Georgia (Caucàs) : Diferéncia entre lei versions

La feblessa e la division deis estats eissits de la scission dau reiaume de Georgia foguèron rapidament aprofichadas per leis Empèris [[Empèri Otoman|Otoman]] e [[Empèri Safavida|Safavida]] qu’èran lei doas poissanças majoras de la region. Maugrat una resisténcia feròça, lei caps georgians deguèron reconóisser la senhoriá otomana ò safavida e lo partiment de Georgia (e pus generalament de [[Caucàs]]), venguèt un enjòc de la rivalitat entre lei dos empèris.

Un premier partiment foguèt conclut en 1555 ([[tractat d’Amasya]]) laissant la mitat occidentala de Georgia sota la dominacion otomana e la mitat orientala sota la dominacion safavida. Pasmens, a partir de 1578, una [[guèrra]] novèla se debanèt entre lei dos empèris. La totalitat de Georgia foguèt conquistada per leis [[Empèri Otoman|Otomans]] fins a un retorn ofensiu dei [[Iran|Pèrsas]] en 1603. Puei, de 1614 a 1616, una repression saunosa permetèt au govèrn safavida de restaurar son autoritat sus lo país. Aquò causèt un declin economic important dins lo corrent dau sègle. Pasmens, lei Safavidas deguèron acceptar de fisar sa direccion a un vicerèi georgian (e [[islam|musulman]]).

Au començament dau sègle XVIII, la revòuta [[Afganistan|afgana]] entraïnèt l’afondrament de la dinastia safavida. Leis [[Empèri Otoman|Otomans]] aprofichèron lei guèrras civilas intèrnas de [[Iran|Pèrsia]] per atacar unei regions frontalieras, compres la Georgia safavida en 1723. Pasmens, [[Nadir Chah]], qu’unifiquèt tornarmai Pèrsia fins a son assassinat en 1747, capitèt de lei repossar dins leis annadas 1730 ambé l’ajuda dei Georgians. Dins aquò, la region foguèt destrucha per la guèrra. Per assaiar de reglar lo problema de l’agitacion regulara dei populacions georgianas, Nadir Chah ne restaurèt la [[monarquia]] e la fisèt a un [[Dinastia Bagratida|Bagratida]] que venguèt [[Heraclius II de Georgia|Heraclius II]].

En causa dei dificultats intèrnas de [[Iran|Pèrsia]] dins lo corrent dau sègle XVIII, l’autonòmia de Heraclius II aumentèt e lo rèi georgian poguèt desvolopar una politica estrangiera diferenta de Pèrsia. En particular, se raprochèt de l’Empèril’[[Russia|Empèri]] Rus e un [[protectorat]] foguèt signat en 1783.

[[Agha Mohammad Chah]], fondator de la [[dinastia Qajara]] e cap novèu de [[Iran|Pèrsia]] après sa victòria de 1796 còntra sei rivaus, decidèt de tornar contraròtlar Georgia. Ordonèt l’abandon de l’aliança russa e la reconaissança de son autoritat. Pasmens, en causa de sei metòdes fòrça violents dins lo corrent dei [[guèrra civila|guèrras civilas]] pèrsas, aquela decision entraïnèt au contrari un renovelament de la demanda de proteccion de Heraclius II au govèrn rus, renfòrçada per la destruccion de Tiflis en 1795.

Dins aquò, lei projèctes rus èran diferents deis esperanças georgianas. D’efècte, après la mòrt de Heraclius II en 1798 e de son successor en 1800, lei tsars [[Paul Ier de Russia|Paul I{{èr}}]] e [[Alexandre Ier de Russia|Alexandre I{{èr}}]] annexèron Georgia, desportèron leis eiretiers potenciaus e placèron la Glèisa Georgiana sota l’autoritat de la Glèisa Russa. De 1800 a 1830, tres guèrras victoriosas còntra lei Pèrsas (1804-1813 e 1826-1828) e leis Otomans (1828-1829) permetèron de conquistar la quasi totalitat de Georgia. D’aqueu temps, una tièra de campanhas intèrnas someteguèron lo país (levat de [[Svanètia]] que resistèt fins a 1858) au govèrn dau tsar.

Après aquelei conflictes, Georgia conoguèt un periòde de desvolopament economic important. L’aristocràciaL’[[aristocràcia]] georgiana foguèt integrada a l’elèit de l’Empèril’[[Russia|Empèri Rus]]. Mai d’un estudiant georgian poguèt tanben estudiar dins leis [[universitat|universitats]] russas. Pasmens, a la fin dau sègle XIX, l’autoritarisme dau govèrn rus causèt l’emergéncia d’un sentiment [[nacionalisme|nacionalista]] en Georgia. Prenguèt la forma d’un sostèn politic fòrça important au [[menchevisme]], tendància reformista dei sociaus democrats rus, que venguèt majoritari.

