre poder exclusiu alara d’autres o son pas. Nòstras opinions, nostres movements, nostres desirs, nostras inclinasons, nostras aversions — en un mot, totas nostras accions — apartenon a la primira classa de causas e las nomenas « proairetics ». Lo còs, los bens, la reputacion, las dignitats — en un mot, totas las causas que son pas del nombre de nostras accions — apartenon a la segonda classa de las causas e los nomena « aproaireticas ». Qu’es aquò donc la ''proairesis'' ?
Pels autors classics (Isocrates, Esquines), la proairesis significa la causida d'una profession. Es aquel meteis acte que l'individú causit conscientament quin que siá son biais de vida, tot coma quin que siá mestièt<span></span>: « Diga't d'en primièr qui vòles èsser, puèi fai en consequéncia çò que
Atal, pasmens se
E se la partida es perduda? Perdre fa tanben partit de la natura de las causas. Se la partida es perduda, la diairesis que nos guida nos empacha de far quina que siá demanda per çò que se passa e que depend pas de nosaltre. En efièt, cal acceptar çò que los eveniments e lo destin nos balhan, tot aquò es pas nòstre afar. L’Òme es partida integranta d’un sistèma que l'otrapassa. Puslèu que de s’oposar en van a l'astre que li es reservat, l’accèpta e merceja per l’escasença qu’aguèt de jogar, car compren lo divin qu'es en el e fa resonar sa vida amb los seus jutjaments guidats
Per l'estoïcian es inutil de venerar la natura, los dieus o d’autres mèstres. Sols de principis racionals devon permetre de comprene — o simplament acceptar — lo moviment del mond e dels òmes. Es per una analisi racionala que determina çò que depend pas d'el, e es mercé a aquela quita rason que definís sos jutjaments sul mond.
== La psicologia d’Epictet ==
Al còr de la psicologia d'Epictet i a las nocions de representacion e de jutjament. Son Manual conten aquela frasa celèbra: « Çò que fa de
I a tres disciplinas que se deu exerçar l'òme que vòl acquerir la perfeccion<span></span>: aquela al subjècte dels desirs e las aversions, per se veire pas frustrat dins sos desirs e encontrar pas çò que se cerca a evitar; aquela al subjècte de las tendéncias positivas e las tendéncias negativas e, d'un biais general, çò que tòca al dever, per agir d'un biais ordonat, soscat, sens negligéncia; la tresena es aquela al subjècte de l'error, la prudéncia del jutjament, en un mot, çò qu'es al subjècte dels aux assentiments.
Linha 53 :
== Citacions ==
* Al subjècte del Se entendut d'esperse, lo manual d'Epictet recomanda de : « se gardar d'esperse coma d'un enenemic. »
* Devisa d'Epictet: « Endura e
* Se dich qu'escriguèt la seuna epirafa<span></span>: « Soi Epictet, esclau, estropiat, paure coma Irus e pasmens amat dels dieus<ref name="AuluII18">Aulu-Gelle, ''
* « Ès un ciutadan del mond e partida d'aquel mond, non pas una de las partidas subordonadas, mas
* « S’entretenir amb un òme que prenèm per un òme, es s’informar de sas opinions e li descobrir en detalh las seunas. » ''
* « IV. remenbra't donc que, se creses liuras las causas que de lor natura son esclavas, e pròpia a te aquelas que dependon d'altrú, encontraràs a cada pas d'obstacles, seràs afligit, troblat, e te planharàs dels dieus e dels òmes. Alara que se pren per lo teu çò
* « XI. Acusar los autres dels seus
* « XIX. Se vòles avançar dins l'estudi de la saviesa, refusa pas, sus las causas exterioras, de passar per imbecil e per dessenat. » - ''Lo manual d'Epictet '' -
* « XLVIII. Los dieus creèron totes los òmes per que sián auroses; son malauroses sonque per lor pèca. » - ''Los
* Digas pas: « Fai de filosofia », diga
* « Rasim verd, rasim madur, pansa. Tot es sonque cambiament, non pas per èsser pas mai, mas, que venir çò qu'es pas encara. »
* « Demanda pas que las causas se passan coma o vòles mas las desira tal coma se passant e seràs
* « Son pas las quita causas que nos troblan, mas l’opinion que
== Posteritat ==
[[Marc Aurèli]] lo
[[Blasi Pascal|Blaise Pascal]] escrich en [[1655]]-[[1656]] los ''Entretiens avec Monsieur de Saci sur Épictète et Montaigne'' ont fa omenatge al filosòf.
La pensada politica d'[[Alain (filosòf)|Alain]] es fòrça marcada per la lectura d'Epictet.
== Vejatz tanben ==
* [[Ataraxia|Ataraxie]]
* [[Manual d'Epictet]]
* [[Marc Aurèli]]
* [[Musoni Ruf]]
* [[Estoïcisme]]
== Bibliografia ==
Linha 104 :
== Ligams extèrnes ==
* {{fr}}[http://www.litteratureaudio.com/livre-audio-gratuit-mp3/arrien-le-manuel-depictete.html Le Manuel d'Épictète en version audio gratuite] (55 min environ) [[Fichièr:Speaker_Icon.svg|20x20px]]
* {{fr}}[http://www.litteratureaudio.com/livre-audio-gratuit-mp3/arrien-les-entretiens-depictete.html L'intégrale des Entretiens d'Épictète en version audio gratuite] (12 h 23 min environ) [[Fichièr:Speaker_Icon.svg|20x20px]]
[[Categoria:Filosòf roman]]
|