|
<!--Article redigit en gascon-->
[[Fichièr:Spanish reconquista.gif|thumb|300px|right|Evolucion territoriau dera conquista feudau d'Al Andalós]]
[[ImatgeFichièr:Escena de batalla libro de cántigas de Alfonso X El Sabio.jpg|thumb|Scèna d'ua batalha deth libre de cantigues d'[[Alfons X eth Savi]]]]
Era '''Reconquèsta''' (var. '''Reconquista''') ei eth nòm que se coneish damb eth internacionaument ath procès istoric qu'es reiaumes [[cristianisme|crestian]] deth nòrd dera [[Peninsula Iberica]] conquistèren per medi d'eth progressivament l’[[Al Andalús|Al Andalós]]. Se considère que comencèc en [[722]] coma resisténcia des societats montanhudes a l’auanç des musulmani damb era [[Batalha de Covadonga]] e finalizèc en [[1492]] damb era conquista deth [[Emirat de Granada|reiaume de Granada]]. Segons era istoriografia mès recenta eth tèrme ''reconquèsta'' ei istoricament inexacte, atengut qu'es reiaumes crestiani que conquistèren eth territòri andalosin se constituïren coma societats dempús de l’aucupacion islamica dera peninsula, maugrat es esfòrci de bèri monarques castelhans entà presentar-se coma eretièrs dirèctes der ancian [[Reiaume de Toledo|reiaume visigòt de Toledo]]. Ath delà ath delà, segons aguesta interpretacion actuau, ''reconquèsta'' ei un concèpte parciau, atengut que sonque presente era vision crestiana d'aguest complèxe procès istoric, esbiaixant eth punt d'enguarda des andalosins. Donques s'a suggerit coma nòms alternatius '''Conquista crestiana''' o '''Conquista [[feudalisme|feudau]]''' d’Al Andalós, o dirèctament era '''[[Colonizacion]] feudau''' dera Peninsula Iberica, entre d’auta denominacions, que non pòrten era carga ideologica deth concèpte de ''reconquèsta''. Bèri istorians, en tot atier as cambiaments poblacionals associats ara expansion des reiaumes crestiani, an prepausat eth tèrme ''repoblament''. Cau auer present tanben qu'era colonizacion d'Al Andalós non ei cap hèt exclusiu ispanic, donques que s’explique er un contèxt europèu caracterizat pera expansion dera societat feudau dempús deth nuclèu originau deth Feudalisme, ath centre dera [[Euròpa Occidentau]], cap ara periferia, en tot èster atau un procès istoric qu'arrespon as madeishi paramètres que d'auti processi contemporanèus coma era conquista e colonizacion anglesa d'[[Irlanda]], era expansion alemanda ar èst deth [[arrís Elba]] (procès coneishut damb eth tèrme tanben ideologic de ''[[Drang nach Osten]]'' o “Marcha ar Èst”), e era expansion franca en [[Tèrra Santa]] mejançant es [[crosadas|Crosades]] e era creacion deth [[Reiaume de Jerusalèm|reiaume croat de Jerusalèm]], entre d’auta.
=== L’aucupacion musulmana dera peninsula ===
[[ImatgeFichièr:Reconquista4.jpg|thumb|Guerrers Crestiani e musulmani]]Ara mòrt deth rei [[Visigòts|visigòt]] [[Vítiza]], en [[710]], se produsic un conflicte entre es partidaris dera monarquia ereditària damb es hilhs deth rei mòrt deuant, e es partidaris dera monarquia electiva en favor deth nau rei [[Rodrigo]], un conflicte qu'auie, atau madeish, un hons religiós entre [[catolicisme|catolics]] e [[arrianisme|arrians]]. En [[711]] eth comde de [[Ceuta]], Julian, que refugiar era familha e es partidaris de Vítiza e que mantiege relacions damb eth governador de [[Tingis]], [[Tariq ibn Ziyad]], e eth sòn [[emir]] [[Mussa ibn Nussayr]], demanèc ajuda as poblacions [[arab]]es e [[berbèr]]es deth nòrd d’[[Africa]] entà intervier ath conflicte e sostier-li er era sua luta contra Roderic. Es istorians difereixen en çò que tanh ara intencion de Mussa er aguest moment dera istòria; ja sigue que planejava ua conquista complèta, ua invasion limitada entà confirmar ua aliança, o sonque un atac entà afeblir es fòrces de visigotiques. Es fòrces musulmanes derrotèren Roderic que segons es legendes aurie mòrt ara [[batalha de Guadalete]] en [[711]], a causa en partida pera desercion des tropes jos eth sòn comandament a peticion der avesque Oppas (eth nebot que, [[Àquila II|Àquila]], n'ère hilh de Vítiza). Dempús dera batalha, eth domeni visigòt se va desmembrar, e Àquila rendec es sues tèrres en [[712]]. Pendent es tres ans següents es musulmani aucupèren era rèsta de l’anciana Hispània mejançant pactes damb era noblesa visigotica. En [[713]] queiguec [[Toledo]] e en [[714]] [[Saragossa]]. L’exercida araba-[[berber]] contunhèc cap ath nòrd fins èster derrotat per Eudes d'Aquitània apròp de [[Tolosa]] en [[721]], e fin finau per [[Carles Martèl]] en [[732]] ne la [[batalha de Tors]]. Es musulmani, alavetz, se van assentar tara peninsula iberica, en tot establir un emirat subordinat, nominalment, ath [[califa]] de [[Damasc]]. Era major part des nòbles visigòts mantengueren es sues proprietats e eth sòn estatut sociau en tot convertir-se ath [[islam]], atengut qu'eth cambiament de govèrn non afectaue seriosament es sues activitats quotidianes. Es divisions comtaus se mantengueren, mès era administracion locau cambièc; es musulmani aucupèren es lòcs clau atengut que cap non-musulman podie governar un musulman. Era poblacion de crestians e josivi les calie someter-se ath [[Còde d'Umar]], qu'asseguraue era supremacia der islam sus es autes religions. Dempús d'alavetz se coneishec ath territòri musulman dera peninsula coma Al Andalós. Era region nòrd de Hispània, trauessada pera [[sarrada Cantabrica]], ère demorada pendent eth prumèr millenni aC per grops tribals qu'es estrangèrs nomentauen [[asturs]], [[cantabres]] e [[vascons]]. Non poderen èster conquistadi pes romans e ath [[sègle I]] [[August]] les isolèc en tot entornejar-les damb campaments romans, d’a on dempús sorgirien ciutats coma [[Leon (vila)|Leon]] e [[Pampalona (Navarra)|Pampalona]]. Aguestes poblacions de montanha non romanizades resistiren tanben a l’aucupacion musulmana, en tot crear-se atau es prumèrs grops de resisténcia ath nòrd dera peninsula.
[[Categoria:Istòria d'Espanha]]
[[lad:Rekonkista]]
[[lt:Rekonkista]]
[[lv:Rekonkista]]
[[mk:Реконквиста]]
[[ms:Reconquista]]
|
