Edat del Bronze : Diferéncia entre lei versions

[[Fichièr:Collier de Penne.jpg|thumb|250px| Edat del Bronze - [[:fr:MuséumMusèu ded'Istòria Toulouse|MuséumNaturala de ToulouseTolosa]]]]

L''''Edat del Bronze''' (var. '''Edat deu Bronze''', '''Edat dau Bronze''') es lo nom donatbalhat pels arqueològs a una fasa dins la cultura umana, intermediària entre l'[[Edat de la Pèira]] e l'[[Edat del Fèrre]], quand las armas e las aisinas foguèron, coma una règla generala, fargadas de [[bronze]].

L'Edat del Bronze esEs un periòde del desvolopament de la [[civilizacion]] caracterizat per l'estadi depel desvolopament de la [[metallúrgia]] e de las tecnicas d'extraccion del [[coire]] e dels [[mineral]]s qu'anque perméspermetèron la fabricacion d'[[aliatge]]s per obténer lo bronze. L'Edat del Bronze faFa partida de la [[preïstòria]] e seguís lo [[Neolitic]] dins la màger partida del mond. La data exacta del començament de l'Edat del Bronze diferís entre las culturas e luòcs del mond. L'Edat del Bronze seSe desvolopèt en [[Euròpa]] entre 1800 aC e 700 aCabC dividida en tres fasas: lo Bronze Ancian, de 1800 aC a 1500 aCabC, lo Bronze Mejan, de 1500 aC a 1200 aC,abC e lo Bronze Final, de 1200 aC a 700 aCabC. Per l'[[Orient Mejan]] s'establisson las datas seguentas: lo Bronze Ancian (de 3500- a 2000 aC);abC, lo Bronze Mejan (de 2000- a 1600 aC);abC e lo Bronze Final ode Tardiu1600 a (1600-1200 aC)abC.

Se Lascaracteriza caracteristicas generalas de l'Edat del Bronze sonper la creissença demografica, l'abandon parcial de la [[transumància]] (migracions sasonièras) e la tendéncia lenta al sedentarisme de la gent. L'òme se mantenviu generalament dins de baumas mas tanben dins de tucs estrategics e dins de vilatges dins de zònas abrigadasabrigats. L'inumacion (enterrament) se fa dins de baumas e de [[dolmèn]]s, probablament bastits anterioramentde eper abans, qu'ara sontornar reütilizatsutilizats, en mai d'autres novèls. Son caracteristicas las puntasponchas de sageta, e los ponçonsobjèctes ede objèctes d'adornamentpimpa. L'art sepresenta concrèta ende figuras de pèira, e de dessenhs de scenasscènas de mòrt. La descubèrta, d'en primièrdescobèrta del coire, e apuèi de l'[[estam]] e del bronze, faguèron se mòure mantun pòble en cèrca d'aquestes metals, emportant amb eles lors règlas culturalas e lors tecnicas. L'utilizacion del metal fa créisser la complexitat de l'estructura sociala de las comunautats, e apareisson de luchas tribalas. Lo mestritge del metal determinava lo poder e la riquesa, çò que donèt naissença a una minoritat de priviliegiats, en front d'una majoritat de subordinats. Las culturas neoliticas vivián dins los plans e practicament avián pas d'armas, mas ara se fan de besonh per las guèrras entre grops opausats. Tre abans 1700 aCabC, los besonhs defensius dels grops fan que bastiguèron lors abitats en luòcs de bon defendre; dins los cavòts començan d'abondar las armas. Dins la [[Peninsula Iberica]] l'Edat del Bronze es marcada per l'existéncia de doas culturas que començan al [[Neolitic]]: la cultura de l'Argar, nomenada tanben cultura almerienca - Fasa III, successora de la cultura de Los Millares o cultura almerienca - Fasa II, d'origina orientala, benlèu siriana, amb de possiblas influéncias egipcianas. E la [[cultura del vas campanifòrme]]. Lo [[coire]] foguèt lo primièr material que los metallurgistas aprenguèron de trabalhar e pus tard, de durcir amb d'[[estam]]. Mantun pòble trabalhèt lo [[bronze]] sensesens aver conegut lo coire o utilizèt los dos ala meteis tempsl'encòp, mas aquò foguèt pas lo cas general encara que se produsiguèt fòrça sovent perque los pòbles utilizavan çò que ne dispausavan dins lors territòris. Lo coire s'obten en d'epòcas e de luòcs divèrses. L'emplec del coire en [[Orient Mejan]] remonta a una data anteriora a l'an 4000 aC (benlèu tanben cap ala 5000 aC). L'aliatge considerat corrècte èra 90-10 mas dins un grand nombre de descobèrtas arqueologicas la proporcion es tostemp inferiora a 94-6. Lo coire èra abondós en [[Chipre]], qu'que ancianament se disiá ''Alashiya'', e apuèi se nomena ''Cyprium'', derivat del mot ''coire'' (l'entretòc arribe al latin ont "coire" es ''cuprum''). L'[[aur]] es anterior al bronze e benlèu al coire. Tanben dins la meteissa epòca que lo coire apareisson l'[[argent]] e lo [[Mercurimercuri (quimiaelement)|mercuri]]; d'en primièr s'utilizèt l'estam per durcir lo coire, ende utilizant tanben apuèi unacòps mesclamesclat amb de [[zinc]]. Per contra encara se mestrejava pas la tecnica de la fusion del [[fèrre]]. Lo coire s'obten de la malaquita e de l'azurita, e rarament dels sulfurs de coire. S'obtenon los nomenats coires negres, coire en brut e d'autras varietats. Lo coire se fond a mil dos cents {{NaU|1200|[[gra Celsius|grases Celsius°C]],}} (mens que l'argent, mas mai que l'aur). Se trapava dins la cuprita (coire roge), la tenorita (coire negre), la chalcorina e la covellina (combinada amb de [[sofre]]). Las piritas de coire (erubescita, bornitas e tetraedritas) èran una combinason de coire amb de sulfurs metallics. Tanben i aviá de coire dins fòrça minerals e dins mantuna sal (coma l'azurita e la malaquita). Los fondedors de bronze utilizavan de mòtles de pèira. Lo mòtle se compausava de doas parts: una d'elas ont avián fach l'uet (extrèmament afinat e precís) de l'objècte per crear, en mai d'una dobertura separada. Dins l'uet se li tirava lo metal fondut e dessús se flocava una pèira plana a manièra de tapa. Quand lo metal fondut se refredava s'introdusiá un [[conhet]] dins la dobertura per tal de separar lo mòtle de la tapa, e s'obteniá la figura. ÇaquelàPasmens, existisson pas força pèças de bronze. Lo material èra pas abondós. Se mestrejava la tecnica mas mancava la matèria primièra.