Fernand Masson : Diferéncia entre lei versions

Neishut dens una modèsta familha de tiulèirs. Son pair, Jean Masson, èra dejà un dròlle de viton, instruisut e cultivat au delà de sa condicion ; sa mair trabalhèva durament. Fernand ne semblèva pas en ren aus mainatges de son atge ; lo vesèvan sovent solet, un libre a la man. Son plaser consistiva a traçar, suu sable de la tiulèira, frasas, shens seguida, ce cresèvan. Aqueth manetge fenit per intrigar lo regent e sa hemna ; a lur granda susprisa, i poscuren lugir l'esbaucha d'una pèça en vèrs ''la Taupe Blanche''. Lo pair Masson avèva capturat, quauques jorns avant, aqueth especimèn, tan rare que lo mèrle de la medissa color. Lo tròç los i pareishut originau e indicator d'una fòrta vocacion poetica. Tots esturen tumats per aquesta mèrca d'un talent precòç e decidèren, en comun, de facilitar son espelida. Lo regent completèt benevolament l'instruccion dau june Fernand ; lo curè, per damorar pas en rèste, i ajotèt un chic de son latin ; la dauna dau regent, excellenta pianista, li aprengut la musica ; tot aqueste cumul de bonas volentats permetut au june Masson de debutar solidament dens lo maine poetic.▼

Egau, la materiala dau pair Masson s'averèva mauaisida, aqueth diaple d'òme s'estent botat a son compte, paguèva comptant sons fornissaires, lavetz que hasèva credit a "hons perduts" a tots los entreprenaires marrons dau virat. Fernand, coma lo mèste [[Jansemin (poèta)|Jansemin]], comença a comerçar damb las musas, tot en aprenent lo mestèir de perruquèir e l'estuda dau vialon. Plaçat en aprentissatge a [[la Rèula]], sons debuts esturen tan mauaisits que los daus aprentits de l'epòca ; faliva sovent aténder la prumèira peçòta dau matin per crompar lo chòine necessari per comblar lo deficit de la "marmita" patronala. Après regde d'espròvas, s'entorna a [[Caudrot|Caudròt]], nantit d'un mestèir e precòçament cuirassat contra l'adversitat. Entretemps, son pair s'èra assajat a divèrs mestèirs e, maugrat son trabalh escarnuishat, èra arribat a hèser hónder sas magras economias. Auré poscut se declarar en falhita e se sauvar lo pecule, mès, en aqueths temps, ne'n èran pas encar aquí ; pair Masson reglèt sons creancèirs dincas au darrèir centime e se retrobèt, au desser de sa via, completament roinat.▼

En 1900, per hèser víver los sòns, Fernand Masson monta una botica de perruquèir a [[Caudrot|Caudròt]]. Avia timidament una petita brocadura bilinga gascon-francés, que pòrta dejà lo titre dau ''Garonés''. Cèrca sa via dincas en 1905 ; a 'queth moment, ''Lou Garounés'' abandona definitivament la lenga francesa, e quò's lo gròs succès dens lo Sud-Oèst e auprès daus "darrigats" aquitans. Fernand se ronça dens lo jornalisme e ven redactor politic dau ''Républicain réolais'', editorialista de ''l'Union''. Poirén retrobar dens lur colleccion delicats poèmas e ròssas satiras. Aquera aucupacion novèra, d'alhurs, li atira sonque trucs e patacs, son trabalh ne servent qu'a hèser elugir politicians e a enrishir los agents electoraus. Per son ''Garonés'', quò's lo gròs tiratge ; {{formatnum:20000}} exemplaris corresponden, per una revista, a {{formatnum:100000}} lectors, provent la vitalitat extraordinària dau gascon coma lenga populara, a la sola condicion que n'èsti ni sabenta ni anujosa.▼