Durant la [[Primièra Guèrra Mondiala|Premiera Guèrra Mondiala]], Georgia demorèt alunchada dau prat batalhier de [[Caucàs]] entre l’Empèril’[[Russia|Empèri Rus]] e l’Empèril’[[Empèri Otoman]] mai la majoritat politica dei MenchevissMenchevics dins la region l’i causèt una agitacion revolucionària importanta. Tre març de 1917 e lo començament de la [[Revolucion Russa]], un Comitat Especiau per Transcaucàsia foguèt format a [[Tbilissi|Tiflis]]. Gropèt lei revolucionaris de [[Caucàs]] e venguèt rapidament autonòm en causa dei luchas intèrnas per lo contraròtle de l’autoritat centrala de [[Russia]]. En novembre, refusèt d’acceptar la presa dau poder centrau per lei Bolchevics e acampèt la sieuna assemblada constituenta en febrier a Tiflis.

Una tièra de negociacions comencèt entre lei poissanças centralas e d’un caire, lo govèrn [[URSS|sovietic]], e d’autre caire, l’assemblada constituenta de Transcaucàsia. Lo [[tractat de Brèst-Litovsk]] (3 de març de 1918) signat per lei Bolcheviks acceptèt la pèrda de Batom, Ardahan e Kars au profiech de l’Empèril’[[Empèri Otoman]]. En [[Transcaucàsia]], lei deputats se devesiguèron entre partisans de la patz (Georgians) e de la contuniacion de la guèrra ([[Armenia|Armenians]]). Aquò causèt la revirada e la separacion de l’assemblada lo 26 de mai de 1918. Georgia signèt un alta-au-fuec ambé leis Otomans, proclamèt son independéncia e se placèt sota la proteccion de l’Empèril’[[Alemanha|Empèri Alemand]].

Après la desfacha alemanda en novembre de 1918, de tropas [[Reialme Unit|britanicas]] arribèron dins la region. Sostenguèron lei revendicacions territòrialas georgianas còntra l’Empèril’[[Empèri Otoman]]. Lo país obtenguèron lei vilas de Batom, Ardahan e Akhatsikhe. Pasmens, un conflicte se debanèt ambArmeniaamb [[Armenia]] per la possession d’Akhatsikhe. S’acabèt per una mediacion britanica mai portèt tòrt ai relacions entre Armenians e Georgians.

Lei fòrças britanicas quitèron Tiflis en setembre de 1919. Dins lo corrent de la guèrra civila, Georgia foguèt dirigida per un govèrn menchevic estable que capitèt de redreiçar l’economia dau país. Dins aquò, la revirada de l’ofensival’[[Guèrra Civila Russa|ofensiva de l’armada blanca de Denikine]] a la fin de 1919 permetèt ai Bolchevics d’intrar dins la region de Caucàs e de conquistar Bako en abriu de 1920. Maugrat la reconoissança de l’independéncia de Georgia per leis Aliats, lo país poguèt pas resistir a la pression militara simultanèa dei [[Turquia|Turcs]] e dei Bolchevics. Començada lo 16 de genier, l’ataca còntra Georgia s’acabèt per una victòria rapida.

Après la desfacha en fàcia de l’invasion turcobolchevica, Georgia foguèt partejada entre lei venceires lo 13 d’octòbre de 1921. Kars tornèt venir turca e un estatut autonòm foguèt previst (au sen de l’URSSl’[[URSS]] en formacion) per la region [[islam|musulmana]] de Batom. La partida sovietica formèt una republica de l’Unionl’[[URSS|Union Sovietica]]. La presa de contraròtle sovietica foguèt per [[Grigol Orjonikidze]]. En 1924, reprimèt una insureccion, dicha Insureccion d’Aost, e formèt l’aparelh sovietica dins la region. En 1931, foguèt remplaçat per [[Lavrenti Beria]] que dirigiguèt uneis operacions de repression dins lo país, especialament còntra leis elèits georgianas, dins l’encastre de la politica generala de [[Stalin]].

Après la fin de l’èra estaliniana, una revòuta se debanèt a Tiflis lo 9 de març de 1956. Foguèt aisament reprimida per l’Armada Roja La restauracion de l’òrdre sovietic foguèt fisada a [[Vassil Mjavanadze]] que deguèt, per calmar l’agitacion, demenir la pression dau contraròtle dau govèrn sus l’economia. Aquò capitèt mai entraïnèt tanben lo desvolopament rapide d’una corrupcion endemica fòrça importanta. En 1972, causèt lo remplaçament de Mjavanadze per Eduard[[Edoard Shevardnadze]] que venguèt popular après lo succès de son oposicion a un projècte que son objectiu èra de suprimir l’estatut oficiau de la [[georgian|lenga georgiana]]. En 1985, foguèt nomat ministre deis afaires estrangiers de l’Unionl’[[URSS|Union Sovietica]].

