Colonialisme : Diferéncia entre lei versions

Lo '''Colonialisme''' es una doctrina d'extension de la sobeiranetat d'un Estat sus de territòris en defòra de sei frontieras e implicant l'explecha economica e la dominacion politica d'aquelei territòris. Conegut tre l'Antiquitat, aqueu sistèma se desvolopèt fòrtament a partir de la descubèrta dau continent american per leis EuropeansEuropèus e l'expansion dau comèrci. Conoguèt son apogèu au començament de la Segonda Guèrra mondiala quand lo monde èra devesit entre leis empèris coloniaus dei poissanças europeanseuropèas, principalament França e Reiaume Unit. Après 1945, l'afebliment d'Euròpa entraïnèt l'independéncia de la màger part dedei colonias e lo colonialisme es d'ara endavant vengut fòrça rar.

L'Edat Mejana veguèt lo desvolopament coma un biais d'assegurar la conquista de territòris gràcias au pòblament. Foguèt lo cas deis estats musulmans e crestians durant lei luchas entre país de religions diferentas durant lei conquistas aràbias dau sègle VII o, per la seguida, pendent lo periòde dei [[Crosada]]s. En Euròpa, un movement similar aguèt luòc a l'iniciativa dei senhors de l'Empèri Roman Germanic que colonizèron de regions d'Euròpa orientalaOrientala, especialament en [[Polonha]].

La Descubèrta per leis Europèus dau continent american en [[1492]] foguèt l'element decisiu au desvolopament de la colonizacion sus totei lei continents per lei país europeansd'Euròpa. Lei dos premiers foguèron [[Espanha]] e [[Portugal]] que conquistèron la màger part d'America e divèrsei posicions de lòng de la costat africana e en Asia per assegurar lo contraròtle dau comèrci dedei metaus preciós e d'espécias. A partir dau sègle XVII, Anglatèrra, França e Províncias Unidas acomencèron tanben de participar au movement de colonizacion en America dau Nòrd, en Africa e en [[Índia]]. L'empèri francés, fòrça important vèrs la mitat dau sègle XVIII, foguèt conquist per leis Anglés en [[1763]] a l'eissida de la Guèrra de SeptSèt Ans. Pasmens, leis Anglés perdiguèronperdeguèron una partida de sei colonias après la Guèrra d'IndepéndenciaIndependéncia deis Estats Units (1776-1783). Enfin, la Revolucion Francesa eamb sei guèrras entraïnètentraïnèron un afebliment important d'Espanha que sei colonias se revòutèronrevoutèron e obtenguèron seis independéncias entre [[1811]] e [[1825]].

La Revolucion Industriala donèt una impulsion novèla a la colonizacion, especialament sus lo continent african. D'efèct, se lo movement de la colonizacion conoguèt una pausa provisòria après l'independéncia deis Estats Units e de l'Empèri Espanhòu, comencèt tornarmai après la mitat dau sègle XIX. Principalament dirigida per França e Anglatèrra, la colonizacion se partejèt lo continent african e una partida d'Asia. Ansin, en [[1914]], l'Empèri francésFrancés contraròtlèt 13,0 milions decontrarotlava {{unitat|13000000|km²}} enterin que l'Empèri britanicBritanic aviá una superficia d'aperaquí 34 milions de {{unitat|34000000|km²}}.

La Segonda Guèrra Mondiala portèt un còp decisiu a la poissança deis empèris coloniaus e va entraïnar la descolonizacion a partir deis annadas 1950. De mai, lo còst de l'ocupacion dei colonias èra vengut tròp important per lei país europeanseuropèus que seis economias èran fòrças feblas après lei destruccions deis annadas 1940. Enfin, lei dos poissanças majoras de l'après-guèrra, Estats Units e subretòt URSS, èran opausadas au colonialisme. Ansin, leis dos empèris coloniaus pus poderós, francés e britanic, foguèron rapidàmentrapidament destruchs per de moments d'insureccioninsurreccion coma durant la guèrraGuèrra d'Indochina (1946-1954) o per de politicas d'autonomia que permetèron pauc a pauc ai territòris colonizats de venir independents coma lei dominions britanics. Puei, dins leis annadas 1970 e 1980, lei darrierei colonias importantas, coma aquelei de Portugal, obtenguèron seis independéncias causant la fin deis empèris coloniaus europeanseuropèus.