Vanuatu : Diferéncia entre lei versions

'''Vanuatu''' es una republica [[Illa|insulara]] de l'[[Ocean Pacific]] Sud. Es constituit d'un [[archipèla|archipèu]] situat aperaquí a 1750 km a l'èst d'[[Austràlia]], al nòrd-èst de la [[Nòva Caledònia]], a l'oèst de las [[Fiji|Illas Fiji]] e al sud de las [[Illas Salamon]]. Descubèrt en [[1606]] per [[Pedro Fernández de Quirós]] que l'apelèt ''Australia del Espíritu Santo'', l'archipèuarchipèla èra poblat per de populacions melanesianas. Foguèt colonizat a partir de la segonda mitat dau sègle XIX per de colons francés e britanic e leis illas venguèron un [[condomini]] francobritanic ambé lo nom de Nòvas Ebridas. A partir de la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, apareguèt de movements independentistas e l'archipèuarchipèla venguèt independent en [[1980]].

[[File:Vanuatu Provinces.JPG|thumb|right|Illas principalas e províncias de l'archipèuarchipèla de Vanuatu.]]

Vanuatu si situa dins l'[[Ocean Pacific]] a 540 quilomètres au nòrd-èst de [[Nòva Caledònia]]. Es un archipèuarchipèla d'origina [[volcan|volcanica]] de 81 illas que sa superficia fa {{formatnum:12000}} km². Lei tres illas pus importantas son [[Espiritu Santo]], [[Malekula]] e [[Efate]]. Lo [[clima]] es de tipe [[Clima tropicau|tropicau]] e [[Clima subtropicau|subtropicau]]. Lo territòri es organizat en sièis províncias que son Malampa, Penama, Sanma, Shefa, Tafea e Torba. Existisse un conflicte ambé [[França]] per la sobeiranetat sus leis illas [[Illa Matthew|Matthew]] e [[Illa Hunter|Hunter]] qu'es revendicada per Vanuatu.

Lo premier explorator europèu qu'agantèt l'archipèuarchipèla foguèt lo Portugués, au servici de la corona d'[[Espanha]], [[Pedro Fernandes de Queirós]] en 1606. Pasmens, après sa descubèrta, si perdèt la localizacion de l'illa que foguèt donc descubèrta un segond còp per lo Francés Bougainville en 1768. Lei Francés explorèron tanben leis illas a l'èst de Vanuatu e nomèron l'archipèla « Grandei Cicladas ». Puei, [[James Cook]] explorèt la region en [[1774]] e la diguèt Nòvas Ebridas. Dins aquò, fins ais annadas 1830, l'archipèla interessèt solament leis explorators e demorèt sota l'autoritat de tribús localas independentas.

Pasmens, en despiech d'aqueleis arribadas de colons, ni [[França]] ni lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] voguèron proclamar l'annexion de l'archipèuarchipèla en causa dau risc diplomatic representat per l'annexion de colons estrangiers. En 1887, una solucion provisòria foguèt adoptada per lei doas poissanças colonialas per assegurar lo mantenement de l'òrdre e en 1906, l'archipèuarchipèla venguèt una colonia francoanglesa dicha condominium dei Nòvas Ebridas.

Durant la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lei Nòvas Ebridas foguèron la premiera colonia francesa que jonhèt lei fòrças dau generau de Gaulle lo 22 de julhet de 1940. Après 1941, venguèt una basa importanta de l'armada estatsunidenca dins leis operacions còntra lei [[Japon|Japonés]]. L'arribada d'aquelei soudats favorizèt la formacion de movements nacionalistas e d'un culte dau cargo que revendiquèron l'independéncia. Dins leis annadas 1970, lo pastor anglican [[Walter Lini]] organizèt lo premier partit politic de l'archipèuarchipèla (Partit Nacionala dei Nòvas Ebridas puei Vanua'aku) e demandèt l'independéncia a l'[[ONU]]. Puei, après sa victòria ais eleccions de 1979, lo Vanua'aku prenguèt lo poder e fixèt l'independéncia a julhet de 1980.

Après 1980, lei relacions entre [[França]] e Vanuatu demorèron marridas en causa dau sostèn francés ai movements secessionistas dau nòrd de l'archipèuarchipèla. En 1983, una crisi novèla comencèt entre lei dos país quand Vanuatu revendiquèt leis illas Matthew e Hunter, dependéncias de [[Nòva Caledònia]]. Enfin, d'accusasions regularas foguèron prononciadas còntra leis intervencions supausadas dau govèrn francés dins leis afaires intèrnas de son anciana colonia. Aquò entraïnèt l'expulsion de l'ambaissador francés en 1981, 1983 e 1987.

L'economia de Vanuata es pauc desvolopada amb un [[PIB]] de {{formatnum:4900}}$/abitant en 2012<ref name="CIA Factbook"/> e es dependenta de l'ajuda economica estrangiera (principalament australiana, francesa e anglesa). Per 65% de la populacion, situadas dins de regions ruralas de l'archipèuarchipèla, l'[[economia]] es basada sus una agricultura e una pesca de subsisténcia organizada per de comunautats formant de vilatges pichons. L'[[indústria]] es pauc desvolopada e lo rèsta de la populacion activa trabalhad dins lei servicis. Lei pus importants son lo [[torisme]] ({{formatnum:50000}} personas en 1997, {{formatnum:197000}} en 2007<ref name="CIA Factbook"/>), que son desvolopament es la prioritat dau govèrn dempuei leis annadas 2000, e leis activitats financieras off shore car Vanuatu es un [[paradís fiscau]] e un [[pavalhon de complasença]].