|
Una '''bibliotèca''' es un airal que i se tròba una colleccion de [[libre]]s o de documents e que permet l'emmagazinatge ordenat de libres ancians e modèrns. Las bibliotècas publicas permeton la consulta e lo prèst de libres als usatgièrs de la bibliotèca. Lo nom bibliotèca ven del grèc ''biblion'' (libre) e ''tekes'' (caissa), queont la paraula "caissa" se compren generalament coma bastissa o cambra.
Uèi las bibliotècas emmagazinan d'autras menas de documents, pas solament de libres, mas qual que siá mejan multimèdia que siá.
== Istòria ==
L'existéncia de bibliotècas pròpiament dichas data dels tempses lunchenclunchencs de l'empèri assirian (mai de 30 sègles a. J-C) segon las exploracions arqueologicas en [[Mesopotamia]], principalament a Larsa ,Uruk, Ur, Sippara, Kalah e Nínive, que de lors roïnas foguèron extraches per milièrs los famoses malons cobèrts d'inscripcions. La magèr part d'aqueles fan uèi la riquesa del [[British Museum]]. La bibliotèca mai celèbra de totas es lafoguèt descobèrta a Koyundjik dintre de las roïnas del palais de Senaquerib, fondada o agrandida per Assurbanipal .
=== Egipte e Grècia ===
Son escassas las informacions sus las bibliotècas, que los istorians ofriscan o que las exploracions scientificas ajan reveladas. Diodòr De Sicília fa referéncia a la d'un faraon que nomava Osymandyas (probablament, [[Ramses II]]) e que se trobava dins la vila de Tebes, que los exploraires [[Joan Francés Champolion|Champolion]] e Wilkinson i descobriguèron d'unas traças d'una bibliotèca que deguèt existir catòrze sègles abans J-C. Ça que la, la mai coneguda entre totas èra la bibliotèca grecoegipciana d'Alexandria, que capitèt de possedir mai de 700.000 volums. Per ela, Ptolomèu II (285 a. J-C) faguèt tradusir la Bíblia Sacrada dels josieus, de l'ebrèu al grèc, traduccion coneguda coma Version de la Setanta. Aquel centre foguèt destrusit per la conquista araba de la vila en 641, al dire dels istorians, e mai se ja al temps de Juli César, patiguèt d'una autra destruccion per part dels soldats del meteis. Èra tanben celèbra la Bibliotèca de Pèrgam que comptava d'unes 200.000 volums abans d'èsser transportada per [[August|Octavi August]] a [[Alexàndria]].
=== Roma ===
La primièra bibliotèca publica de Roma sefoguèt fondètfondada a l'Atrium libertatis sussul lamont Montanha AventinaAventin. L'Emperaire [[August|Octavi August]] fondèt la segonda al temple de d'[[Apollon]] sussul la montanhamont PalatinaPalatin. Abans la creacion de las bibliotècas publicas, i aguètaviá de colleccions particularasprivadas que los nòbles romans cercavan e crompavan a grand prètz o que sefasián portavanportar de las vilas grègas conquistadas. E aquel afar contunhèt activament dinspendent los autres sègles de l'Empèri. La primièra colleccion d'aquela classa privada foguèt la de Pau Emili, anen 160 abans J-C. Al sègle IV, Roma aviá 29 bibliotècas publicas que l'invasion dels barbars destruiguèt gaireben completament, e sens dobte que dins d'autras vilas romanas se trobèssntrobavan tanben de magnificas colleccions magnificas de libres pr'amor qu'a Herculanum per exemple, sene n'esfoguèt descobèrtdescobèrta una amb mai de 1.800 pèças de papièrpapirus que lor calguètdeguèron compausar d'unes 800 rotllesrotlèus.
Quand los crestians poguèrenpoguèron se consacrar a las letras, fondèron tanben laslors siásbibliotècas bibliotècaspròprias.
Tot aquò, sens comptar las colleccions de volums sagratssacrats que totas las Glèisas aviánpossedissián. L'Emperaire Constantí[[Constantin I lo Grand|Constantin]] amassèt mai de 6.9006900 volums adins la bibliotèca que fondèt el a [[Constantinòple ]], bibliotèca que comptava amb 1000000 volums a la mòrt de l'Emperaire TeodosiTeodòsi, emas foguèt cremada l'anen 477.
=== Edat mejanaMejana ===
DempuèiA partir de l'invasion dels barbarsbarbara, refugiadas las sciéncias e las letras alsse refugiguèron dins los [[Monastèri|monastèris]] e las [[Catedrala|catedralas]] comaque unicsvenguèron los centres unics del saber en d'aquela epòca, ae aquelescal sedoncas lianar caldins anaraqueles per trobar de bibliotècas alaen Euròpa occidentala fins a finsla fin de la l'Edat Mejana. AlsLos documents dels sègles IX, X e XI, separlan parlafrequentament ambde frequéncia delas colleccions de libres que los avesquesevesques daissavan enper testament a las bibliotècas de glèisas e de monastèris. eE notòria es la sollicitud que los monges desplegavan per las conservar e las enriquirenriquesir. Mas de talas bibliotècas soliencomptavan pasen comptargeneral depas gairesgaire d'exemplars. La primièra quemencionada s'a notícia aen Espanha foguèt la de sant MartíMartin de Braga adins lo sieu monastèri de Dumis (uèi part de Portugal) cap a l'anentorn de l'annada 560 ; lo seguiguèron pendent lo sègle VII la de sant IsidorIsidòr de SevillaSevilha e la de sant Brauli ade Saragossa. dins loAl sègle XIII, comencèt a averprenguèron d'importància lalas bibliotècabibliotècas alsdels palais de reis e magnats, enaquò contunhantcontunhava ende apogeucrèisser de sègle dinsen sègle, e foguèron celèbrescelèbras las de AlfonsXAlfons X de Castelha, de Jaume loII Justd'Aragon e de sos successors a Aragon.
=== Edat modèrna ===
DempuèiTre l'invencion de la impremtal'[[Estampariá|estampariá]] lo nombre e lo engrandimentl'agrandiment de las bibliotècas es anat en aument. FrançaPas aviáres solament aqu'à París ena l'epòca de la revolucion dei 1793,aviá mai de 1.0001000 bibliotècas publicas. ▼La bibliotèca del Castèl de Peralada
▲Dempuèi l'invencion de la impremta lo nombre e lo engrandiment de las bibliotècas es anat en aument. França aviá solament a París en l'epòca de la revolucion de 1793, mai de 1.000 bibliotècas publicas.
=== Edat contemporanèa ===
AprèsAprèp 1789 se fondèron fòrça bibliotècas dins cada país. A l'ora d'ara fòrça d'aquelas bibliotècas pòdon èsser consultadas a travèrs de d'internet
{{Portal cultura}}
| 