Bangladèsh : Diferéncia entre lei versions

Lei dimensions generalas de Bangladèsh son de 820 km dins son axe nòrd-sud e de 600 km dins son axe èst-oèst. Sa geografia fisica es dominada per lo deltà dei fluvis [[Ganges]] e [[Brahmaputra]]<ref name="Historical Dictionnary XXXIII-XXXIV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, paginas xxxiii-xxxiv.</ref> que forma un plan d'altitud bassa dich [[Plan bangladeshi]] que s'estend sus aperaquí 80% dau país. Aqueu plan fa partida de la Vau Bassa de Ganges situada entre [[Índia]] e Bangladèsh. Leis altituds superioras a 100 m i son rares e magerament situadas dins lei zònas meridionalas dau plan e la màger part dei relèus an una altitud inferiora a 12 m. En causa dei debits importants de [[Ganges]] e [[Brahmaputra]], es una region fòrça umida devesida entre una multitud de braç. N'existís dos principaus (Jamuna e Padma) que forman per la seguida un braç principau unic. La fin d'aqueu dèlta es marcada per un litorau maritim fòrça irregular d'una longor de 580 km. La màger part es ocupada per de [[mangròva]]s ò de [[jungla]]s [[palun]]osas.

En causa de sa topografia plana, de son altitud bassa, de la preséncia de dos fluvis majors sus son territòri e de son clima tropicau marcat per lei precipitacions importantas de la [[monson]], Bangladèsh es un país fòrça menaçat per lei riscs naturaus e climatics<ref name="Historical Dictionnary XXXIV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxxiv.</ref>. Lei pus importants son lei vengudas d'aiga causats per la monson, de tempèstas, per de [[Ciclon tropical|ciclòn]]s ò per de [[tsunami]]s. L'[[Escalfament global|aumentacion de la temperatura mondiala mejana]], qu'entraïna una aumentacion dau nivèu de l'[[ocean]], e la disparicion d'una partida de la [[mangròva]] litorala renfòrçan aquelei riscs en favorizant la montada rapida deis aigas. Ansin, 15% dau territòri es menaçat per una aumentacion d'un mètre dau nivèu de l'[[Ocean Indian]]<ref name="Historical Dictionnary XXXV"/> e lo Bangladèsh actuau es regularament tocat per de catastròfas climaticas majoras : [[ciclòn Bhola]] en [[1970]] ({{formatnum:500000}} mòrts<ref name="Historical Dictionnary XXXV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxxv.</ref>), destruccion de l'iscla d'Urir Char per un tsunami en [[1985]] ({{formatnum:5000}} mòrts), ciclòn en 1991 ({{formatnum:135000138000}} mòrts<ref name="Historical Dictionnary XXIV"/>), venguda deis aigas de 1998 ({{formatnum:1000}} mòrts e 66% de la superficia dau país cubèrta d'[[aiga]])...

En [[2012]], Bangladèsh teniá una populacion estimada a 152,5 e milions d'abitants e èra lo 7{{e}} estat pus poblat de la planeta. Fòra de [[Ciutat-estat|ciutats-estats]] coma [[Singapor]] ò [[Mónegue]]<ref name="Historical Dictionnary XXXVI">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxxvi.</ref>, es lo territòri ambé la densitat de populacion pus importanta dau monde. Son taus de creissença demografica foguèt fòrça gròs dins lo corrent deis annadas 1960 e 1970 que lo nombre d'abitants aumentèt de 50 milions en [[1961]] a 90 milions en [[1981]]. A partir de 1980, de politicas governementalas permetèron de limitar e de demenir lo nombre d'enfants. Pasmens, l'efècte demora limitat car la populacion bangladehsi triplèt durant lo periòde 1960-2000 e lo taus de feconditat èra totjorn egau a 2,55 en 2012 (còntra 6,6 en 1970).

La [[lenga oficiala]] de Bangladèsh es lo [[Bengalin (lenga)|bengalin]]. Es una [[Lengas indoarianas|lenga indoariana]] parlada per mai de 98% de la populacion coma lenga premiera<ref name="Historical Dictionnary XXXVIII">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxxviii.</ref>. Unei [[dialècte]]s existisson especialament dins lei regions frontalieras onte la lenga es en contacte ambé de lengas vesinas coma lo birman. L'[[anglés]] es tanben totjorn fòrça utilizat per lei classas superioras de la societat, per l'administracion, per l'universitat, per la màger part dei mèdias e per la justícia. En particular, segon la Constitucion, lei [[lei|lèis]] bangladeshis son publicadas en [[Bengalin (lenga)|bengalin]] e en [[anglés]]. En fòra d'aquelei doas [[lenga]]s, existís d'autrei lengas parladas per lei minoritats dei regions frontalieras. An ges d'estatut oficiau.

