Ciceron : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Luckas-bot (discussion | contribucions)
m r2.7.1) (Robòt Apondre: vec:Cicerone
Xqbot (discussion | contribucions)
m r2.7.3) (Robòt Apondre: io:Marcus Tullius Cicero; changement de type cosmétique
Linha 1 :
{{ortografia}}
[[ImatgeFichièr:M-T-Cicero.jpg|thumb|250px|Ciceron]]
'''Ciceron''' (en [[latin]] ''Marcus Tullius Cicero''), nascut lo 3 de genièr 106 ab. C., a [[Arpino]] en [[Itàlia]] e mòrt lo 7 de decembre de 43 ab. C. a [[Formia]], es un òme d’Estat roman e un autor latin.
 
Linha 17 :
L'[[escais-nom]]: Ciceron, en latin, significa {{cita|[[céser]]}}. Los Romans tenguèron costuma causir escais-noms vertadièrs. [[Plutarc]] expliquèt que lo nom foguèt originalament donat a un del seu aujòl perque tenguèt uma croseta sus la punta del nas que semblèt un céser. Plutarc diguèt tanben que se prepausèt a Ciceron de cambiar aquel nom pejoratiu quand decidiguèt de dintrar en politica, mas refusèt, disent que el, ''Ciceron'' serà pus gloriós que Marc Aurèli ''Escauro'' ("amb cavilhas cofladas") e Caius Valerius ''Catullus'' ("Canhòt")<ref>Plutarco, ''Cicero'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cicero*.html#1.3 1.3–5]</ref>.
 
[[ImatgeFichièr:The Young Cicero Reading.jpg|thumb|300px|Jove Ciceron legissent, [[fresca]] de 1464 Colleccion Wallace.]]
Segon Plutarc, Ciceron foguèt un estudiant fòrt talentò, que formacion atraguèt l'atencion de tota Roma<ref>Plutarch, ''Cicero'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cicero*.html#2.2 2.2]</ref>, aquò li donèt l'oportunitat d'estudiar la lei Romana jos [[Quinto Mucio Cevola]]<ref>Plutarco, ''Cicero'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cicero*.html#3.2 3.2]</ref>. D'autres estudiants foguèron [[Servius Sulpicius Rufus]] (que venguèt avocat, un dels rars que Ciceron considerava èsser superiors a el meteis dins lo domeni legal), e [[Tito Pomponio Atico]]. Venguèron amics de Ciceron per la vida, e Pomponio (que pus tard recebèt lo nom d'"Atico" per causa de son amor per la cultura ellenica) venguèt lo principal conselhièr e sosten emocional de Ciceron.
 
Linha 39 :
 
== Carrièra publica ==
[[ImatgeFichièr:Cicero.PNG|thumb|180px|left|Marcus Tullius Cicero]]
 
=== Questor ===
Linha 50 :
===Cònsol===
Ciceron foguèt elegit Cònsol en 63 ab.C. Son cocònsol aquela annada, [[Caius Antonius Hibrida]], aguèt un ròtle minor. Desjoguèt una conspiracion per tombar la Republica, capitada per [[Catilina]]. Lo Senat balhèt a Ciceron lo drech d'utilizar lo ''Senatus Consultum Ultimum'' (declaracion de [[lei marciala]]), e faguèt per l'ocasion faguèt quatre discors (las famosas [[Catilinárias]]), que fin a uèi son exemples de primièra do son estil retoric.
[[ImatgeFichièr:Maccari-Cicero.jpg|thumb|right|400px|Ciceron denóncia Catilina, [[fresca]] per Cesare Maccari, 1882-1888.]]
 
Catilina fugit e daissèt en plaça d'autres conspirators per empurar la revolucion de dedins, al meteis temps que Catilina auriá atacat la vila amb una armada de "descaigut e fanatics onèstes"<ref>Cicero, ''In Catilinam'' [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin//ptext?lookup=Cic.+Catil.+3.4 3.2]; Sallust, ''Bellum Catilinae'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Sallust/Bellum_Catilinae*.html#40 40-45]; Plutarch, ''Cicero'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cicero*.html#18.4 18.4]</ref>.
Linha 64 :
 
=== La Guèrra Civila de Juli Cesar ===
[[ImatgeFichièr:Giulio-cesare-enhanced 1-800x1450.jpg|thumb|left|180px|Caius Julius Caesar.]]
La luta entre [[Pompèu]] e [[Juli Cesar]] venguèt pus intensa en 50 ab.C. Ciceron causiguèt lo costat de Pompèu. Quand Cesar invasiguèt Itàlia en 49 ab.C., Ciceron fugiguèt de Roma. Cesar temptèt d'atraire la favor de Ciceron, mas aquel sortiguèt d'Itàlia e viatgèt a ([[Dyrrachium]]), na Illíria ont Pompèu estava<ref>Everitt, Anthony: ''Cicero'' pp. 215.</ref>. Ciceron dempuèi viatgèt com las fòrças de Pompèu fins a [[Farsalia]] en 48 ab.C.<ref>Plutarch, ''Cicero'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cicero*.html#38 38.1]</ref>. Perdèt a fe dins la competéncia e intencions del grop de Pompèu. Aprèp la victòria de Cesar a Farsalia, Ciceron tornèt a Roma, mas amb prudéncia. Cesar perdonèt e Ciceron temptèt de mantenir son trabalh politic, esperant que Cesar ressusite la Republica e sas institucions.
 
Linha 75 :
 
Ciceron foguèt atacat en justícia viciosament. Se sorprenguèt lo 7 de decembre de 43 ab.C. Abandonant sa ''vila'', [[Formias]] dins una litièra anant sus còsta, ont esperava de s'embarcar cap a Macedònia <ref name="Haskell_1964_293">Haskell, H.J.: ''This was Cicero'' (1964) p.293 </ref>, quand los assassins, Herenius (un centurion) e Popilium (un tribun), arribèron<ref name="Haskell_1964_293" />.
[[ImatgeFichièr:CiceroBust.jpg|thumb|right|200px|Ciceron a gaireben 60 ans, bust de marbre.]]
 
Aprèp que foguèt descobèrt, los darrièrs mots de Ciceron serián estats: "I a pas res que dega èsser mal fat, soldat, mas tempta de me tuar corrèctament." Faguèt la colada la tèsta fòra de la litièra mostrant que voliá pas resistir. Segon [[Plutarc]], Herenius lo matèt primièr, e puèi li copèt la tèsta. Segon los òrdres de Marc Antòni, las mans, qu'escriguèron las Filipicas, foguèron tanben cortadas e nemadas amb la tèsta al [[Forum Roman]]<ref>Dião Cássio, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/47*.html#8.4 47.8.4]</ref>
Linha 141 :
[[ia:Ciceron]]
[[id:Cicero]]
[[io:Marcus Tullius Cicero]]
[[is:Cíceró]]
[[it:Marco Tullio Cicerone]]