Haka : Diferéncia entre lei versions

[[ImageFichièr:MaoriWardanceKahuroa.jpg|thumb|260px|Lo haka es una mena de dança tradicionala Maòri. Aquesta representacion de dança de guèrra haka es datada de 1845]]

Lo '''haka''' es una dança tradicionala del pòble [[Maòri]] en [[Nòva Zelanda]]. Es una dança de postura acompanhada de cants bramats, realizada per un grop.<ref>Lo grop de gens que fan un haka se definís coma ''kapa haka'' (''kapa'' significa {{cita|rengada}}). Lo mot māori ''haka'' es tanben conegut dins d'autras [[lengas polinesianas]], per exemple: tongan ''haka'', {{cita|accion de las mans en cantar}}; samoan ''sa'a'', tokelau ''haka'', rarotongan '' 'aka'', hawaiian ''ha'a'', marquesan ''haka'', que significa {{cita|dança}}; mangarevan '' 'aka'', {{cita|dançar en vestits tradicionals; dançar acompanhat de cant, mai que mai per la guèrra}}. Dins qualques lengas, lo sens es diferent, per exemple en tikopia ''saka'' vòl dire {{cita|far un rite dins lo sistèma tradicional}}. la forma reconstruida pel protopolinesian es ''*saka'', derivada del protooceanic ''*{{IPA|saŋka(g)}}''.</ref>

== Espandi ==

Emai que lo [[Haka dels All Blacks]] aja popularizat un tipe de haka, existisson d'idèas falsas. Los Haka<ref>''Haka'' es tanben la forma plurala</ref> son pas sonque de danças de guèrra, e son pas unicament realizats per d'òmes. Unes son fachs per de femnas, d'autres per de grops mesclats, e unes haka simples son dançats per los mainatges. Los Haka son realizats per diferentas rasons: per amusament, coma benvenguda corala per de convidats illustres, o coma signe de reconeissença bèla dins unas ocasions (McLean 1996:46-47). Diferentas accions son emplegadas dins un Haka, inclusidas de contorsions de la cara coma de mostrar lo blanc dels uèlhs e de tirar la lenga, e una varietat granda d'accions vigorosas del còs coma de se tustar lo pitre o las cuèissas amb las mans o de tustar lo sòl dels pès. Coma paraulas de cant, mantun brams e crits son utilizats. Lo Haka pòt èsser comprés coma una mena de sinfonia que las diferentas partidas del còs representan los instruments. Las mans, braces, cambas, pès, voces, uèlhs, lenga e lo còs coma una mena de combinason per exprimir coratge, desaprovacion, jòia o tot autre sentiment.

Los Haka son subretot populars coma danças de guèrra, mas los haka individuals an per origina diferentas rasons, que son pas totas ligadas a la guèrra. Los haka de guèrra, qu'an los seus pròpris tèrmes, ''peruperu'' èran a l'origina complits pels guerrièrs abans una batalha, en proclamar sa fòrça e poder per tal d'intimidar l'oposicion. Uèi, haka constituís una partida integrala de las ceremonias formalas o oficialas de benvenguda per los visitors illustres o dignitaris estrangièrs, per mostrar l'importància de l'ocasion.

== Haka e genre ==

== Tipes de haka ==

[[ImageFichièr:MaoriWardance.jpg|thumb|260px|Imatge d'un haka al sègle XIX]]Los diferents tipes de haka inclusisson ''whakatu waewae'', ''tutu ngarahu'' e ''peruperu''. Lo ''peruperu'' se caracteriza per de sauts que las cambas i asseguran una butada jol còs. Autres còps, lo ''peruperu'' èra realizat abans una [[batalha]] per tal d'invocar lo dieu de la guèrra e de descoratjar e far paur als enemics. Caliá per aquò d'expressions ferotjas de caras e d'engaunhadas, tirar la lenga, far los uèlhs gròsses, rondinar e bramar, e mostrar sas armas. Se lo haka èra pas executat dins una union perfècta, aquò èra vist coma un un meissant presagi per la batalha. Sovent los guerrièrs anavan nus a la batalha, levat una cinta de lin treçat a l'entorn de la talha. La tòca dels guerrièrs èra de tuar totes los sòcis de la còla enemiga, per fin que i aguèsse pas de revenja possibla.

Lo haka pus conegut es ''[[Ka Mate]]'', atribuit a ''[[Te Rauparaha]]'', cap de guèrra de la tribú ''[[Ngāti Toa]]''. Lo ''Ka Mate'' es classificat coma ''Haka Taparahi'' - haka de ceremonia. Lo ''Ka Mate'' concernís la rusa, '' Te Rauparaha ''l'utilizèt per enganar los seus enemics, e se pòt interpretar coma {{cita|una celebracion del trionf de la vida subre la mòrt}} (Pōmare 2006).

== Vejatz tanben ==

== Nòtas ==

== Referéncias ==

[[ru:Хака (танец)]]