En [[1991]], d'eleccions foguèron averadas per lo BNP e [[Khaleda Zia]], frema dau generau Zia, venguèt lo cap dau govèrn de [[1991]]-[[1996]] puei de [[2001]]-[[2006]]. Deguèt faciar l'oposicion de la [[Liga Awami]] que son cap [[Sheikh Hasina]], filha de [[Sheikh Mujibur Rahman]], foguèt premier ministre en [[1996]]-[[2001]] e ocupa tornarmai aquela carga dempuei [[2009]]. Aqueu periòde foguèt marcat per d'oposicions politicas violentas ambé l'organizacion de grèvas que bloquèron de partidas majoras de l'economia bangladeshis durant leis annadas 1990<ref name="Historical Dictionnary XXIV-XXV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, paginas xxiv e xxv.</ref>. D'autra part, quatre factors diferents menaçan l'estabilitat dau poder actuau :

* una agitacion sociala regulara causada per lei salaris febles e lei condicions de trabalh fòrça marridas, especialament dins l'industria tèxtila, que causa de movements populars d'amplor en favor de l'aumentacion dei salaris e dau melhorament dei condicions de vida dins leis usinas. De tensions importantas existisson tanben dins lei zònas ruralas en causa de l'aumentacion dau nombre de paisans sensa tenement. En [[2007]], entraïnèron una suspension de la constitucion e dei drechs fondamentaus prononciat per lo govèrn fins a la repression definitiva dau movement de protestacion d'aquela annada.

* de movements islamistas terroristas que luchan còntra l'estat bangladeshis (per exemple, atempats de 2005<ref name="Historical Dictionnary XXVII">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxvii.</ref>).

* una corupcion fòrça estenduda en particular au sen de l'administracion qu'es un objectiu major dei govèrns bangladeshis dempuei 2007<ref name="Historical Dictionnary XXVII"/>.

Au nivèu diplomatic, lei relacions pus importantas de Bangladèsh son aquelei amb [[Índia]], [[Paquistan]] e [[Republica Populara de China]]. Lo premier país es fòrça importanta car l'armada indiana ajudèt d'un biais decisiu lei movements independentistas bangladeshis durant la [[Tresena Guèrra Indopaquistanesa]] e car [[Índia]] es quasiment l'unic estat frontalier de Bangladèsh. Inicialament bònas, coneisson una desgradacion progressiva dempuei [[1975]] e la bastida de la [[restanca de Farakka]] que causa una demenicion dei quantitats d'aiga disponibles per la populacion bangladeshis e de degalhs environamentaus importants<ref name="Historical Dictionnary XXXIV-XXXV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, paginas xxxiv-xxxv.</ref>. Puei, d'autrei dificultats apareguèron coma de tensions a prepaus dau traçat de la frontiera ([[Conflicte frontalier indobangladeshi de 2001|escaramochas armadas en 2001]]) e dau passatge d'un flux important de d'immigrats entre lei dos país (bastida d'una barriera per lo govèrn indian).

En [[2008]], lo sector primar representava 17,5% dau [[PIB]] bangladeshi e emplegava 45% de la populacion activa. Èra donc lo centre d'activitat de la màger part deis abitants. Lei produccions principalas son destinadas a la consomacion nacionala e tanben a l'exportacion. Gràcias au melhorament dei tecnicas d'aigatge<ref name="Historical Dictionnary 151">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, p. 151.</ref>, au desvolopament de l'utilizacion d'engrais e d'[[insecticida]]s entraïnant e a la generalizacion de crèdits ruraus, l'agricultura bangladeshi a realizat de progrès importants dempuei l'independéncia. Pasmens, en causa de sa populacion importanta, es totjorn pas capable de contentar sei besonhs nacionaus e dèu importar una partida significativa de son alimentacion de basa. Aqueu problema pòu venir grèu dins lo cas de precipitacion febla car l'agricultura bangladeshi es fòrça dependenta de la preséncia sufisenta d'[[aiga]]<ref name="Historical Dictionnary XXXIV">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, pagina xxxiv.</ref>. De mai, en fòra d'aquelei tensions alimentaras, i a tanben de tensions environamentalas causat per la pollucion ò per l'aumentacion dau nivèu de l'[[ocean]].

Bangladèsh a una cultura anciana e rica eissida de l'anciana region indiana de [[Bengala]] que sa mitat orientala correspond au territòri bangladeshi actuau. Ansin, coma [[Índia]], Bangladèsh presenta una literatura e una musica fòrça rica e anciana<ref name="Historical Dictionnary XXXVIII"/> <ref name="Historical Dictionnary 183">'''[[anglés|(en)]]''' Syedur Rahman, ''Historical Dictionary of Bangladesh'', Scarecrow Press, 2010, p. 183.</ref> qu'apareguèron dins lo corrent deis estats dispareguts de la peninsula indiana. Lo tèxte pus ancian conegut data dau sègle VII. Fins au sègle XIX, lei tematicas religiosas bangladeshis e lei traduccions d'autreis òbras d'originas indianas dominèron la literatura de Bengala. Puei, a partir dau sègle XIX, se desvolopèt de tematicas novèlas, especialament dins lo domeni de la [[poesia]] ambé [[Rabindranath Tagore]] ([[Prèmi Nobel de Literatura]] en [[1913]]) e [[Kazi Nazrul Islam]]. Aparegut au començament dau sègle XX dins l'[[Índia]] Britanica, lo [[cinèma]] a una popularitat gròssa amb una produccion anuala de 80 films.