Pomièr : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
Cap resum de modificació |
||
Linha 20 :
N'existisson prèp {{formatnum:20000}} [[varietat (botanica)|varietats]] ([[sosespècia]]s e [[cultivar]]s), la mitat de las qualas son d'origina americana, {{formatnum:2000}} anglesas e {{formatnum:2000}} chinesas<ref>{{en}} Barrie E. Juniper et David J. Mabberley, ''The story of the apple'', ed: Timber Press, 2006 ISBN 0881927848.</ref>.
===
Doas varietas de pomièr son fòrça espandidas en [[Euròpa]] dempuèi lo [[sègle XVI]], lo '''pomièr Paradís''' e le '''pomir Docin'''. Se pensava a l'origina que s'agissiá d'espècias distriadas de pomièrs mas s'agís en realitat de ''Malus pumila'' « escandalh » mas dispausant de caracteristicas especificas que los fasiá plan adaptats a l'usatge per [[portaempèut]].
Se lo Docin pòt èsser de diferentas talhas, lo pomièr Paradís es totjorn un arbre de pichona talha que la racina cassa coma de veire. Dona una poma fòrça mediòcre en grossor e en qualitat, mas que madura de fòrça lèu, es a dire a la fin de julhet; es jaunenca, punchada de brun e raiada de roja del costat solelhat.
Lo fòrça grand nombre de varietats de pomièrs domestics s'explica per l'estructura [[genetica]] [[eterozigòt]] de l'espècia. En efècte, lo [[genòma]] dels pomièrs es compausat de [[cromosòma]]s dispausant d'[[allèla]]s especificas d'autoincompatibilitat nomenat allèlas S1. Atal, quand un S1 crosa un autre S1 identic, la [[fecondacion]] est blocada. Lo pomièr deu doncas totjorn trobar de partenaris portaire d'allèlas compatiblas per poder se reproduire. Es aquel fenomèn qu'auriá menat al desvolopament d'una tala diversitat de [[cultivar]]s. Es atal per aquela rason quand se semena de granas quitament eissidas d'una meteissa poma, pòdon venit de pomièrs fòrça diferents los uns dels autres.▼
'''Colleccions de varietats ancianas'''▼
Existís tota una seria de varietats novèlas obtengudas e geneticament mai resistentas a las malautiás coma a las raças comunas de pigalha. Aquelas varietats son obtengudas pel crosament natural de varietats mai ancianas amb una varietat portaira de gèns de resistenças. Per ne citar qu'unas: [[Delfloga|Delbardivine®]], [[Delorina|Harmonie®]], [[Santana (poma)|Santana®]], [[Topaz (poma)|Topaz®]], [[Ariane (poma)|Ariane®]], [[Rajka (poma)|Rezista Rome-like®]], [[Ecolèta]], [[Collina (poma)|Collina]], [[Rubinòla]] eca.▼
Seleccionadas pel pichon Centre de recercas agronomicas de [[Gembloux]] (en [[Belgica]]) destinat als particulars, las ancianas varietats de fruches certificada {{Cita|RGF<ref>{{pdf}} [http://www.hamblenne.be/LISTE_RGF.pdf ''Description succincte des variétés anciennes RGF1 d'arbres fruitiers recommandées par le Département Lutte biologique & Ressources phytogénétiques''], Centre wallon de recercas agronomicas, Gembloux.</ref>}} son pauc sensibilas a las malautiá e de nautas qualitats de fructificacion.▼
== Descripcion ==
Linha 59 ⟶ 67:
{{Cita|Los poètas latins nos aprenon que la poma dans qu'Èva e Adam mosseguèron amb tan de cobesença, aparteniá precisament a aquela varietat, que ven qu'en seguida se li donèt lo nom del luòc que demoravan alara, lo [[Paradís terrèstre]].''<ref>Extrach de [[Leonhart Fuchs]], ''De Historia stirpium commentarii insignes'', [[Basilèa]], 1542.</ref>}}
Lo pomièr Paradís es sovent utilizat en [[portaempèut]] perque a l'avantatge de donar de fruch fòrça lèu. Atal, dins de bonas condicions, una semanada de pomièr paradís produch sovent los seus primièrs fruches a tres o quatre ans. Un empèut pausat sus un portaempèut Paradís fructificarà segon la varietat lo segond an o pel mai lo tresen o quatren an.
L'observacion pròba, en mai, que las varietats empeutadas sus paradís donan de fruches fòrça mai grosses e melhors. Sembla doncas qu'es d'interés d'empeutar pas mai que sus aquela varietat quitament se los arbres atal èissits vivon pauc de temps e produson cada an fòrça mens de fruches qu'aqueles empeutats sus s'autres<ref>{{fr}}[[Augustin Sageret]], [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k28582v ''Pomologie physiologique ou Traité du perfectionnement de la fructification''].</ref>.
▲Lo fòrça grand nombre de varietats de pomièrs domestics s'explica per l'estructura [[genetica]] [[eterozigòt]] de l'espècia. En efècte, lo [[genòma]] dels pomièrs es compausat de [[cromosòma]]s dispausant d'[[allèla]]s especificas d'autoincompatibilitat nomenat allèlas S1. Atal, quand un S1 crosa un autre S1 identic, la [[fecondacion]] est blocada. Lo pomièr deu doncas totjorn trobar de partenaris portaire d'allèlas compatiblas per poder se reproduire. Es aquel fenomèn qu'auriá menat al desvolopament d'una tala diversitat de [[cultivar]]s. Es atal per aquela rason quand se semena de granas quitament eissidas d'una meteissa poma, pòdon venit de pomièrs fòrça diferents los uns dels autres.
▲'''Colleccions de varietats ancianas'''
▲Existís tota una seria de varietats novèlas obtengudas e geneticament mai resistentas a las malautiás coma a las raças comunas de pigalha. Aquelas varietats son obtengudas pel crosament natural de varietats mai ancianas amb una varietat portaira de gèns de resistenças. Per ne citar qu'unas: [[Delfloga|Delbardivine®]], [[Delorina|Harmonie®]], [[Santana (poma)|Santana®]], [[Topaz (poma)|Topaz®]], [[Ariane (poma)|Ariane®]], [[Rajka (poma)|Rezista Rome-like®]], [[Ecolèta]], [[Collina (poma)|Collina]], [[Rubinòla]] eca.
▲Seleccionadas pel pichon Centre de recercas agronomicas de [[Gembloux]] (en [[Belgica]]) destinat als particulars, las ancianas varietats de fruches certificada {{Cita|RGF<ref>{{pdf}} [http://www.hamblenne.be/LISTE_RGF.pdf ''Description succincte des variétés anciennes RGF1 d'arbres fruitiers recommandées par le Département Lutte biologique & Ressources phytogénétiques''], Centre wallon de recercas agronomicas, Gembloux.</ref>}} son pauc sensibilas a las malautiá e de nautas qualitats de fructificacion.
=== Propagacion ===
| |||