Ven 1914 ; quò's la guèrra ; Fernand Masson se'n va au front coma volentari, maugrat son atge, i hèi valentament son diver e s'entorna a çò de son, nantit de mantuna decoracion e d'una magra pension de mutilat. Torna préner coratjosament la publicacion de sa revista. Quò's sa granda epòca ; madurat per la sofrença, son talent ganha en prihontor ; aqueste contaira nos balha poèmas de la valor dau ''Cafard'', mèi una pèça de teatre : ''Le Comte d'Aillas'', que montra una seguretat scenica que hèi fòrt dòu de véser s'arrestar aquí. Son òbra es a l'encòp populara e capabla de s'eslevar a la hautor de la poesia pura ; quita a tombar sus tèrra dens un grand esclapòt de ríser ; jamèi ne poscut acabar una òbra seriosa sens i ajotar quauques gruns de sau, o mèi d'i renversar la quita salèira. A treitat tots los genres, dens tots los metratges, damb un vrai bonur.▼

Masson, quò's lo temuenh ; la comedia umana l'interèssa prodigiosament, mès shens qu'augi l'intencion d'i préner part ; "foita" tot çò que passa a sa portada, qu'èsti lo governament, lo tròsne, la lòtja o l'autar, son ríser es sovent tintat d'un hons de melancolia, shens tombar dens lo scepticisme o l'anarquia. Crei encara a las bravas gents e n'a pas nat prejutjat de casta, coma l'auguren [[Rogèr Romafòrt (Gric de Prat)]] e [[Mèste Verdièr]], l'un contra lo client, l'aut contra los medecins e los avocats.▼

Ven 1939 ; son hilh, [[Jan Masson dit "Jehan d'Oc"]], es mobilizat. La "dròlla de guèrra" es fenida. En tota luciditat, Fernand Masson jutja que sa publicacion ne pòt pas mèi èster libra e sabòrda ''Lou Garounés''. A la Liberacion, un novèth monde es neishut, on nòste [[gascon]] ne pareish pas mèi auger sa plaça. Sa publicacion dispareish, après quaranta ans d'existéncia ; ne li damòra pas mèi que sa pipa, son casau, son vialon e sons libres... Aqueste shantre encapistrat de la tèrra cultiva son casau damb autant d'amor qu'ec hasut per la poesia ; sa musa, dont lo ríser es a còps embugadat de larmas, pincha au pilorat faus dius e profitaires ; sap que los poètas acaban dens l'oblit ; i pensèva dejà en dedicant una òda a son predecessor en oblit [[Mèste Verdièr]].▼

Prèst a se presentar davant lo Mèste, Fernand Masson trabalha sa tèrra per vocacion... e per necessitat. Lo shantre de ''Viva la tèrra e viva los paisans e la paisanalha'' se vei exauçat per la fin qu'avèva totjorn soetada ; tomba priglat per una ataca, au mitan de son barralh. Pendent son agonia, sas mans hèsen shens arrèst los gèstes de samiar e d'esplatir la tèrra. Lo poèta paisan s'estenh en repetant inconscientament lo gèste dau samiaire. Mès, l'un daus mèi bròis gèstes de la via, quò's aqueth dau samiaire, quòra sa man envia lo blat au hons de las regas. Coma ren n'es pas espranhat aus poètas, se tròba un prèste per refusar de venir l'absóder, damb lo pretèxte adara despassat que n'èra pas maridat. Tau coma un baladin de Molière, Masson se'n angut simplament sus un shar per sa darrèira damorança, acompanhat per una garba de flors de son casau, e seguit preus rares amics que la perspectiva d'un enterrament civiu n'avèva pas eishentats.▼

Qu'aquesta tèrra gascona que cantèt li èsti leugèira ; dispareish sivant la pura tradicion poetica, en mauconeishut integrau ; una centena d'annadas après la neishença, dens aqueth medis vilatge, de ''Meste Antoine Verdery'', dont a a l'encòp descubèrt lo lòc de neishença e partatjat integralament la fin. <ref> Traduccion d'un tèxte de [[Jan Masson dit "Jehan d'Oc"]], hilh de Fernand Masson.</ref>▼