Panthera onca : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Modif |
Cap resum de modificació |
||
Linha 1 :
{{Taxobox animal | Onça | Jaguaro 001.JPG| Onça }}
{{Taxobox sosrenhe | Metazoa }}
{{Taxobox super-embrancament | Deuterostomia }}
{{Taxobox phylum | Chordata }}
{{Taxobox sosembrancament | Vertebrata }}
{{Taxobox classa | Mammalia }}
{{Taxobox sosclassa | Theria }}
{{Taxobox infraclassa | Eutheria }}
{{Taxobox òrdre | Carnivora }}
{{Taxobox sosòrdre | Fissipedia }}
{{Taxobox familha | Felidae }}
{{Taxobox sosfamilha | Pantherinae }}
{{Taxobox genre | Panthera }}
{{Taxobox binomial animal | [[Panthera onca]] | ([[Linné|Linnaeus]], [[1758]]) }}
{{Taxobox sosespècias animal |* ''Panthera onca''}}
{{Taxobox reparticion animal | animal | Jaguar range.png | }}
{{Taxobox imatge | Jaguarcub.jpg }}
{{Taxobox fin}}
L''''onça''' (''Panthera onca'') ei un [[mamifèr]] [[carnivora|carnivòr]] de la familha deths [[felid]]s, ei a dire deths gats. Viu en eth continent [[america]]n. Apertenh ath genere ''Pantehra ''e ei era soleta especie de ''Panthera''qu'es trapa en America. Era onça ei eth tresau felin més gros dempús deth tigre e eth leon e eth més gros deth Hemisferi Occidentau. Eth territori dera onça aué va dau sud des Estats Amassats e Mexic per tot America Central cap al sud enquia Paraguay e eth nòrd d'Argentina. Era onça a un territori de cria en Arizona (sud-est de Tucson), més a estat escandit en es Estats Amassats des de 1900.
Aguest gat damb plaps semble fisicaments eth leopard més ei més gros e damb un còs més massís. Eth sòn comportament e habitat caracteristics son més aprop deth deth tigre. Es bosqui son territori dera sua predileccion més tanben demore dens ua varietat de terrans duberti. Ei plan associat damb era presença d'aiga e aima plan nadar. Ei un felin solatièr, oportunista, predador d'amagatals, en naut dera cadena apaissal.
Ei ua especie clau e joga un rotle important ena estabilizacion des ecosistemes e ajuda a regular es especies que caça. Era sua mossegada ei plan horta sustot comparada dama d'auti gat grossi. Açò permet trincar es armadures des reptils armats e d'usar un metode tà tuar plan inusual: mossega era pèth entre es aurelhes e finís per mossegar eth cervèth.
Era onça ei ua especie menaçada e es sòns nombres declinen. Es menaces enclausen eth trincament e era perdua d'habitat. Era caça internacional des onces ei enebida, més aguest gat ei tuat soent pes umans especiauments en conflictes damb pagesi e borièrs en Sud- America. Ansin, redusit eth sòn habitat, enqüera ei gran, donada era sua istòrica distribucion, a cambiat era mitologia de plan de cultures indigenes americanes, coma era Azteca e era Maia.
'''Etimologia'''
Era paraula proven en anglés des lengas Tupi-Guarani; Jaguar. Ansin ei coma s'apera en anglés, francés e espanhou. En occitan, catalan e portugués (brasilièr) que se ditz onça. Se crede qu'era capcièra d'aguesta paraula proven dera lenga de negòcis amazoniana Tupinambá via eth portugués ''jaguar''. Era paraula tupí ''yaguara'' vuòl díder "bèstia" e de cops ei arrevirada per "can". Era paraula especifica peth jaguar ei ''yaguareté''.
Eth prumèr component dera sua designacion taxonomica ei ''Panthera'' e proven dau latin e dau grec tà aperar eth leopard. Era onça ei era ''onca'' en portugués més en anglés ''ounce'' vuòl díder leopard des nhèus, Uncia uncia. Proven dau latin lyncea que vuòl díder ''cervièr''. En italian se ditz ''lonza'' e en francés ancian se didía ''l'once''.
'''Taxonomia e evolucion'''
Era onça o ''Panthera onca'' ei era paraula eisacta tà designar era soleta especie deth genere ''Panthera'' en eth nau monde. Eth DNA mostre d'evidencies damb eth leon, eth tigre, era onça, eth leopard des nhèus e eth leopard plapat e an un ancessor comun que demorèc hè entre 6 e 10 milions d'annades. Damb tot, es ossi fossils parlen deth neishement dera ''Panthera'' hè 3.8 milions d'annades. Es estudis filogenetics mostren per norma generau qu'eth leopard plapat siguéc basic entà aguest grop (Neofelis nebulosa). Eth luoch des especies que demoren ei donques enqüera shens resólver.
Eth zoològ Reginald Pocock conclussiguèt qu'era onça ei plan religada damb eth leopard. Més eth DNA ei enqúera inconclusiu. Fossils dera onça europea e deth leon american mostren caracteristiques d'andús, eth leon e era onça. Es dus especies s'amassaren hé entre 280.000 e 510.000 annades.
