Pèsta : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
HRoestBot (discussion | contribucions)
m r2.6.5) (Robòt Apondre: my:ပလိပ်ရောဂါ
Vivarés (discussion | contribucions)
m lagomòrfs
Linha 1 :
[[Image:Pestarzt.jpg|thumb|right|300px|Un medecin a [[Roma]], pendent una epidemia]]
 
La '''pèsta''' (dau [[latin]] ''pestis'', {{cita|malautiá contagiosa}}) es una [[malautiá]] que pòu aver d'efiechs diferents e qu'es mortala per l'[[uman]]. Es causada per [[Yersinia pestis]], descubèrt per [[Alexandre Yersin]] de l'[[Institut Pasteur]] en [[1894]], qu'es tanben responsable de patologias dei [[Paumon|paumons]] pas tant grèvas en de pichons mamifèrs e d'animaus de companhiá (dins aqueu cas si ditz ''pèsta sauvatja''). Es principalament veïculada per un garri, lo [[Rattus rattus]], que la transmete a l'uman per de nieras infectadas (niera dau garri [[Xenopsylla cheopsis]] dins lei país cauds coma [[Índia]], ò [[Nosopsyllus fasciatus]] en [[Euròpa]]). Lei [[Rosegaire|rosigaires]] sauvatges constituisson la sèrvia naturala de la malautiá. Lei [[lagomòrfeslagomòrfs]] ([[lapin]], [[lèbre]]) e [[Carnivora|carnivòrs]] pòdon infectar l'uman per lo contacte amb un animau infectat ò la mordedura d'un animau infectat.
 
Per lei devastacions que causèt, sustot a l'[[Atge Mejan]], la pèsta aguèt de consequéncias importantas dins l'[[economia]], la [[religion]] e leis [[Art|arts]]. La [[pèsta negra]] es una [[epidemia]] d'aquela epòca. Pasmens, mai que d'una epidemia de [[Malautiá|malautiás]] inconeissudas de mortalitat fòrta posquèt èsser qualificada de pèsta per lei cronistas de l'epòca. Per analogia, d'autrei malautiás de fòrta mortalitat en d'autreis espècias son tanben nomadas ''pèsta'', coma la [[pèsta de l'anet]] ò la [[pèsta porcina]], qu'an per la màger part ren de comun ambé la pèsta umana.