Idealisme : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
m r2.7.1) (Robòt Apondre: lv:Ideālisms |
|||
Linha 38 :
{{article detalhat|Idealisme alemand}}
Quand l'idealisme antic sonque valorizava d'un biais o d'un autre l'intelligible del monde, los pensaires de l'epòca modèrne faguèron anar fins a fòrça luènh la logica d'aquela relativizacion de la realitat
* [[René Descartes|Descartes]], idealisme ''problematic'' (idealisme ''empiric'', segon Kant): la pensada es la realitat mai evidenta, la realitat del monde exterior es problematica. Sol Dieu pòt nos la garantir.
* [[Gottfried Leibniz|Leibniz]], idealisme ''monadic'': las substéncias son esperitalas, e Dieu establit un armonia entre elas.
* [[George Berkeley|Berkeley]], idealisme ''immaterialista'': la matèria es une ficcion ontologica. Berkeley considèra que la consciéncia attribuís per error una objectivitat a çò qu'es sonque una produccion ideala. Aquela doctrina nega doncas que poscam conéisser lo monde exterior çò coma es perque existís pas d'esperel mas sonque dins la pensada. Una formula celèbra la resumís: "Èsser, es èsser percebut percebre." ([[Tractat suls principis de la
* [[Immanuel Kant|Kant]], idealisme ''transcendental'' : limitacion de la rason, distincion entre [[fenomèn]] e [[nomèn]], es a dire entre l'experiéncia que podèm aténher, e la [[causa en se]] que nos es desconeguda. E mai aquí, i a pas d'idealisme al sens estricte, la posicion de Kant essent pus nuançada (Kant s'opausant d'un autre costat a l'idealisme pur): la sola realitat coneissabla es fenomenala, donada dins lo quadre [[transcendental]] de l'espaci e del temps (idealisme transcendental), mas sola l'experiéncia dona un material valid per la coneissença (realisme empiric).
* [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], idealisme ''volontarista'': lo monde es a l'encòp la meuna representacion, e un principi non racional desprovesit de coneissença, la Volontat, que capita a se "conéisser" per la representacion dins lo monde fenomenal.
| |||