'''ANCESSOR ASIATIC'''
Mentre qu'es onces demorauen sonque enes ameriques, descénden de gats deth Monde Ancian. Hè 2 milions d'annades, era onça e sòn cosin, eth leopard plapat, auien un ancessor comun asiatic. En eth pleistocen, es ancessors des onces d'aué corrien per Beringia e es sòns descensors se moguèren tà America Central e deth Sud. Eth sòn manjar eren es cèrvis e d'autes animals erbacèus qu'abans demorauen en manades.
'''VARIACIONS GEOGRAFIQUES'''
Era darrièra delineacion des sosespecies dera onça siguéc hét en 1939. S'assolèren sus es traches e era morfologia dera clusca e se reconeguèren enquia ueit sosespecies. Totun, eth cientific Pocock aguét pas d'acces a de basti especimens tà criticar e evaluar toti es sosespecies e mantinguéc es dubtes sus bèri uns. Ua consideracion tardièra deth sòn trabalh suggeréc sonque tres sosespecies.
Estudis recenti tanben an falhat en trapar evidencies entà ben definides sosespecies qu'aué existissen pas més. Larson demostréc qu'auien variacions nòrd-sud més açò ei pas segur 100%. Damb tot, se traparen termiéres geografiques en er arriu Amazones. Tot e qu'es divisions tradicionaus son es de Pocock, Seymour establiguéc tres sosespecies:
1. == ''Panthera onca onca'' ==: de veneçuela enquiath Amazones, enclusant:
''Panthera onca peruviana'' : costa dau Peru.
2.
== ''Panthera onca hernandesii'' ==: Oest de mexis,
enclusant:
''Panthera onca centralis'': d'El salvador enquia Colombia)
''Panthera onca arizonensis'': d'Arizona a Sonora
''Panthera onca varaecrucis'': e Texas a Mexic
''Panthera onca goldmani'': deth Yucatan a Belize.
3.
== ''Panthera onca palustris'' ==: en arees deth Pantanal en Mato Grosso e Mato Grosso do Sul, Brasil, e er arriu Paraguay enquia Argentina.
'''BIOLOGIA E COMPORTAMENT'''
== CARACTERISTIQUES FISIQUES ==
Era onça ei un animal plan musclat e massís. Pes e mesura son normauments de 56 a 94 Kg. Es mascles més grossi pesen 160 Kg e es hemeles son un 10-20% més petiti. Era longada deth morre ara coa ei d'1.2 a 1.95 m. Es sues coes son més cuertes qu'es deth d'un gat (45-75 cm). Es pates tanben son cuertes, força, comparades damb un tigre o un leon. Era mesura enquias espatles ei 63-76 cm. comparat damb un leopard ei més gros, més pesat e més massís.
Variacions enes mesures sigueren guardades enes regions e habitats, damb era mesura que creish deth nòrd ath sud. Un estudi dera onça hèt ena Reserva der Biosfera de Chamela-Cuixmala, ena costa deth Pacific mexicana, mostréc mesures de 50 Kg. Per contra, ena region brasilièra deth Pantanal pesa 100 Kg e enquiath 136 Kg.
Era onça de bòsc ei més hosca e més petita qu'es onces d'arees dubertes, possiblements pera mesura més petita des sues preses erbàcees. Ei un animal apte tà esclar, córrer e nadar. Eth cap ei massís e era dentadura plan poderosa. Era onça a ua mossegada hòrta e ei capadís de préner enquia 910 Kg d'un solet cop. Açò ei dus cops més qu'eth leon e era hiena. Açò permet ara onça de trincar era armadura des tartugues.
Un estudi demostréc qu'era sua força hé que sia aprop deth leopard e deuant deth leon e deth tigre. Caça animals que pesen 300 Kg en bosqui densi e quan ei més cuert açò ei ua adaptacion. Era sua pèth qu'ei jaune entà marron-roge e negre. Totun, es arees deth vrente son blanques. Aguest felin hé plaps tà s'acutorbar en eth sòn habitat boscós. Es plaps son diuersi d'un individú a un aute e es sues mesures tanben.
Era onça sembla plan eth leopard més ei més massís e pesat qu'aguest. Es dus animals se destrien pes sòns plaps. Es d'ua onça son més grossi, mens e més hosques, damb plaps més petiti dens d'eres. Eth leopard non es a. Es onces tanben an eth cap més redond e cuert comparat damb eth leopard.
[[Morfisme des colors]]
Eth morfisme des colors a luòch en aguesta especie. Ua forma de gaireben-negre melanisme apareish regulauraments. Es onces damb melanisme son toti negres tot e que es plaps son visibles en un examen més proche.
{{Clr}}
{{Paleta Felins}}
[[Categoria:Felid]]
[[Categoria:Mamifèr (nom vernacular)]]
[[Categoria:CITES annèxe I]]
{{Ligam AdQ|he}}
{{Link FA|en}}
{{Link FA|tr}}
| |||