Dins aquò, la politica de Shevardnadze poguèt pas evitar l’emergéncia novèla dau [[nacionalisme]] dau pòble georgian e dei minoritats etnicas de la republica. Après sa partença, leis autoritats perdèron pauc a pauc lo contraròtle de la situacion e unei manifestacions nacionalistas (subretot georgianas e abcazas) se debanèron. En abriu de 1989, leis autoritats localas demandèron l’intervencion de l’Armada Roja per reprimir una grèva majora que paralizava [[Tbilissi|Tiflis]]. Pasmens, Shevardnadze sostenguèt lei caps de la grèva e demetèt lei responsables sovietics locaus entraïnant lo començament dau procediment d’independéncia.

Après l’eliminacion dei caps sovietics georgians sostenguda per Shevardnadze, lo parlament georgian votèt l’illegalitat dei tractats signats durant la [[Guèrra Civila Russa]] que fondava l’integracion de Georgia au sen de l’URSSl’[[URSS]]. En aost, lo [[partit politic|multipartisme]] foguèt autorizat e d’eleccions organizadas a la fin de l’annada. Foguèron averadas per lei nacionalistas e un [[referendum]] proclamèt l’independéncia de Georgia lo 9 d’abriu de 1991.

En mai de 1991, [[Zviad Gamsakhourdia]] foguèt elegit president de la republica. Establiguèt rapidament un regime fòrça autoritari que causèt una [[guèrra civila]] entre sei partisans e seis adversaris a la fin de l’annada. Deguèt finalament quitar lo país en genier de 1992 e Shevardnadze prenguèt lo poder en març.

D’aqueu temps, l’afebliment dau govèrn de Tiflis permetèt ai republicas autonòmas d’Abcaziad’[[Abcazia]] e d’Ossetiad’[[Ossetia dau Sud]] de se proclamar independentas a la fin de 1990. Aquò foguèt refusat per Georgia e lo parlament agravèt la situacion en votant la supression deisde l'autonòmias localaslocala d’aquelei regionsd’Ossetia. Aquò entraïnèt lo començament de doas guèrras e l’armada georgiana ataquèt Abcazia e l’Ossetia dau Sud. Pasmens, sostenguda per [[Russia]], lei doas republicas resistèron fins a la signatura d’ acòrds d’alta-au-fuec en 1992 e en 1993. Reglèt pas la situacion e permetèt ai territòris secessionistas de venir de facto independents. Au sud-oèst, la region d’Adjariad’[[Adjaria]] venguèt tanben de facto independenta en 1991 sensa combat. Lo demorèt fins a 2004 e l’afondrament dau govèrn locau en fàcia dau maucontentament de la populacion.

Après aquelei reviradas militaras, lo govèrn de Shevardnadze deguèt faciar una crisi economica lònga que va far tòrt a sa popularitat. Assaièt sensa succès de dubrir Georgia a l’influéncia occidentala e foguèt finalament reversat per una revòuta populara en novembre de 2003. Foguèt remplaçat per lo nacionalista pro-occidentau [[Mikheil Saakachvili]]. Demandèt son intrada au sen de l’OTANl’[[OTAN]] e signèt divèrseis acòrds ambé de país europèus e arabis per redreiçar la situacion economica de Georgia. Pasmens, venguèt rapidament impopular e foguèt accusat d’autoritarisme. En 2008, assaièt de reglar per fòrça la question dei doas republicas separatistas. Pasmens, [[Segonda Guèrra d'Ossetia|l’ataca georgiana]] dei fòrças russas e sud-ossetianas lo 7 d’aost de 2008 entraïnèt una repòsta rapida de Moscòu. Lo 16 d’aost, l’armada georgiana èra destrucha e lei vilas de Gori, de Poti e de Senaki conquistadas per lei tropas russas. En parallèl, lei tropas georgianas foguèron totalament expulsadas d’Abcazia e d’Ossetia dau Sud que l’independéncia foguèt reconeguda per Russia.

Après aquela guèrra, lei tensions demorèron importantas ambé [[Moscòu]] e lei projèctes d’adesion a l’OTAN totalament arrestats. Lo govèrn venguèt fòrça impopular e, en 2012, Saakachvili perdèt leis eleccions legislativas. Reconoguèt sa desfacha que venguèt la premiera transicion democratica dau país dempuei son independéncia.