Renaissença : Diferéncia entre lei versions

Dins aquò, maugrat l'estrambord de mai d'un artista o d'un pensaire e un renovelament culturau prefond, la rompedura ambé l'Edat Mejana es limitat e progressiva. Lei basas economicas de la societat demorèron aquelei de la feodalitat e la màger part deis actors de la Renaissença revolucionèron gaire leis estructuras socialas de l'epòca. Aqueu quadre va donc permetre e favorizar d'un caire l'essor e lo desvolopament dau movement e d'autre caire va impausar sei limits.

 

 

La fin dau sègle XV foguèt caracterizat per lo redreiçament d'un continent europèu afeblit per lei crisis de la fin de l'Edat Mejana. Foguèt caracterizat per la restauracion de la patz e deis afaires economics, lo renfòrçament de l'autoritat e dau ròtle deis estats e un començament de renovelament intellectuau liat au contèxte de l'exploracion dau monde per leis Europèus, a divèrsei progrès tecnologics e la descubèrta d'autrei civilizacions. Divèrsei datas foguèron prepausadas per marcar aquela rompedura coma la presa de Constantinòple per leis Otomans en [[1453]], la descubèrta d'America per [[Cristòl Colomb]] en [[1492]] o l'intrada dei tropas francesa en Itàlia en [[1494]]. Pasmens, la rompedura vertadiera foguèt fòrça progressiva e una partida deis institucions feodalas va subreviure fins au sègle XIX<ref>Per exemple, dins l'Empèri Rus, lo servatge foguèt abolit solament en [[1861]].</ref>. En revènge, se fau notar que, tre la fin dau sègle XV, la situacion e leis elements, especialament l'autoritat novèla dei sobeirans, que van permetre l'essor de la Renaissença èran en plaça.

 

 

L'element primordiau permetent lo redreiçament europèu a la fin dau sègle XV foguèt lo reglament o la disparicion dei crisis pus grèvas de la fin de l'Edat Mejana. D'en premier, au nivèu politic, la segonda mitat dau sègle veguèt l'acabament de divèrsei conflictes. Lo pus important èra la [[Guèrra de Cent Ans]] entre [[França]] e [[Reailme Unit|Anglatèrra]] que s'acabèt en [[1453]] au nivèu militar e foguèt finalament reglat politicament en [[1475]] a Picquigny. Lei dos reiaumes poguèron alora se concentrar sus seis afaires intèrns e reglar la question feodala de l'indepedéncia de Borgonha en [[1477]] per [[Loís XI de França|Loís XI]] e aquela de la succession anglesa per Enric Tudor en [[1485]]. Durant aqueu periòde, lei ciutats-estats d'Itàlia acceptèron la patz de Lodi e la guèrra civila de Castilha s'acabèt en [[1474]]. La rivalitat entre Castilha e Aragon trobèt tanben una solucion ambé lo maridatge de sei sobeirans entre l'union dei dos reiaumes. Vèrs [[1490]], la patz èra quasi generala en Euròpa.

Aquela patz aguèt de consequéncias positivas per l'economia e la demografia. De mai, après lei pèrdas deis epidemias de [[pèsta]] dau sègle XIV, lo nombre d'epidemias majoras demeniguèt. Ansin, la fin dau sègle XV e lo començament dau sègle XVI foguèron caracterizats per la reaparicion de vilatges abandonats durant lei crisis e per una aumentacion generala de la populacion. L'economia aprofichèt aquelei condicions per se restaurar e tre lo periòde 1480-1500, la produccion agricòla agantèt tornarmai son nivèu dau començament dau sègle XIII. L'artesanat e lo comèrci conoguèron tanben un dinamisme similar que van permetre de donar de mejans novèus a l'accion deis estats.

 

 

A la fin dau sègle XV, Euròpa presentava divèrsei formas de regimes politics. Leis Estats Pontificaus e lo [[Sant Empèri Roman Germanic]] èran de monarquiás electivas vestigis de l'afondrament de l'[[Empèri Roman]]. [[Polonha]] aviá tanben adoptat un sistèma electiu per sa succession reiala. Anglatèrra, Castilha, Aragon e França èran d'estats feodaus dirigits per un poder reiau limitat per leis ambicions de vassaus poderós e lo respèct dei privilègis. Pasmens, l'autoritat dei sobeirans anglés e francés èra sortida renfòrçada de la [[Guèrra de Cent Ans]]. Enfin, en Itàlia, de formas variadas existián segon lei ciutats-estats e una fraccion importanta dei senhors èran de caps novèus (capitanis militars<ref>Per exemple, es lo cas de la familha Sforza dins lo Ducat de Milan.</ref>, banquièrs<ref>Per exemple, es lo cas de la familha Medicis que prenguèt lo poder a Florença.</ref>...) eissits d'una usurpacion victoriosa dau poder.

Ansin, a la fin dau sègle XV, totei lei caps de govèrn europèus dispausavan de mejans novèus, mai o mens importants segon la poissança dei resisténcias localas de l'òrdre feodau. Aqueleis otís venguèron de mejans importants de la propagacion deis idèas de la Renaissença gràcias ais òbras de prestigis que van comandar e realizar certanei sobeirans. Per exemple, au sègle XVI, lei rèis de França e d'Espanha van contuniar lor rivalitat militara dins lo domeni culturau entraïnant un essor important de la Renaissença dins aquelei país.

 

 

 

Lo contèxte economic dau sègle XVI conoguèt de mutacions limitadas e un melhorament generau qu'empachèt divèrsei crisis coma l'aumentacion regulara dei prètz. Aquela economia veguèt l'emergéncia progressiva de sectors economics novèus basats sus lo progrès tecnologic e de pensadas novèlas coma la legitimacion dau profiech. Pasmens, l'estructura de basa de l'economia de la Renaissença èra totjorn de tipe feodau e la contuniacion d'aqueu modèl explica que lo quadre generau de la societat evolucionèt pauc : l'aristocràcia e lo clergat demorèron lei classas dominantas e lei produccions agricòlas lo centre de l'economia.

 

 

 

 

 

L'Umanisme foguèt un movement intellectuau dei sègles XV e XVI qu'apareguèt en Itàlia e va se difusar en Euròpa. Basat sus l'eiretatge filosofic medievau e la redescubèrta de la filosofia antica, va encoratjar lo desvolopament d'una estetica novèla basada sus l'observacion de l'òbra divina, d'una etica novèla centrada sus l'èstre uman e de recèrcas teologicas novèlas. Aqueu movement va generalament precedir la revolucion artistica de la Renaissença e pausar una partida dei basas que van permetre son debanament.

 

 

 

== Lo debanament de la Renaissença ==